VOV4.Êđê - Hŏng giăm 100% jing mnuih ƀuôn sang djuê ana Bahnar hdĭp mda mơ̆ng lu thŭn hŏng anei, ƀuôn Dơk Glar, să Glar, kdriêk Đăk Đoa, čar Gia Lai jing sa hlăm dŭm boh ƀuôn êdah êdi hlăm bruă hluê ngă Hdră ala čar kñăm mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo. Mbĭt hŏng bruă sang čư̆ êa alŭ wăl, mnuih ƀuôn sang hlăm ƀuôn mâo leh hdră mtrŭt mjhar mnuih ƀuôn sang nao hgŭm hlăm hdră anei. Mơ̆ng anăn, krĭng ƀuôn sang ƀrư̆ hruê ƀrư̆ siam, đru mguôp hluê ngă dŭm mta kñăm ba să Glar jing sa hlăm dŭm să djăp hnơ̆ng čuăn krĭng ƀuôn sang mrâo mơ̆ng kdriêk Đăk Đoa.

Ƀuôn Dơk Rơng, să Glar, kdriêk Đak Đoa hlăm dŭm hruê knhal jih thŭn, mnuih ƀuôn sang dôk hlăk hlê kwă kphê leh bhu krô. Anăn jing boh tŭ klei mă bruă mơ̆ng grăp čô hlăm sa thŭn suăi êman. Êlan mŭt hlăm ƀuôn jing êlan bê tông kjăp. Gŏ sang Amai Amyê sang ti kang êlan jing sa boh sang krưh k’ang, prŏng leh anăn tač hŏng bê tông pioh bhu kphê. Amai Amyê brei thâo: “Êlâo dih klei hdĭp dleh dlan, mơ̆ng hruê mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo, dưi mâo klei arăng mtô mjuăt klei pla mjing kphê, ba wĭt boh tŭ hlăm bruă duh mkra. Ară anei, grăp thŭn mă hĕ ênoh prăk duh bi liê, gŏ sang mâo prăk mnga hlăm brô 200 êklăk prăk. Dŭm thŭn êgao kâo ăt jhŏng rŭ mdơ̆ng sa boh sang čuôr thái hŏng ênoh 700 êklăk prăk.”

Êngao kơ bruă pla mjing kphê, mnuih ƀuôn sang ti ƀuôn Đơk Rơng lŏ mâo thiăm 50 ha mdiê lŏ, 1 thŭn mâo 2 blư̆ pla mjing. Dŭm thŭn êlâo klei wiă mdiê suăi sơnăk kyua amâo mâo êlan nao truh ti lŏ. Dŭm klŭng mdiê srăng klam mơ̆ng lŏ leh anăn mdiăng hŏng êdeh điêt ba wĭt kơ sang, kyuanăn jing suăi êdi. Mơ̆ng thŭn 2019, leh amâo hdră êlan mkra êlan klông truh kơ lŏ, mnuih ƀuôn sang mâo êdeh kai nao mdiăng mdiê truh kơ lŏ. Ayŏng Uê, ti ƀuôn Đơk Rơ̆ng, myơr leh giăm 100m² lăn pioh mkra êlan brei thâo: “Êlâo dih êlan điêt leh anăn klei êrô êbat jing dleh mơh, thŭn 2019 ƀuôn hŏng să mâo hdră pŏk bi prŏng êlan klông, gŏ sang kâo ăt mprăp myơr lăn. Kâo ăt mâo klei kƀĭn hŏng mnuih ƀuôn sang leh anăn bi tŭ ư myơr lăn čiăng pŏk êlan bi prŏng, mnuih ƀuôn sang dŭ mdiăng boh mnga jing ênưih hĭn. Sang kâo mâo 4 sao lŏ, mơ̆ng hruê mâo êlan prŏng bruă dŭ mdiăng mdiê mơ̆ng lŏ wĭt kơ sang jing ênưih hĭn.

A Miên, Khua ƀuôn Đơk Rơng yal dliê, hlăk thŭn 2013, mnuih ƀuôn sang mâo leh klei mĭn yua lăn mbĭt hlăm ƀuôn mâo ênhă êbah 1,6 ha pioh pla mjing kphê. Leh truh kơ yan hrui pĕ srăng ba čhĭ, bi mŭt prăk anăn hlăm keh mbĭt čiăng ngă dŭm mta bruă hlăm ƀuôn. Êdah hĭn msĕ si sang bi kƀĭng yang ƀuôn hlăm ƀuôn dưi rŭ mdơ̆ng hŏng ênoh êbeh 300 êklăk prăk mă mơ̆ng keh prăk klei mă bruă mơ̆ng mnuih ƀuôn sang hlăm ƀuôn. Êngao kơ anăn, mnuih ƀuôn sang lŏ čŏng bi mguôp 500 hruê ai mă bruă čiăng mkra êlan klông, đru kơ mnuih ƀuôn sang ênưih dŭ mdiăng boh mnga bruă lŏ hma. Mnuih ƀuôn sang lŏ čŏng bi mguôp êbeh 60 êklăk prăk čiăng rŭ mdơ̆ng mnư̆ mnang, ƀăng jang sang hră gưl sa hlăm ƀuôn. A Miên lŏ brei thâo, ƀuôn Đơk Rơng mâo 230 gŏ sang, knŏng mâo mă 10 gŏ sang ƀun ƀin, ênoh prăk ba wĭt kah knar grăp čô 41 êklăk prăk. “Dưi mâo boh tŭ dưn msĕ hŏng ară anei, klei hdĭp trei mđao, kluôm ênŭm kyua mnuih ƀuôn sang mâo klei kreh kriăng mă bruă knuă, bi mguôp hdơ̆ng pô. Klei ruă tưp Covid-19 dleh dưi ksiêm dlăng, kyuanăn mnuih ƀuôn sang srăng mâo klei gĭr hĭn. Mơ̆ng bruă mkra êlan klông, klei hdĭp đĭ kyar, mnuih ƀuôn sang mâo klei bi mguôp hĭn.

Bùi Quang Thoại, K’iăng khua bruă sang čư êa să Glar brei thâo: tui ngă hdră ala čar kñăm kơ bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo, mơ̆ng thŭn 2011 truh kơ ară anei, mnuih ƀuôn sang ti ƀuôn Đơk Rơ̆ng mâo leh lu klei đru mguôp prŏng. Hlăm anăn, hdră iêo mkrum mnuih ƀuôn sang hŏng keh prăk mbĭt čiăng rŭ mdơ̆ng sang kƀĭn yang ƀuôn ăt msĕ hŏng dŭm bruă mkŏ mkra mkăn leh anăn mâo dŭm bruă ngă klă klơ̆ng. Boh tŭ anei đru să dưi mâo klei tŭ yap jing kring ƀuôn sang mrâo. Boh tŭ anei mâo klei đru mguôp prŏng mơ̆ng mnuih ƀuôn sang ti ƀuôn Đơk Rơ̆ng. “Knhal jih thŭn 2020, leh ngă klei čih yap, bi klă, ƀuôn Đơk Rơ̆ng mâo bruă sang čư êa kdiêk tŭ yap jing ƀuôn mâo ênŭn hnơ̆ng čoh čuan krĭng ƀuôn sang mrâo. Boh nik jing mnuih ƀuôn sang hlăm ƀuôn mâo klei bi mguôp hruê ai mă bruă, prăk kăk, myơr lăn leh anăn mnuih ƀuôn sang êrô êbat mâo klei jăk găl hĭn. Mnuih ƀuôn sang thâo săng klă kơ klei yuôm bhăn hlăm bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo, bi msiam ƀuôn sang pô, klei hdĭp mda ƀrư̆ hruê ƀrư̆ đĭ kyar hĭn.”

Sang adôk mrâo kdưr k’ang mâo ênoh dŭm êklai prăk amâo lŏ mâo ƀiă ôh ti ƀuôn Đơk Rơng, să Glar. Êjai mnơ̆ng dhơ̆ng yua ƀrư̆ hruê ƀrư̆ hơĭt, klei hdĭp mda ƀrư̆ hruê ƀrư̆ đĭ kyar. Hlăm lu thŭn hŏng anei, ƀuôn Đơk Rơng amâo mâo ôh klei ngă soh, hmăi truh kơ klei êđăp ênang, leh anăn klei siam knhuah gru dưi bi hdĭp leh anăn bi lar. Năng jing boh tŭ năng êdi kơ bruă mnuih ƀuôn sang jhŏng mĭn, jhŏng ngă. Đru kơ diñu gĭr ktưn mkŏ mjing klei hdĭp trei mđao ti ƀuôn sang pô.