VOV4.Êđê- Hlăm thŭn 2021, kdriêk Ia Grai, čar Gia Lai mâo thiăm 10 ƀuôn krĭng ƀuôn sang mrâo. Anei ăt jing kdriêk ba anăp hlăm bruă mkŏ mjing krĭng ƀuôn sang mrâo ti čar Gia Lai. Bruă mkŏ mjing krĭng ƀuôn sang mrâo đru leh krĭng mnuih djuê ƀiă ti kdriêk Ia Grai ƀrư̆ mdrŏng sah, mbĭt anăn ăt dưi bi mlih lu knhuah hdĭp, hnơ̆ng klei hdĭp ƀrư̆ hruê dưi bi mlih jăk hĭn.

Dŭm hruê knhal jih thŭn, gŏ sang Ksor Pling ti ƀuôn Doch Ia Krot să Ia Krăi, kdriêk Ia Grai dôk mtŭk mtlak pĕ bi jih 2 ha kphê. Amai Pling brei thâo, mâo leh 2 thŭn hŏng anei, gŏ sang amai nao hgŭm êpul, bi mguôp hŏng dŭm knơ̆ng bruă pla mjing kphê hluê hnơ̆ng čoh čuăn 4C. kyuanăn, ung mô̆ amai dưi nao hgŭm hlăm adŭ mtô mjuăt pla kphê kjăp, doh, amâo yua êa drao rơ̆k, hrui pĕ kphê ksă kơ dlông 80%. Bruă pla mjing kphê doh đru kơ gŏ sang amai leh anăn phung hlăm gŏ sang dưi rơ̆ng klei suaih pral. Êngao kơ anăn, kphê mâo boh hơĭt, ênoh čhĭ ăt lu hĭn 400 prăk hlăm 1 kg.

Amâo djŏ knŏng mlih mrâo hlăm klei pla mjing kphê, ară anei, gŏ sang amai Pling mâo lu klei mlih hlăm klei hdĭp grăp hruê. Thŭn 2021 mrâo êgao, gŏ sang amai Pling mdơ̆ng sang tlô hjăn ti kkiêng war sang, mđuê̆ war êmô ti anăp sang ba kơ tluôn sang, kbưi hŏng sang hlăm brô 50 met. Amai pling brei thâo, bruă anei jing čiăng kơ wăl hdĭp mda gŏ sang mâo klei doh, wăt kơ ƀuôn êlan ăt doh siam hĭn.

“Êlâo dih pô kreh krih êa drao mdjiê rơ̆k, ară anei djă wăng jik rơk, khăt rơ̆k, mđam eh êmô leh anăn pruê kơ phŭn kyâo. Krih êa drao djŏ hŏng klei arăng mtô, pĕ êla boh ksă, ênoh čhi ăt hơĭt mơh, mdul ƀiă mơh klei suăi. Krĭng ƀuôn sang ară anei siam hĭn leh, mâo êlan gu drŏng leh anăn êlan mâo mnga mơh, mâo đang war mdê mdê leh anăn grăp gŏ sang bi mâo leh sang tlô mdê.

Ƀuôn Doch Ia Krot, să Ia Krăi mâo êbeh 50% ênoh mnuih ƀuôn sang jing mnuih Jrai. Thŭn 2021, ƀuôn anei dưi čuăn ruah jing 1 hlăm 2 ƀuôn mnuih djuê ƀiă jing klei bi hmô kơ bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo. Ƀiădah, Aduôn Ksor Nuč, khua ƀuôn anei brei thâo: hŏng boh sĭt jing klei mưng ngă bruă, klei hdĭp grăp hruê mơ̆ng mnuih Jrai, hnơ̆ng čoh čuăn kơ wăl hdĭp mda (sang tlô, êa doh) leh anăn hnơ̆ng gŏ sang blei hră ênua bruă mdrao mgŭn jing dleh tui ngă hĭn.

Bi klă mơ̆ng êlâo kơ klei anei, mơ̆ng akŏ thŭn 2011, êpul mnuih ƀuôn sang ƀuôn Doch Ia Krot bi mguôp hŏng khua mduôn, phung mâo klei đăo knang leh anăn êpul phung mniê nao truh kơ grăp sang čiăng ngă bruă hâo hưn, mtrŭt mjhar mnuih ƀuôn sang. Truh kơ ară anei, jih jang mnuih ƀuôn sang cŏng pô nao blei hră ênua bruă mdrao mgŭn, păt čiăng jih jang gŏ sang mâo sang tlô jăk, rơ̆ng kơ hnơ̆ng čoh čuăn doh wăl hdĭp mda. Hlăm ƀuôn mâo lu êlan mnga mơ̆ng êpul hđeh êdam êra, êpul phung mniê pla mjing, kriê dlăng, đru kơ ƀuôn êlan doh siam, mtah hĭn. Aduôn Ksor Nuč, khua ƀuôn anei brei thâo, knhal jih thŭn 2021, ƀuôn Doch Ia Krot dưi tŭ yap jing krĭng ƀuôn sang mrâo.

“Hmei tui ngă hluê si klei gĭt gai mơ̆ng să, nao ngă bruă hâo hưn, mđĭ ai mnuih ƀuôn sang, hmăng hmưi mnuih ƀuôn sang gĭr ktưn čoh bruă ngă hma, tui hriăm msĕ si pô anei, pô dih. Hmei ăt hâo hưn kơ mnuih ƀuôn sang čiăng bi mlih knhuah hdĭp, msĕ si hlăm sang srăng mâo klei doh, mâo hră ênua bruă mdrao mgŭn tơdah nao sang êa drao hlăm mmông êngoh duăm, amâo dưi phưi tha mnơ̆ng rông, srăng mâo war rông mdê mdê, amâo lŏ kă êmô kbao ti anăp sang ôh. Mnuih ƀuôn sang ƀrư̆ ƀrư̆ ăt thâo săng, thâo čoh bruă ngă hma čiăng mâo klei hdĭp hơĭt, amâo lŏ guôn knang kơ klei đru mơ̆ng knŭk kna msĕ hŏng êlâo ôh. Hmei ăt ƀuh mâo klei mơak”.

Khua mduôn Ksor Bhiơih brei thâo, kyua klei bi mguôp mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo, klei hdĭp mnuih ƀuôn sang mâo leh klei mlih, mâo klei hơĭt lu hĭn:

“Êlâo dih mnuih ƀuôn sang dleh dlan sơnăk. Hmei nao hlăm grăp sang čiăng ngă bruă hâo hưn, mtrŭt mjhar čiăng kơ mnuih ƀuôn sang thâo săng. Mnuih ƀuôn sang ăt hơ̆k mơak hluê ngă, gĭr ktưn čoh bruă ngă hma, bi doh sang pưk, alŭ ƀuôn. Mnuih ƀuôn sang mâo klei thâo săng, čŏng pô blei ênua bruă mdrao mgŭn, thâo nao sang êa drao sĭt mâo klei ruă duăm. Mơ̆ng hruê mâo hdră krĭng ƀuôn sang mrâo, klei hdĭp mnuih ƀuôn sang mâo klei mlih lu lĭn.”

Nguyễn Đức Tấn khua bruă sang čư êa să Ia Krăi, kdriêk Ia Grai, čar Gia Lai brei thâo, alŭ wăl mâo 10 boh ƀuôn mnuih djuê ƀiă. Akŏ thŭn 2021. Să Ia Grai dôk mâo 7 hnơ̆ng čoh čuăn ka dưi ngă mâo: Êlan klông, knơ̆ng mkăp êa, sang hră mơar, ênoh prăk ba wĭt, bruă mtô mjuăt bi hriăm, wăl hdĭp mda leh anăn mnơ̆ng ƀơ̆ng doh. Hŏng klei gĭr ktưn mơ̆ng wăt bruă kđi čar, mbĭt hŏng klei bi mguôp, sa ai mơ̆ng mnuih ƀuôn sang, alŭ wăl dưi iêo mkrum 10 êklai 200 êklăk prăk mkra mrâo 2,2 km êlan, đru kơ 127 gŏ sang rŭ mdơ̆ng sang tlô, mdơ̆ng sang pioh ngă lu bruă, sang bi kƀĭn bruă sang čư êa să, đru kơ dŭm alŭ, ƀuôn blei mnơ̆ng bi êdah dhar kreh, rŭ mdơ̆ng sang bi kƀĭn yang ƀuôn. Nguyễn Đức Tấn khua bruă sang čư̆ êa să Ia Krăi, kdriêk Ia Grai, čar Gia Lai brei thâo

            “Truh kơ ară anei hlăm alŭ wăl să mâo lu klei mlih mrâo, êlan klông dưi duh bi liê mkŏ mjing, mnuih ƀuôn sang mâo klei thâo săng hĭn, boh nik jing mnuih djuê ƀiă. Dŭm klei bi hmô mtah, doh, siam hlăm dŭm alŭ ƀuôn, êlan klông hlăm alŭ ƀuôn dưi mkra wĭt jăk hĭn, dưi mdơ̆ng mtih, mtih mnga, rơ̆ng klei doh kơ wăl hdĭp mda.”

            Thŭn 2021, să Ia Krăi jing sa hlăm 2 să krĭng ƀuôn sang mrâo mơ̆ng kdriêk Ia Grai, čar Gia Lai. Dŭm alŭ ƀuôn mơ̆ng mnuih Jrai kdrưh kơăm hŏng êlan bê tông kpă blăk, sang prŏng leh anăn siam, đang kphê mtah mda dưi brei ƀuh bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo đru leh kơ klei hdĭp mnuih ƀuôn sang tinei mâo klei mlih, klei hơĭt hlăm grăp hruê.

Pô mblang: Y-Ƀel Êban