VOV4.Êđê –Krah mkra rup ho\ng kyâo jing sa hla\m du\m brua\ nga\ ja\k siam êdi mơ\ng mnuih djuê [ia\ kr^ng La\n dap kngư. Brua\ anei hrăm mb^t leh ho\ng klei hd^p mda ti kr^ng la\n anei mơ\ng sui. Du\m mta rup dưi krah mkra ja\k siam, bi êdah kla\ kơ klei hd^p mơ\ng anak mnuih, mơ\ng la\n adiê, ba kơ mnuih dla\ng du\m klei bi m^n [uh amâo dưi wơr b^t ôh kơ kr^ng la\n anei.

La] kơ klei krah mjing rup ti Lăn Dap Kngư, ara\ng kreh bi m^n kơ rup sang msat. Kyuadah la] he\ snăn lu mnuih ti Lăn Dap Kngư mkra rup ana\n pioh bi msiam kơ ju\m boh msat mơ\ng mnuih leh djiê. Rup krah mâo mka\ ho\ng pa kngan pioh bi mka\. Rup leh krah, boh dlông hla\m brô 1 pa mkrah. Hlăm ana\n mkrah wah jing pla hlăm gu\ lăn. Mkrah adôk jing gơ\ng kdloh kơ ta], lehana\n kdrê] nah dlông jing rup krah. Êjai klei dôk krah mjing rup, mnuih mbrua\ leh lo\ mtô kơ mnuih mrâo hriăm. Tui si Ksor Krôh, ti [uôn Ngo\ 1, sa\ Ia Ka, kdriêk }ư\ Pah, ]ar Gialai, la] jih jang rup krah ana\n siam amâodah hơăi jing mơ\ng pô krah rup `u mâo klei m^n lehana\n kngan mbrua\ amâodah hơăi:

“Klei krah rup anei kâo hriăm mơ\ng aê ama nao êlâo mơh, lehana\n êjai pô krah mkra rup jing pô ăt hnê] lo\ mtô bi hriăm phung amuôn adei mrâo. }ia\ng kơ di`u mâo klei khăp, lehana\n kriê pioh dhar kreh djuê ana pô”.

        Hlăk dôk khăt kyâo pioh krah mkra

Tui si klei bhiăn kơ boh tu\, lehana\n knhuah krah mjing rup, snăn mnuih krah mjing rup mkra tui si knhuah klei m^n pô. Du\m boh rup krah mjing ho\ng kyâo mâo mkra bi êdah kơ klei mbrua\, lehana\n klei m^n knhăk mơ\ng pô krah mjing. Êlâo adih, di`u krah mjing kno\ng ho\ng sa [e\ jông hla, mnhat, lehana\n kga\. Ara\ anei, kha\dah lo\ mâo leh du\m kdrăp mrâo jăk h^n, [ia\dah ăt yua lu jing ho\ng jông, kga\ lehana\n mnhat mơh. Dlăng kơ rup mâo knhuah jăk siam hjăn `u mơh, bi knăl kơ klei hd^p anak mnuih hlăm ana\n. Khăp kơ du\m knhuah siam dhar kreh Lăn Dap Kngư, kơ klei krah rup sang msat, tiến sĩ Lê Quang Lâm, pô ksiêm duah kơ klei kreh knhâo djuê ana, pioh leh jih klei hd^p pô ksiêm duah kơ klei anei:

“Kơ klei krah rup, mnuih djuê ana Jrai nao hriăm hlăm dliê koh kyâo lehana\n krah. Hla\m [uôn mâo mnuih thâo krah rup, [ia\dah amâo mâo djo\ ôh grăp blư\ krah rup `u mâo leh klei m^n kơ ya mta klei ]ia\ng krah, [ia\dah êjai dôk dju\p hăt, `u dôk dlăng kơ kyâo, dja\ ti jông lehana\n klei m^n dơ\ng kbia\ hla\m boh ko\ `u mmông ana\n”.

                Pô thâo mbruă hlăk dôk krah mkra rup

Rup krah sang msat Lăn Dap Kngư kbia\ hriê mơ\ng dliê kyâo, dôk hlăm klei hd^p hlăm ]ư\ dliê, djo\ tuôm ho\ng yan adiê, hjan, mđia\, dhul, k’ua\ ngă sô lehana\n jhat. Ho\ng sa klo\ kyâo, dưi krah mjing rup dlăng mse\ si s^t. Phung krah mjing mkra mtam yơh tui si ai tiê pô dôk m^n. Nao hlăm klei bi lông krah mjing rup ho\ng kyâo, pô mbrua\ R’}om Khir, ti [uôn Kê`, kdriêk }ư\ Pah, ]ar Gialai la]:

“Kâo nao hlăm klei bi lông krah mjing rup anei ho\ng klei m^n mơak lăn ]ar mâo klei êngiê. Kâo hla\k dôk mjing rup bi knăl kơ klei hnu\k ênang, klei êngiê”.

Hlăm djăp rup krah kơ sang msat, lu jing rup mnuih dôk kuăl he\ jơ\ng, kup he\ [o# bi êdah klei ênguôt. Anei yơh jing lu rup kreh [uh hlăm djăp mta rup krah ti Lăn Dap Kngư. Leh kơ ana\n jing rup am^ [a\ anak, amâodah pu\ anak, lehana\n rup ]^m, rup hlô mnơ\ng, bi knăl kơ klei hd^p mơ\ng mnuih Lăn dap Kngư ho\ng ]ư\ dliê êa. Lehana\n lu rup mkăn la] kơ klei hd^p aguah tlam mlam hruê mâo pla hlăm ju\m boh msat. Tui si Rlan Ven, k’ia\ng khua adu\ brua\ Dhar kreh hâo hưn kdriêk }ư\ Pah, grăp mta rup krah mâo klei bi knăl yuôm bhăn mdê mdê:

              Hlăk dôk krah mkra rup mnuih

“Mâo pô krah mjing `u bi êdah rup jing Karakom dôk pu\ kang, sitôhmô mnuih ana\n dôk ]ang guôn, dôk hdơr ênguôt kơ mnuih leh đue# nao, lui he\ pô đue# nao. Bi rup mse\ si pu\ anak, amâodah ung djiê leh, snăn am^ dôk guôn, dôk duah ung ka w^t”.

Hlăm du\m boh sang msat pro\ng êlâo dih, kyâo pioh krah rup kreh yua jing mta kyâo jăk. Du\m mta rup krah ana\n dưi rơ\ng sui du\m pluh thu\n mtam hla\m hjan lehana\n mđia\. {ia\dah leh jih jang mta kyâo jăk amâo lo\ mâo ôh, lu brua\ krah mjing rup duah ma\ kyâo djăp mta yơh, mơ\ng ana\n mơh djăl muôr rio\, k]oh [ơ\ng, djăl bru\ rai mơh. Giăm anei, leh dliê dơ\ng hro\ ram, mnuih [uôn sang hlăm lu kr^ng dleh lo\ thâo b^t anôk duah kyâo ]ia\ng krah mjing rup sang msat. Snăn mta dhar kreh anei hlăk dôk ti ana\p klei lu] ram.

      Krah mkra rup ho\ng kyâo mơ\ng djuê ana Lăn Dap kngư

Hlăm brua\ g^r ]ia\ng kriê pioh, knhuah gru dhar kreh yuôm bhăn ti Lăn Dap Kngư, hla\m ana\n mâo wa\t brua\ krah mjing rup ho\ng kyâo, du\m boh ]ar hlăm alu\ wa\l jih ai tiê leh mko\ mjing du\m klei bi lông brua\ dhar kreh krah mjing rup ho\ng kyâo. Tui si tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Vân, anei jing wưng ]ia\ng kơ phung mbrua\ thâo krah mkra rup ho\ng kyâo bi êdah klei mbrua\ pô, lehana\n phung hđeh gưl mrâo tui hriăm mơ\ng ana\n:

“Mko\ mjing du\m brua\ bi lông mse\ snei, năng ai phung ksiêm duah êlam kơ dhar kreh ăt ka mâo klei ư ai s^t mơh. {ia\dah tui si kâo m^n, ăt mse\ ho\ng ]ing ]har, Tơdah anôk kơ dhar kreh ana\n amâo lo\ mâo ôh, snăn kha\ kno\ng mko\ mjing djăp brua\ mse\ djuê anei ]ia\ng lo\ bi êdah du\m knhuah jăk siam mơ\ng mnuih djuê ana Lăn Dap Kngư pioh kơ ênuk ara\ anei, lehana\n kơ êdei ana\p thâo”.

Klei krah minhg rup ho\ng kyâo Lăn Dap Kngư jing sa mta knhuah dhar kreh jăk siam, dôk hlăm dhar kreh ]ing ]har Lăn Dap Kngư mâo leh UNESCO tu\ yap jing dhar kreh amâo mâo êdah kla\ kơ anak mnuih. Klei tu\ dưn mơ\ng dhar kreh anei hlăk mâo yang [uôn lehana\n brua\ sang ]ư\ êa djăp gưl ti Lăn Dap Kngư kriê pioh. Anei jing sa klei bi knăl năng mơak kơ djăp mta dhar kreh yuôm bhăn ho\ng klei hd^p anak mnuih ti Lăn Dap Kngư.

                Y-Khem pô ]ih hlo\ng răk