VOV4.Êđê - Tơ ênhiang mmui` “Adoh dra\m dra”, mơ\ng djuê ana Jarai jing ênhiang mmui` bi kmlah bi êdah klei bi kha\p mơ\ng phung êkei êdam, mniê êra; sna\n ênhiang mmui` “Kha\m Thơng”, jing du\m klei mmui` bi kmlah hmư\  ja\k j^n êdu dj’dje\ êdi mơ\ng phung khua thu\n mmui` kơ hdăng digơ\, ]ia\ng bi êdah klei bi kha\p ]ia\ng amâo dah ai tiê, klei bi êmuh hra\m leh ana\n ya\l dliê kơ klei hd^p mda.

Khăp ]ia\ng kơ klei kưt mui` ênhiang djuê ana Jarai mơ\ng điêt, amai Rmah H’Prăm, ti [uôn Ia Bia, să Ia Le, kdriêk }ư\ Pưh, ]ar Gialai, amâo hê` mlâo leh hâo hưn klei khăp ]ia\ng mơ\ng pô. Amai yăl dliê, mui` bi kmhal ênhiang djuê ana Jarai jiă [a\l leh hlăm kđeh êrah, s^t hmư\ ara\ng mui`, amai ]ia\ng mui` mgăl mtam ]ia\ng suaih ai. Leh ana\n prue# mui` ktang hlai mb^t mơh, khăp ]ia\ng h^n, jăk j^n h^n tơdah mâo ênai ]ing, ênai bro#, leh ana\n mâo [ia\ kpiê ]eh. Pô thâo mui` Rmah H’Prăm yăl dliê: “ Asei mlei kâo kha\p mui` klei mui` ênhiang djuê ana, grăp bliư\ hmư\ ênai ]ing, ênai bro# ]ia\ng mă đo\k mui` mtam. Tăp năng pô ka mnăm kpiê adôk hê`, bư\ ban [ia\. S^t leh mâo [ia\ kpiê, hmư\ ênai bro#, ênai ]ing hlo\ng mui` mtam. Khă gơ\ asei mlei [uh đo\k pô mui` gơ\ kăn jăk lei, [ia\dah leh hmư\ ênai bro# hlăm ai tiê amâo dưi ư\ ăn ôh,]ia\ng mui` yơh”.

                Amai R’Mah Pra\m  mui` ho\ng jih ai tiê.

Amai H’Prăm brei thâo; boh nik gơ\ leh hmư\ sa ]ô êkei mui` êlâo, amai hơ\k m’ak srăng mui` w^t mtam. Kyua dah klei mui` ênhiang djuê ana êdu ê’un, bi êdah ai tiê khăp ]ia\ng h’uh mđao. Tơdah mâo [^ng găp, ayo\ng amai adei nao ]hưn kơ sang, drông digơ\ huă [ơ\ng, leh ana\n amai lo\ mui` êmuh k`a, bi kah bruă ngă grăp hruê leh ana\n klei hd^p mda hlăm go\ êsei. Amai ]ia\ng hluê ho\ng prue# mui` duê, ]ia\ng ngă klei năng hdơr kơ ayo\ng amai adei, [^ng găp, ]ia\ng kơ digơ\ mni m’uăn kơ pô thâo mbruă.

Ho\ng du\m ]ô mnuih tal êlâo nao kơ sang, amai Rmah H’ Prăm ăt tu\ drông ho\ng klei mui` ênhiang djuê ana, ho\ng du\m prue# mui` duê mâo klei tu\ dưn:“ Ara\ng khăng blu\ duê snei, “ Jơ\ng ayo\ng êbat truh kơ dring sang, kngan ayo\ng djă leh ti [ăng bhă sang adei. Mnuih mơ\ng ayo\ng ]huang leh hlăm adu\ drông tuê, asei mlei ayo\ng dôk leh giăm kpur pui, [ia\dah sang adei amâo mâo ôh mnu\ ]uh djam brei ayo\ng [ơ\ng, amâo mâo kpiê pioh brei mnăm ]hưn, amâo mâo hăt brei ayo\ng dju\p ]ia\ng kơ hrăp, amâo mâo k`^t brei kơ ayo\ng dlăng ]ia\ng kơ m’ak…” Ăt mse\ mơh mphu\n [uh ara\ng hriê kơ sang, êmuh ho\ng klei luă gu\ hluê ênhiang mui` djuê ana, si tô hmô: “ [o# mta ayo\ng kâo ka kral ôh, ana\n ayo\ng kâo ka thâo, ayo\ng jing mnuih mơ\ng [uôn taih raih kbưi, mơ\ng [uôn mkăn hriê kơ anei gưl tal êlâo… kno\ng du\m ana\n đui]”.

Klei mui` ênhiang djuê ana Jarai êlưih mui`, êlưih hriăm leh ana\n êlưih hluê, kyua ênhiang mui` sa ana\n. {ia\ dah ]ia\ng mui` djo\ leh ana\n duê jăk, sơnăn amâo djo\ ôh djăp mnuih thâo sơa^ mui` leh ana\n djo\ ai tiê mnuih hmư\.

Yă Mep ti [uôn Kenh Hmek, să Ia Blư\, kdriêk }ư\ Pưh, thu\n anei ebeh 80 thu\n leh. Gơ\ yăl dliê hlăk dôk êra gơ\ ăt khăp mui` klei mui` ênhiang djuê ana leh ana\n khăng mui` bi kmhal ho\ng phung êkei êdam hlăm [uôn. Du\m phung khăng mui` ho\ng gơ\ jing du\m phung thâo s^t êdi leh ana\n thâo klă knhuah bhiăn duê. Tơdah digơ\ mui` amâo mâo duê, aduôn amâo mâo mui` w^t ôh leh ana\n đue# mtam. Kyua ênhiang mui` leh ana\n prue# duê bi djo\ mơ\ng 2 nah, ana\n jing 1 knhuah mui`. Aduôn Yă Mep bi kah: “ Tơdah drei mui` leh ana\n duê djo\ ho\ng klei ]ia\ng, mâo klei m^n mse\, snăn leh hmư\ mgei ai tiê mtam, hlăm ai tiê hơ\k m’ak êdi. Tơdah mui` amâo mâo hdră, duê amâo mâo jăk snăn amâo thâo săng ôh, klei mui` ênhiang djuê ana snăn yơh. Amâo djo\ mui` plă plia, duê bo\ bu\ng bai amâo dah dlai ê’i knguôr tu\ mơh [ia\dah kăn thâo săng lei, amâo `u\ kma hlăm ai tiê mnuih hmư\ ôh. Si tôhmô duê la] kơ ai hlăk, klei khăp ]ia\ng êkei mniê “ Ai tiê [ăr [a\r mse\ si 1 drei kan bư ]ia\ng lu\n wa\t yang mlan, kan êluê kdăt kdưt hlăm êlah êa, mnga djam Djot, boh Teng nang ]uh blang mnga, bi adiê…. Bi djo\ prue# êlan mơh, tơdah amâo djo\ prue# êlan sơnăn gơ\ amâo mâo găl ôh. Duê dăng si be\ ]ia\ng duah djo\ mta k`ăm. Mnuih thâo mui` klei mui` ênhiang djuê ana jăk, snăn pia prue# ana\n hlo\ng djo\ prue# ana\n yơh. Bi hlei pô amâo thâo duê, snăn ka tu\ yap mui` jăk ôh. Mnuih thâo mui` jăk bi mâo prue# êlan, bi mnuih amâo thâo mui`, mui` jih sa hruê [ia\dah kăn thâo b^t êlan klông lei”.

Hlăm klei hd^p mda ara\ anei, klei mui` ênhiang djuê ana Jarai amâo lo\ mâo anôk hưn mdah lu jơr mse\ si êlâo dih ôh. Snăn [ia\dah, mui` bi kmlah ăt jing sa klei bi mđ^ ai hlăm du\m knăm m’ak yuôm bhăn mơ\ng êpul êya [uôn sang leh ana\n hlăm go\ êsei. Kno\ng h’ưi jing du\m phung thâo mui` klei mui` ênhiang djuê ana, bohnik gơ\ thâo mui` bi kmlal djo\ găl, jăk hmư\ [rư\ hruê [rư\ [ia\. Anei jing knhuah dhar kreh mdê hja\n mâo mơ\ng đưm, ngă bi mlar h^n klei hd^p mda ai tiê, klei m^n, ]ia\ng êdi yơh mnuih [uôn sang Jarai bi kriê pioh leh ana\n mđ^ lar.

                                                H’Nga pô ]ih hlo\ng răk