VOV4.Êđê - Klei blu\ Việt jing sa mta nga\n dra\p yuôm bha\n êdi mơ\ng djuê ana, bi êdah boh siam mơ\ng ai tiê klei m^n mnuih Việt Nam. Du\m hdra\ kdra\p hâo hưn mnuih [uôn sang lac\ kluôm leh ana\n hdra\ mđung asa\p mđung rup lac\ hja\n, mâo brua\ yuôm bha\n hla\m brua\ bi hria\m leh ana\n bi mđ^ h^n klei ja\k mngac\ mơ\ng klei blu\ Việt kyua gra\p boh blu\, gra\p prue# c\ih mơ\ng phung nga\ brua\ klei mrâo `u mâo klei tu\ hla\m lar [ar mnuih [uôn sang. Anei a\t jing mta klei mơ\ng klei c\ih “ răng kriê klei ja\k mngac\ mơ\ng klei blu\ Việt hluê hdra\ mđung asa\p, mđung rup mơ\ng pô c\ih klei mrâo Phương Thuý ba m’^t truh kơ mnuih [uôn sang leh ana\n [^ng ga\p drei.        

Jing 1 ]ô nga\ brua cih klei mrâo tuôm ngă leh bruă ti Sang mđung asa\p blu\ Việt Nam, êbeh 70 thu\n leh, Nguyễn Đình Thanh ăt jing mnuih juăt mưng mơ\ng du\m hdră mđung asa\p leh ana\n mđung rup. ~u ăt jing mnuih mâo lu klei đru mguôp kơ bruă ba yua klei blu\ mơ\ng mdê phát thanh viên, biên tập viên. Hluê si `u, hlăm hdră mđung asa\p leh ana\n mđung rup, đa đa phung c\ih klei mrâo, c\ih mkra klei c\ih  hưn la] leh du\m mta klei pô ka thâo săng, amâo dah amâo mâo thâo. Mb^t ana\n, tơdah mđung asa\p, mâo mnuih răk pral ngă truh lui] boh blu\, êbeh boh blu\, ka nao truh kơ hnơ\ng ]ua\n ]ia\ng êdi… Nhà báo Nguyễn Đình Thanh la] snei: Klei blu\ mâo lu jơr, kno\ng ]ia\ng blu\ djo\ klă klei blu\ mơ\ng pô jing klei yuôm bhăn êdi, đăm ba yua lu đei klei blu\ ala ta] êngao amâo mâo djo\ anôk, ngă klei amâo mâo jăk: “ Mta ]ua\n djo\ jing êlâo h^n, êdei kơnăn jing klei jăk. Mâo mta klei amâo thâo săng ôh, [ia\dah ăt la] mơh: “ klei k[ah” amâo djo\ klei “ êdu awa\t ôh”, “ đru mtlaih” amâo mâo djo\ “ đru do\ng” jing klei mâo mă “ hjăn păn” jing klei mdê hjăn leh…  Răk êbeh, soh plăk w^t plăk nao. “ Nai mniê ngă lu mta mnơ\ng hlăp yua kơ klei mtô hriăm leh ana\n mnơ\ng pioh dlăng”, [ia\dah “ mnơ\ng pioh dlăng” jing leh mnơ\ng yua pioh mtô hriăm, dưi mblang ho\ng klei blu\ Việt mơ\ng klei blu\ Hán. Ara\ anei digơ\ mâo klei m]eh m^n leh, la] ana\n jing klei blu\ đ^ kyar, [ia\dah đăm ngă kơ `u êdu awa\t ôh. Phung phóng viên, phung khua g^t gai bi thâo săng êlam h^n klei ana\n”.

Klei đ^ kyar ktang kjăp mơ\ng du\m mta hră klei mrâo ngă kơ klei blu\ Việt jing jăk h^n, ba ai êwa mơ\ng klei hd^p ênuk ara\ anei. Ênoh boh blu\ mbo\ hluê klei blu\, nga\ aguah tlam mâo hra\ klei mrâo mđing dlăng leh ana\n hmao hâo hưn. Hluê si Tiến sĩ Phạm Văn Tình, Anôk bruă Từ điển học leh ana\n Bách khoa thư Việt Nam, sơnăn hlăm 20 thu\n ho\ng anei, mâo hlăm brô 4 – 5 êbâo boh hră Anh mrâo `u\ kma hlăm boh blu\ Việt. S’năn, bruă mbo\, mlih mrâo jing klei ]ia\ng êdi, rơ\ng kjăp klei đ^ kyar mơ\ng klei blu\ tui hluê si boh blu\ leh mâo, ngă kơ klei blu\ Việt lu jơr h^n, [ia\dah ăt kriê kjăp knhuah leh mâo: “ Tơdah ksiêm dlăng klă nik, sơnăn drei [uh drei `u\ kma lu mta, hdră blu\ [ia\dah êlâo dih amâo mâo blu\, amâo mâo ba yua. Hluê si kâo ara\ anei nao hlăm mdê sang, sơnăn mơ\ng klei bi msiam, knhuah mkra mjing, knhuah hd^p, kdrăp ]u\t h’ô mơ\ng drei `u\ kma mơ\ng êgar Yu\ lu mơh. Kyua ana\n, ya mta klei jăk siam mơ\ng drei, jing djo\ guôp, dhar kreh, ngă mđ^ h^n klei hd^p mda mơ\ng drei, sơnăn đăm mđ^ đei ôh. Ca vát, com lê si tô hmô, sơnăn dleh mblang ya do\ `u. Du\m boh blu\ ara\ anei dưi ba yua bi mâo klei bi mlih leh ana\n hdră tă ]ua mb^t klei ana\n jing klei aguah tlam”.

Hlăm hdră mđung asa\p leh ana\n mđung rup, asa\p blu\ mâo bruă ngă ata\t êlan leh ana\n ba klei khăp ]ia\ng truh kơ mnuih [uôn sang. Ara\ anei, ti du\m sang mđung asa\p leh ana\n mđung rup mâo lu đo\k blu\ hlăm hdră mđung, ho\ng klei ]ang hmang mjing klei s^t êdi, boh nik gơ\ ho\ng du\m klei mrâo ]ih mkra ti anôk mâo klei truh. Tiến sĩ Vũ Thị Sao Chi, K’iăng khua ]ih mkra kriê dlăng Hră klei mrâo Ngôn ngữ, Anôk bruă Hàn lâm khoa học Yang [uôn Việt Nam la] snei: du\m klei k]ah mtru\n kơ klei ]ih soh, ]ih amâo mâo ênu\m leh ana\n           boh hră ]ih bi êdah mse\ si hlăm hdruôm hră, hlăm từ điển Tiếng Việt dưi dlăng jing djo\ klei blu\ Việt. Khăgơ\ mnuih mâo klei juăt blu\ yua klei blu\ hlei kr^ng wa\l, snăn s^t ngă phát thanh viên, biên tập viên mơ\ng Sang mđung asa\p, mđung rup gưl dlông ăt bi mkra mlih hluê si klei blu\ djo\\ klă:

“ Hdră mđung asa\p, mđung rup mơ\ng trung ương bi mđing dlăng kơ boh blu\ jih jang mnuih [uôn sang, boh nik gơ\ du\m hdră mđung asa\p yuôm bhăn mse\ si Klei mrâo mrang s^t nik jing klei blu\ Việt jih jang mnuih [uôn sang. ~u jing 1 klei blu\ kluôm dhuôm, mguôp mb^t ho\ng du\m klei jăk j^n h^n mơ\ng klei blu\ Việt hlăm jih 3 kwar. Khă snăn, tơdah tui hluê si boh klei s^t êdei, sơnăn đo\k blu\ kwar Dưr jing djo\ kpă h^n wa\t kơ kwar Krah leh ana\n kwar Dhu\ng. {ia\dah hlăm ana\n ăt mâo mơh đo\k blu\ ka djo\ klă mse\ pia “ tr” leh ana\n “ ch”, [ia\ ti du\m kr^ng đa blu\ djo\ klă c\ia\ng bi tu\ mă du\m mta klei ana\n”.

Klei blu\ Việt jing klei blu\ sa ana\n hlăm lu mta. }ih djo\, blu\ djo\ klă klei blu\ Việt hlăm hdră mđung asa\p, mđung rup la] hjăn leh ana\n du\m klei hâo hưn mnuih [uôn sang la] mb^t jing êlan ]ia\ng hră klei mrâo nao je\ giăm ho\ng mnuih [uôn sang leh ana\n ăt jing hdră ]ia\ng đru mguôp kriê pioh klei ja\k mnga] mơ\ng klei blu\ Việt. Klei ana\n kno\ng dưi nga\ tơ grăp ]ô mnuih ngă bruă ]ih klei mrâo mđ^ h^n klei thâo săng blu\ leh ana\n ]ih bi djo\, bi ja\k, thâo m^n mjing klei blu\ djuê ana pô./.

                                                                    H’Nga pô ]ih mkra.