VOV4.Êđê - Tơ kna\m nga\ yang tuh ko\ pin êa, kna\m nga\ yang m’ak hua\ êsei mrâo… jing kna\m m’ak tu\ yuôm mơ\ng êpul êya [uôn sang, sna\n Kna\m bi trôk kông nga\ yang asei kwưh akâo h’êc\ hmưi klei suaih pral jing sa kna\m amâo dưi k[ah ôh hla\m klei hd^p mơ\ng mnuih [uôn sang Êđê ti kr^ng Dap Kngư.

Klei ktrôk kông ngă yang asei jing knăm yuôm bhăn kơ jih klei hd^p anak Êđê. Kyuana\n, êlâo kơ mko\ mjing klei ngă yang, găp ênuê djuê êpul mâo klei bi trông he\ bi nik, ruah hruê jăk mlan yâo, nao iêu khua ngă yang, lehana\n găp djuê je\ giăm taih kbưi. Mnơ\ng ngă yang mâo ]eh kpiê, mnơ\ng ]uh pioh ngă yang, lehana\n du\m boh kông, lehana\n amâo mâo k[ah ôh ]ing ]har. Găp djuê bi mprăp êmiêt ]eh kpiê, lehana\n mnơ\ng ngă yang kơ asei, amâo mâo tu\ ma\ klei đru mguôp mơ\ng adei tlang yang [uôn ôh. Phung mdro\ng sah, di`u jak iêu jih mnuih [uôn sang nao hlăm klei ngă yang anei.

Khua mduôn Aê ~ơ\t, ti {uôn Klat A, sa\ Êa Drông, wa\l krah [uôn Hô, ]ar Daklak brei thâo, hlăm jih klei hd^p grăp ]ô mnuih srăng mâo klei ngă yang asei, hlăm wưng mdê mdê, kyua tui hluê thu\n mơ\ng mnuih ngă yang ana\n snăn mnơ\ng ngă yang lehana\n ]eh kpiê mâo mprăp bi djo\ snăn mơh:

“ Gưl tal êlâo ngă yang jing hlăk mrâo kkiêng hlăm knăm [hur knga bi ana\n sa to\ kpiê, sa drei mnu\, dơ\ng thâo hua\ srăng ngă yang 3 drei mnu\, 3 kriăk kpiê; leh mâo 5 – 6 mlan snăn ngă yang 1 drei u\n, 3 kriăk kpiê; 10 thu\n sa drei 5 ]eh kpiê; 15 – 16 ngă yang sa drei u\n kriâo lehana\n 7 ]eh kpiê, tơdah leh mâo mơ\ng 2 – 3 ]ô anak snăn ngă yang sa drei êmô, 5 ]eh kpiê, mâo 5 – 6 ]ô anak ngă yang  sa drei êmô, lehana\n 7 ]eh kpiê, leh truh mâo ]ô anak snăn ngă yang sa drei kbao lehana\n 7 ]eh kpiê. Ana\n jing jih jang mnơ\ng pioh ngă yang pô sang srăng mdơ\ng iêu jih jang mnuih hua\ [ơ\ng”.

Truh mmông ngă yang, mnuih ngă yang dưi bi buh kông kwưh akâo kơ klei bi jăk thu\n bhang bi ênang phu\n kpaih suaih asei mlei, hơ ô ao êđê, dôk ti ana\p anôk ngă yang. Khua ngă yang dơ\ng iêu yang, iêu jih yang ]ư\ yang êa, aê aduôn atâo atiêt hriê bi mnăm hua\. Akâo kơ yang adiê hơê] hmưi klei suaih asei mlei ]ia\ng bi jăk thu\n bhang ênang phu\n kpaih paih [ơ\ng jăk êa hl^m hjan u\n bi ju\ mnu\ bi yu\m, ktơr bo\ hjiê mdiê bo\ bro\ng. Khua mduôn Aê Kôl, [uôn Tơ\ng Ju\, sa\ Êa Kao, [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt la]:

“ Êjai ngă yang iêu jih jang djăp mta yang hriê bi hơê] hmưi kơ klei suaih pral, brei klei jăk j^n, klei suaih pral kơ pô sang, ktơr bo\ hjiê mdiê bo\ bro\ng… leh kơ ana\n mnuih ngă yang asei ana\n dja\ đ^ng kpiê, lehana\n mâo khua ngă yang tak êrah kơ jơ\ng”.

Rue# klei ana\n ênai ]ing dơ\ng kwang, khua ngă yang dja\ kông bi buh ti kngan mnuih ngă yang. Leh kơ ana\n jih jang mnuih hla\m găp djuê nao bi hơê] hmưi kơ pô ngă yang. Tal êlâo h^n jing mniê pô sang, jing ana go\ phu\n nao hơê] hmưi, lehana\n truh kơ neh, amai adei hlăm sang. Leh ênu\m jih jang phung mniê hla\m găp djuê nao hơê] hmưi, snăn grăp ]ô êkei dơ\ng nao bi hơê] hmưi kơ mnuih ngă klei trôk kông hmưi klei suaih asei mlei. Jih jan gmnuih srăng nao mđup ba mnơ\ng mse\ si kông, ao, abăn, kriăk kpiê, mnu\...

Khua mduôn Aê ~ơ\t brei thâo, trôk kông jing yuôm bhăn:

“ Amai adei hla\m găp djuê jing mnuih nao bi buh kông kơ mnuih ngă yang, leh 3 hruê 3 mlam kơh dưi toh kông, tơdah tleh kông ăt lo\ ngă yang sa blư\ dơ\ng. Brua\ anei jing yuôm bhăn kơ jih jang mnuih bi hmưi kơ klei suaih asei mlei, jăk mơak, êđăp ênang lehana\n tu\ jing mse\ ho\ng ara\ng. Kno\ng amai adei hlăm sang kơh dưi kleh brei kông”.

Leh brua\ bi buh kông, lehana\n mđup brei mnơ\ng snăn nao hla\m klei bi mnăm hua\. klei mnăm kpiê ăt tui hluê si klei bhiăn nao bi hơê] hmưi ana\n mơh. Leh kơ ana\n pô sang jak iêu jih jang mnuih bi hua\ mnăm. Bi tông ]ing, ayu\ đ^ng năm, mu` ei rei, kưt.

Knăm trôk kông hmưi klei suaih asei mlei bi êdah klei anak ]ô mpu\ am^ ama aduôn aê. Amâodah am^ ama mko\ mjing kơ ]ô anak ]ia\ng bi mâo klei suaih pral, klei myun mdan lehana\n klei tu\ jing hlăm klei hd^p. Klei yuôm bhăn mơ\ng knăm anei dưi mko\ mjing điêt amâodah pro\ng tui hluê klei dưi mơ\ng mdê bi găp djuê, [ia\dah nao hla\m sa klei bhiăn kreh ngă. Y-Kô Niê, k’ia\ng khua adu\ brua\ dhar kreh, hlăm knơ\ng brua\ dhar kreh lehana\n hiu ]hưn ênguê Daklak brei thâo:

“Klei ngă yang asei hmưi klei suaih pral mâo lu hlăm du\m knăm. Du\m knăm pro\ng ngă yang pin êa, ngă yang kơ pô sang, kơ găp djuê t^ng kơ mo#. Lehana\n du\m knăm mkăn bi ngă yang kơ klei suaih asei mlei kơ mnuih khua thu\n h^n hlăm sang. Tôhmô knăm kơ ênuk mnuih, knăm đ^ pro\ng ngă yang asei bi hmưi kơ klei suaih asei mlei, hdơr knga kơ pô [a\ kniêng ]iêm rông ]ô anak bi bo\ êmo\ng pro\ng khue, mse\ ho\ng am^ ama aduôn aê. Hla\m klei bi kuôl ung mo# bi hơê] hmưi kơ klei suaih pral thâo rông ba [a\ anak bi êngu\m. Jih jang klei bhiăn ngă yang jing bi hơê] hmưi kơ klei suaih pral sơăi”.

Ara\ anei, kha\dah jih jang klei ngă yang ana\n pătdah amâo lo\ mâo ôh mse\ si mphu\n dô, [ia\dah tui si klei dưi mdê bi găp djuê, anak Êđê hmăng hmưi kơ klei suaih pral, yap ana\n jing knhuah amâo mâo dưi k[ah ôh hla\m klei hd^p grăp ]ô mnuih.