VOV4.Êđê- Mnuih djuê ana Bahnar ti Lăn Dap Kngư mâo lu knăm mơak msĕ si knăm akâo klei êđăp ênang, knăm huă êsei mrâo, knăm bi mni, knăm Tơ Mon. hlăm anăn, knăm Tơ Mon (knăm mjĕ mjing) jing sa knăm jiă kma klei jăk, mđĭ lar klei bi hgŭm, hrăm mbĭt ba klei jăk mơak leh anăn bi đru hgao klei dleh dlan hlăm klei hdĭp.

Knăm Tơ Mon jing bruă bi mjĕ êrô hdơ̆ng găp giăm hĭn, thâo bi khăp hĭn. Hlăm ai tiê klei khăp sĭt suôr, phung ƀuôn sang djuê ana Bahnar ti Gialai srăng mkŏ mjing klei mjĕ mjing amâodah lŏ pia jing knăm Tơ Mon. Mkŏ mjing klei anei mâo djăp ênŭm găp ênuê djuê êpul, phung riêng gah, mâo wăt khua mduôn phung akŏ arăng bâo hlâo arăng yap. Đinh Ply, kdriêk Cơ Bang, čar Gialai, lač:

“Srăng mâo dua mta, klei mjĕ mjing sĭt suôr, lehanăn klei mjĕ mjing tui si klei bhiăn. Tal êlâo jing lač kơ klei bhiăn. Tơdah êjai anak mnuih lĕ hlăm klei dleh dlan, phung mduôn khua, phung amiêt khua awa mduôn srăng mâo klei kčĕ mtô mtă mtăn. Khua mduôn srăng jing pô dôk krah wah hưn mthâo lehanăn mkŏ mjing klei mjĕ mjing. Klei mjĕ mjing tinei jing klei mjing amĭ mjing ama, mjing ayŏng, mjing adei... leh kơ anăn ƀuh hơĭt ênang hĭn, amâodah truh hlao mơh klei ruă duam, mơ̆ng anăn srăng mjĕ hĭn, bi mguôp hĭn. Bi klei yuôm bhăn sitôhmô ayŏng adei bi hlăm, mâo klei thâo bi mpŭ msĕ si ayŏng adei sa thung k’ŭt snăn ngă klei mjing ayŏng adei. leh knăm mâo mkŏ mjing mơ̆ng anăn klei hdĭp dua nah msĕ si ayŏng adei sa thŭn k’ŭt yơh”.

Knăm Tơ Mon ti sang Roong

Tui si Đinh Bli, mnuih Bahnar kreh mkŏ mjing klei mjĕ mjing hdơ̆ng găp, boh nik leh nao dôk sa sa anôk dôk mrâo hdĭp hŏng lu mnuih mkăn kơ anăn, snăn digơ̆ kreh bi mkŏ mjing yơh klei mjĕ mjing, amâodah mkŏ mjing prŏng hĭng jing bi mjing ƀuôn anei bi mguôp hŏng ƀuôn adih. Kyuadah diñu hmăng hmưi hlăm klei bi mjĕ mjing anei srăng mjing klei sĭt suôr hĭn, mơ̆ng anăn hrăm mbĭt găn klei dleh dlan hlăm klei hdĭp, hrăm mbĭt bi kah êsei brei djam, bi đru hlăm klei duh ƀơ̆ng, lehanăn amâo duah ngă jhat kơ hdơ̆ng găp ôh. Đinh Bli brei thâo:

“Ngă klei mjĕ mjing čiăng kơ jĕ giăm hĭn. Sitôhmô ƀuôn mjĕ mjing hŏng ƀuôn, sitôhmô drei hdĭp hdơ̆ng găp jĕ giăm hĭng bi mjĕ êrô jêñ jêñ, čuă dlăng amâo mâo klei kăm biăt ôh, yap jing mnuih hlăm san găp djuê leh, bi đru hra, bi kah djam mtam, mtei hbei... amâo lŏ mâo klei bi bư̆ ban ŏ guam ôh. Bi tơdah amâo mâo ngă ôh knăm mjĕ mjing sĭt nik ƀuh adôk bư̆ ban, amâo jăk jhŏng ôh. Kyuanăn ngă knăm anei jing čiăng lŏ bi klă hĕ ai tiê klei khăp anăn hdơ̆ng găp”.

Kreh ƀuh mnuih Bahnar mkŏ mjing knăm anei êjai aguah, hlăk adiê dôk êđăp, êwa siam. Mơ̆ng kbưi mâo ênai hgơr, ênai ki mbĭt hŏng čing čhar kwang drông pô mjing ayŏng adei truh hŏng ƀuôn sang, truh hŏng ayŏng adei mjĕ mjing.

Čiăng mkŏ mjing knăm Tơ Mon, Đinh Thiên, kdriêk Kbang, čar Gialai brei thâo:

“Mnơ̆ng čuh mâo mnŭ lehanăn ŭn. hlăm knăm ngă klei mjing amĭ ama, mjing anak rông, pô jing ama čuh ŭn, pô jing anak čuh mnŭ lehanăn kriăk kpiê. Knăm bi mjing ăt msĕ snăn mơh bi nao ngă yang kơ sang ayŏng, mjing ama anak nao ngă yang kơ sang ama”.

Găp djuê mơ̆ng dua gŏ sang dlăng knăm bi mjĕ mjing dưi brei sa čok kpiê, sa kđeh čĭm

Tơdah jih jang klei bhiăn mkŏ mjing mâo bi ruê̆, phung ngă klei mjĕ mjing lehanăn khua mduôn nao mŭt hlăm sang pô mkŏ mjing kwưng kơ yang adiê atâo atiêt thâo, lehanăn hriê mbĭt hŏng knăm anei. leh klei kwưh mâo phung yang tŭ ư ăt jing mmông mnuih nga klei mjĕ mjing bi mnăm sa mbah kpiê tal êlâo, leh kơ anăn truh kơ khua mduôn, amĭ ama dua nah, mbĭt hŏng jih jang găp djuê ênuê êpul, mah jiăng mbĭt hŏng jih jang mnuih nao hlăm klei hơ̆k mơak anei. Đinh Ơn, kdriêk Kbang, mblang:

“Klei mnăm tinei jing brei thâo mâo mnuih bi klă. Khua ngă yang jing pô bi klă. klei mjĕ mjing anei pia jing klei mjĕ mjing sĭt suôr tơl truh kơ knhal tuič leh wĭt kơ aê aduôn atâo atiêt mtam, amâo mâo klei dưi lŏ bi ktlah ôh. Ngă leh klei mjĕ mjing hdơ̆ng găp, snăn brei dôk dơ̆ng ƀơ̆ng huă hlăm klei hdĭp msĕ si ayŏng adei thung k’ŭt anăn yơh”.

Hlăm klei mkŏ mjing bruă mjĕ mjing hdơ̆ng găp bi jao mnơ̆ng djă pioh. Msei si kông, añŭ, amâodah kpin ao. Khua mduôn yơh jing pô ngă klei mđup brei mnơ̆ng anăn mơ̆ng pô anei kơ pô adih, mơ̆ng pô adih kơ pô anei. Leh bruă bi jao mnơ̆ng, khua mduôn mâo klei mtă mtăn kơ ya mta bruă năng ngă, lehanăn klei amâo mâo dưi ngă hlăm klei hdĭp mda dua nah, tơdah hơăi yang adiê srăng bi knhal. Đinh Thiên lač:

“Hŏng blah ao, amâodah kông mơ̆ng ayŏng brei kơ adei, añŭ adei brei kơ ayŏng. Mâo jih jang mnuih tinei ƀuh sơăi bi truă, bi čŭt brei kơ diih. Anăn yơh jing klei bi ƀuăn dua nah ayŏng adei amâo mâo dưi bi ktlah hŏng ya mta jing hlăm klei hdĭp, knŏng kơ djiê đuič dưi bi ktlah”.

Mơ̆ng đưm hlŏng ba kơ ară anei, mnuih Bahnar mâo klei thâo bi mjing ayŏng adei, bi mjing ama anak, amĭ anak hŏng lu mta klei mdê mdê. Knăm Tơ Mon jiă knhuah klei thâo khăp, mđĭ hĭng klei thâo bi mguôp, bi đru hdơ̆ng găp êjai găn klei dleh dlan, lehanăn bi kah mbha djăp mta klei jăk yâo hlăm găp ênuê djuê êpul lehanăn yang ƀuôn./.

Pô mblang: Y-Khem Niê