VOV4.Êđê- Dak Lak jing alŭ wăl hmaĭ kjham hĭn kyua klei ruă Covid-19 ti krĭng Lăn Dap Kngư hlăm thŭn 2021 leh anăn 3 mlan akŏ thŭn 2022. Ƀiădah hŏng klei gĭr ktưn, jih ai tiê mơ̆ng bruă kđi čar leh anăn ala ƀuôn, Dak Lak grăp knhuang dưi ktuê dlăng klei ruă Covdi-19 ba klei hdĭp lŏ wĭt msĕ aguah tlam. Čar ăt kƀĭn pŏk ngă jăk dŭm hdră kơrŭ wĭt, mđĭ kyar bruă duh mkra, ala ƀuôn, kƀĭn đru, msir mgaih klei dleh dlan, gun kpăk kơ anôk bruă duh mkra, mnuih ƀuôn sang anăn boh klei bruă duh mkra- ala ƀuôn mơ̆ng čar dưi kơrŭ wĭt leh anăn mđĭ kyar.

Ƀuôn Tơ̆ng Jŭ tuôm jing leh anôk mâo klei ruă tưp prŏng ti să Êa Kao, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt hŏng 230 čô mnuih djŏ kman klei ruă tưp Covid 19 hlăk mlan 10 thŭn 2021. Kyua mâo jih jang bruă mdrao mgŭn lehanăn bruă sang čư̆ êa hrăm mbĭt hŏng phung ƀuôn sang sa ai, truh ară anei klei ruă tưp Covid 19 tinei dưi msưh kdŭn, lu mnuih mơ̆ng 18 thŭn kơ dlông mâo tlŏ leh ênŭm aruăt tal 3 vaccine gang mkhư̆ klei ruă tưp Covid 19.

Knăm mmăt mơ̆ng klei ruă tưp amâo mâo dưi gư̆ ôh klei hdĭp phung ƀuôn sang ƀuôn Tơ̆ng Jŭ, digơ̆ lŏ wĭt hdĭp leh msĕ si aguah tlam. Klei năng mđing êdi, phung ƀuôn sang kơ anei, lŏ thâo pai mă klei găl mơ̆ng klei jăk siam yan adiê mâo, lăn ala êa jua pô, mơ̆ng klei bhiăn pô bi kơrŭ bruă kprư̆ mñam, knă kpiê čeh, tông čing čhar... Mjing mnơ̆ng pioh kơ bruă hiu čhưn ênguê čiăng iêo jak lu mnuih truh nao cuă dlăng, klei jăk siam mơ̆ng ƀuôn sang, lehanăn đru mđĭ ênoh mâo ba wĭt kơ phung ƀuôn sang.

H Yam Buôn Krông. Kreh iêo Amĭ Ser, amâodah aduôn Y-Lian – khua ƀuôn, ƀuôn Tơ̆ng Jŭ brei thâo ară anei ti ƀuôn mâo mkŏ mjing leh êpul ngă bruă hiu čhưn ênguê mâo anăn pia alŭ wăl hiu čhưn ênguê dhar kreh rup kač Tơ̆ng Jŭ. Êpul mâo 9 gŏ sang mnuih hlăm ƀuôn, bi mguôp mbĭt tơdah mâo tue hriê čhưn hŏng ƀuôn.

 “Mâo lu êpul tue hriê čhưn mơ̆ng dŭm čar, ƀuôn prŏng msĕ si mơ̆ng Hà Nội, ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh, Huế lehanăn dŭm čar riêng gah, digơ̆ truh kơ anei ƀơ̆ng huă dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng pô, hmư̆ tông čing čhar, ksiêm dlăng kơ knhuah dhar kreh djuê ana kơ anei. Ară anei 9 gŏ êsei hmei bi mbha grăp čô grăp mta bruă, tôhmô đa đa mnuih pla djam, đa rông ŭn, rông mnŭ, knă kpiê čeh. Kâo čang hmăng kơ mgi dih, tơdah bruă hiu čhưn ênguê mâo đĭ kyar hĭn srăng lŏ mâo lu mnuih bi mguôp”.

Phung tuê dlăng pơ̆k mñam

Leh klei ruă tưp Covid 19, ung mô̆ H’Mrơ̆ng Êban ti ƀuôn Mdhar 1B, să Êa Ñuôl, kdriêk Ƀuôn Đon lĕ hlăm klei amâo mâo bruă knuă mă. Mâo lăn, ƀiădah amâo mâo prăk duh bi liê kơ bruă knuă snăn klei hdĭp ung mô̆ ñu bŏ hŏng klei dleh dlan. Mâo klei đru mơ̆ng êpul mkriêt mkriêm lehanăn brei čan prăk mơ̆ng Ƀuôn Mdhar 1B, ñu mâo čan truh 50 êklăk prăk mơ̆ng hdră brei čan prăk đru bi mđĭ bi lar tui si hdră mtrŭn mrô 11 mơ̆ng knŭk kna. Mơ̆ng prăk brei čan anei, ñu blei hbâo pruê dlăng kriê wiê ênăk kphê, lehanăn lŏ pla thiăm êtak êbai ana ƀiă hruê mkăn čiăng lŏ mâo prăk kăk. Ñu brei thâo:

 “Kyuadah hlăk yang mâo klei ruă tưp Covid 19 leh êgao ung mô̆ hmei amâo lŏ mâo bruă knuă mă ôh. Lehanăn klei hdĭp lĕ hlăm klei dleh dlan, kyua mrâo bi dôk ung mô̆ mơh, ka mâo prăk duh kơ klei hdĭp mda ôh. Ƀri mơh mâo hĕ hdră êlan mơ̆ng knŭk kna brei čan prăk đru leh kơ dua ung mô̆ dưi găn klei dleh dlan anei, mâo hĕ ƀiă prăk duh kơ bruă pla kphê, lehanăn dlăng kriê mnơ̆ng pla mkăn. Kâo mâo klei lač jăk kơ hdră đru anei kơ hmei”.

Tui si ênoh ksiêm yap mơ̆ng knơ̆ng prăk đru ba yang ƀuôn čar Daklak, yap truh hrue 30/6, knơ̆ng prăk mâo gưl dlông mkăp truh 400 êklai 300 êklăk prăk pioh brei čan hŏng mnga hdjul hlue hdră mtrŭn mrô 11 jing: Jing brei čan pioh duah bruă mă, krơ̆ng bruă lehanăn pŏk mlar bruă knuă; brei čan sang dôk hlăm yang ƀuôn; brei hđeh hriăm hră čan, hđeh gưl prŏng mâo klei hdĭp dleh dlan blei computer pioh hriăm online, brei čan hlue hdră ala čar kñăm mđĭ kyar krĭng mnuih djuê ƀiă, lehanăn krĭng čư̆ čhiăng wưng thŭn 2021 – 2030. Brei sang hră hđeh điêt lehanăn sang hră knŭk kna hmăi amâo mâo jăk mơ̆ng Covid 19 čan. Truh kơ ară anei, knơ̆ng prăk đru ba bruă yang ƀuôn čar Daklak brei leh kơ 2 êbâo 443 mta klei bi čan hŏng ênoh truh 118 êklai 140 êklăk prăk.

Phung tuê mnăm kpiê čeh

Nguyễn Minh Hướng, k’iăng khua knơ̆ng prăk đru ba bruă yang ƀuôn čar Daklak brei thâo, wưng kơ anăp, knơ̆ng prăk đru ba bruă yang ƀuôn čar Daklak srăng hgŭm hŏng dŭm knơ̆ng dhar bruă djŏ tuôm lehanăn dŭm êpul êya bruă lŏ dơ̆ng ksiêm čiăng mâo mnuih dưi lŏ čan prăk bi djŏ hŏng mta čuăn, pral dưi brei čan jih ênoh prăk mâo mkăp. Lehanăn mkŏ mjing ksiêm dlăng mđĭ hnơ̆ng brei čan prăk, rơ̆ng mâo klei êđăp ênang, lehanăn dưn yua jih klei tŭ dưn mơ̆ng prăk kăk:

 “Leh hmư̆ klei hâo hưn kơ ênoh prăk dưi brei čan snăn anôk bruă kčĕ leh kơ knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar mâo hră mơar gĭt gai dŭm knơ̆ng dhar bruă êpul êya, hrăm mbĭt hŏng knơ̆ng prăk lŏ bi ksiêm phung čiăng mâo klei čan prăk pioh duh kơ klei hdĭp. Leh mâo anăn ênŭm, snăn knơ̆ng prăk srăng gĭt gai adŭ bruă ngă hră mơar ti dŭm kdriêk hgŭm ngă hŏng djăp êpul êya bruă hlăm kdriêk, ngă mtam bruă brei čan prăk bi pral, djŏ mnuih dưi čan, čiăng čan lehanăn yua djŏ bruă”.

Knăm bi siñê bi mguôp brei čan prăk đru mđĭ kyar bruă duh mkra

Kñăm hlue ngă tŭ jing bruă kơrŭ wĭt bruă duh mkra ala ƀuôn leh găn klei ruă tưp Covid 19, mrâo anei knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar Daklak mrâo mâo leh hdră Kơrŭ wĭt lehanăn mđĭ kyar bruă duh mkra ala ƀuôn wưng thŭn 2022 – 2023, hlăm anăn mđing kơ bruă mđĭ kyar bi pral dŭm klei duh mkra mnia mblei hlăm čar, mtrŭt hnơ̆ng đĭ kyar, mđing tal êlâo kơ dŭm mta bruă phŭn, rơ̆ng dưi bi leh jih ênoh čuăn mđĭ kyar bruă duh mkra mâo kčah jao. Nguyễn Đình Trung, Khua bruă Đảng čar Daklak brei thâo:

 “Čar hlăk ngă bruă čuăl mkă wĭt klei djă yua lăn, čuăl mkă dŭm krĭng mđĭ kyar. Rơ̆ng bi mâo hnơ̆ng kjăp, djŏ hŏng klei duh bi liê sĭt truh hŏng čar snăn srăng mjing knơ̆ng kơ klei ksiêm duah, lehanăn srăng ksiêm bi mklă dưi duh bi liê amâodah hơăi. Klei tal dua, jing mâo klei bi mguôp plah wah phung ngă bruă anei jing bruă klam mơ̆ng čar, čar yơh jing pô mkŏ mjing klei bi mguôp jih jang hdră hlăm klei mă bruă. Tal 3, jing kơ bruă hrui blei boh mnga mnơ̆ng dhơ̆ng leh mkra mjing, thâodah bi mguôp bruă tuh tia mkra mjing kjăp hŏng djăp bruă nah gŭ bi sa hnơ̆ng. Dôk hlăm knua pô klam ti alŭ wăl, čar srăng mjing djăp ênŭm klei dưi yơh”.

6 mlan akŏ thŭn, khădah hmăi amâo mâo jăk mơ̆ng klei ruă tưp Covid 19, ƀiădah hŏng klei phung ƀuôn sang, phung duh mkra, lehanăn bruă sang čơ̆ êa alŭ wăl gĭr leh hŏng jih ai tiê, snăn klei duh mkra ti Daklak mâo leh mơh dŭm klei bi knăl jăk mđĭ kyar kluôm truh 7,37%, mâo ba wĭt ngăn prăk kơ knŭk kna truh 4 êbâo 860 êklai prăk, đĭ giăm 40% mkă hŏng anei thŭn dih, prăk bi mnia mblei hŏng ala tač êngao mâo 845 êklăk dolar, đĭ êbeh 61%. Dŭm mta bruă hiu čhưn ênguê, mnia mblei, duh mkra mkăn mâo klei bi mlih jăk. Jih jang jing klei bi knăl mngač dôk pŏk ti anăp hlăm klei čang hmăng dưi kơrŭ wĭt bruă duh mkra hlăm čar Daklak./.

         Pô mblang: Y-Khem Niê