VOV4.Êđê- Thŭn 2021, kdriêk Ia Grai, čar Gia Lai mâo thiăm 10 ƀuôn krĭng ƀuôn sang mrâo. Anei ăt jing kdriêk ba anăp hlăm hdră mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo ti čar Gia Lai. Bruă mkŏ mjing krĭng ƀuôn sang mrâo đru leh krĭng mnuih djuê ƀiă ti kdriêk Ia Grai ƀrư̆ hruê mdrŏng sah, mbĭt anăn mnuih ƀuôn sang ăt ƀrư̆ bi mlih lu knuih hdĭp mda, hnơ̆ng hdĭp ƀrư̆ hruê ƀrư̆ đĭ.

Hlăm dŭm hrue knhal jih thŭn 2021, gŏ sang Ksor Pliñ ti ƀuôn Doch Ia Krot, să Ia Krăi, kdriêk Ia Grai hlăk dôk mjhĭt m’uăt pĕ hĕ bi jih kphê adôk. Amai Pliñ brei thâo, dua thŭn leh êgao, gŏ sang ñu mŭt hlăm Êpul hgŭm, ngă klei bi mguôp hŏng phung duh mkra pla kphê hlue ênoh čuăn 4C. kyuanăn, ung mô̆ ñu mâo mjuăt bi hriăm hdră dlăng kriê wiê ênăk kphê hŏng klei kjăp, rơ̆ng mâo klei doh, amâo mâo yua êa drao hluăt, êa mdjiê rơ̆k, pĕ kphê ksă mơ̆ng 80% kơ dlông. Bruă dlăng kriê wiê ênăk kphê doh srăng đru ñu lehanăn mnuih hlăm sang thâo răng kriê klei suaih pral hĭn. Êngao anăn, boh mnga ăt hơĭt mơh, ênoh čhĭ jing yuôm hĭn truh 400 prăk/kg.

Amâo mâo djŏ knŏng bi mlih hlăm hdră pla mjing kphê, ară anei gŏ sang amai Pliñ bi mlih leh lu hlăm klei hdĭp. Thŭn 2021 leh êgao, gŏ sang ñu mâo mkra sang tlô siam, khuăt kbưi hŏng sang dôk, mbĕ war êmô êlâo dih ti gah sang ară anei mbĕ ba tluôn sang kbưi hlăm brô 50m. Amai Pliñ brei thâo, ngă msĕ snăn čiăng bi mdoh wăl sang anôk hdĭp mda, hŏng riêng gah doh siam hĭn mơh:

“Êlâo dih kreh krih êa drao rơ̆k, ară anei knŏng gĭr jik lehanăn buč đuič rơ̆k, khăt ba wĭt mđam nga hbâo brŭ pioh lŏ sun kơ mnơ̆ng pla. Knŏng krih êa drao răng mgang hlue djŏ hŏng klei ktrâo atăt, hrui pĕ boh kphê ksă mơh, ênoh čhĭ hơĭt hĭn, amâo lŏ suăi êmăn ôh dleh dlan msĕ si êlâo ôh Krĭng ƀuôn sang ară anei hơĭt leh, mâo êlan gu drŏng siam, mâo êlan mnga doh, mkra war êning kbưi, grăn boh sang mâo leh sang tlô mdê mdê”.

Ƀuôn Doch Ia Krot, să Ia Krăi, kdriêk Ia Grai mâo êbeh 50% ênoh mnuih jing djuê ana Jrai. Thŭn 2021, ƀuôn mâo să ruah jing sa hlăm 2 boh ƀuôn mnuih djuê ƀiă ngă anôk bi hmô kơ bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo. Siămdah, Ksor Nuch jing khua ƀuôn lač, hŏng klei mưng leh hlăm klei duah ƀơ̆ng lehanăn hdĭp hlue knhuah hđăp, snăn ênoh čuăn kơ klei doh êƀat wăl hdĭp mda, kơ klei êa doh, lehanăn hnơ̆ng ênoh mâo blei hră ênua bruă mdrao mgŭn ăt dôk jing dŭm ênoh čuăn dleh dưi ngă hĭn mơh.

Bi klă kơ klei anei, mơ̆ng akŏ thŭn mtam, Êpul khua kiă kriê ƀuôn Doch Ia krot bi mguôp leh hŏng khua mduôn, mnuih mâo k'ưm hlăm ƀuôn, lehanăn êpul hgŭm mniê truh hlăm grăp boh sang mtrŭt mjhar mđĭ ai grăp čô mnuih. Truh mlan 11/2021, jih jang phung ƀuôn sang čŏng blei hră ênua bruă mdrao mgŭn, jih jang djăp gŏ sang mâo mdơ̆ng leh sang tlô doh, rơ̆ng dưi bi mdoh wăl hdĭp mda. Hlăm ƀuôn, mâo pla mnga sơăi ktuê dua nah êlan mâo êpul êdam êra, êpul hgŭm mniê klam bruă anei dlăng kriê bi msiam mnga čuh blang. Khua ƀuôn Ksor Nuch brei thâo, knhal jih thŭn 2021, ƀuôn Doch Ia Krot dưi truh leh kơ anôk kčah krĭng ƀuôn sang mrâo:

"Hmei ngă djŏ hŏng klei să gĭt gai, mtô mtă jih jang mnuih, čăng hmăng bi thâo duh ƀơ̆ng, kreh kriăng mă bruă knuă. Mtă kơ phung ƀuôn sang bi mlih hdră mĭn, bi mdoh pưk sang, blei hră ênua mdrao mgŭn grăp blư̆ mdrao mgŭn mdul hĭn, lehanăn kăn duah phai mnơ̆ng rông ča čuăt, rŭ mkra war êning khuăt siam kbưi hŏng sang dôk. Amâo lŏ ka êmô kbao hlăm gŭ krum lehanăn ti gah sang msĕ si êlâo ôh. Phung ƀuôn sang ƀrư̆ ƀrư̆ dơ̆ng thâo săng hĭng, thâo hĭn hlăm klei duh ƀơ̆ng kñăm čiăng bi hơĭt klei hdĭp mda, lehanăn kăn lŏ mâo rei klei jưh knang kơ knŭk kna đru. Hmei mơak snăk ƀuh klei anăn".

Khua mduôn Ksor Bhơih brei thâo, kyua mâo klei bi mguôp mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo, snăn klei hdĭp mda phung ƀuôn sang mâo leh klei bi mlih, mđĭ kyar hĭn leh:

“Hlăk anăn phung ƀuôn sang knap mñai snăk, kthŭl mluk mơh. Hmei bi tui nao truh hlăm grăp boh sang čiăng mtă mtăn, mđĭ ai brei phung ƀuôn sang mâo klei thâo săng hĭn. Phung ƀuôn sang hơ̆k mơak tui gưt, gĭr duh ƀơ̆ng, răng kriê thâo êmiêt pưk sang, ƀuôn êlan. Phung ƀuôn sang mâo klei thâo săng, čŏng nao blei hră ênua bruă mdrao mgŭn, thâo nao băng kơ sang êa drao tơdah ruă duam. Mơ̆ng leh mâo hdră krĭng ƀuôn sang mrâo, snăn klei hdĭp phung ƀuôn sang mâo klei bi mlih hĭn”.

Nguyễn Đức Tấn, khua să Ia Krăi, kdriêk Ia Grai, čar Gialai brei thâo, alŭ wăl mâo 10 boh ƀuôn mnuih djuê ƀiă. Akŏ thŭn 2021, să Ia Krai adôk 7 ênoh čuăn ka dưi bi leh mâo: Êlan klông, knơ̆ng mbông êa, sang hră mơar, hnơ̆ng hrui wĭt kơ phung ƀuôn sang, bruă mjuăt bi hriăm, bruă bi mdoh wăl hdĭp mda lehanăn klei mnơ̆ng ƀơ̆ng doh. Hŏng jih bruă kđi čar bi gĭr, mbĭt hŏng klei bi mguôp, klei sa ai hlăm phung ƀuôn sang, alŭ wăl iêo mkrum leh truh 10 êklai 200 êklăk prăk mkra mrâo truh 2km2 êlan klông hlăm lŏ hma, đru 127 gŏ êsei ƀun nga sang tlô, rŭ mdơ̆ng sang ngă lu mta bruă, sang bi kƀĭn ti sang să, đru kơ dŭm boh ƀuôn blei mprăp mnơ̆ng yua hlăm sang bi kƀĭn ƀuôn. mlan 1/2021, să Ia Krai mâo bi leh ênŭm 19/19 ênoh čuăn, lehanăn yap dưi djăp ênoh cuăn mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo. Nguyễn Đức Tấn - Khua să Ia krăi, kdriêk Ia Grai, čar Gialai brei thâo:

"Truh kơ ară anei hlăm să mâo leh lu klei bi mlih. Êlan klông mâo duh bi liê rŭ mkra, phung ƀuôn sang mâo leh klei thâo săng, boh nik jing mnuih djuê ƀiă. Dŭm klei bi hmô doh, siam, mtah ti dŭm ƀuôn sang êlan klông doh siam nanao, bư̆ mnư̆ mnang, mâo êlan mnga rơ̆ng kơ klei siam mtah”.

Thŭn 2021, să Ia Krăi jing sa hlăm 2 boh să krĭng ƀuôn sang mrâo hlăm kdriêk Ia Grai, čar Gialai. Dŭm boh ƀuôn mnuih Jrai jăk siam, hong êlan betrong kpă blăk, sang mdơ̆ng siam êhai, lehanăn dŭm wả kphê mtah siam, lă liă brei ƀuh bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo mâo bi mlih leh klei hdĭp phung ƀuôn sang kơ anei, đĭ nanao hlăm grăp hrue./.             

Pô mblang: Y-Ƀel Êban