VOV4.Êđê- Lâm Đồng dưi yap jing čar ba anăp ala čar kơ klei đĭ kyar bruă lŏ hma hŏng kdrăp mrâo mrang. Boh mnga bruă lŏ hma čar Lâm Đồng mâo hlăm djăp anôk mnia mblei hlăm kluôm ala leh anăn ba čhĭ kơ ala tač êngao. Ƀiădah, kyua ênoh mnơ̆ng yua, ênoh prăk duh bi liê hlăm klei mkra mjing đĭ êgao hnơ̆ng, mbĭt hŏng amâo mâo anôk ba čhĭ hơĭt, hmăi amâo mâo jăk kơ boh tŭ dưn klei ngă bruă mơ̆ng ƀĭng ngă lŏ hma. Ti anăp klei anei, êngao kơ bruă mđĭn hĭn dŭm hdră êlan đru kơ mnuih ƀuôn sang hlăm klei ngă bruă, Dhar bruă lŏ hma čar Lâm Đồng dôk mtrŭt mđĭ bruă hluê ngă dŭm hdră bi mguôp mkra mjing leh anăn ba čhĭ boh mnga bruă lŏ hma hluê si hdră mtrŭn 98 mơ̆ng knŭk kna.

Yan pla djam mtam leh êgao, khădah djŏ boh mnga ƀiădah pô pla mjing Phan Tùng Châu, ti alŭ Nghiã Hiệp 2, să Ka Đô, kdriêk Đơn Dương, čar Lâm Đồng ăt kăn mơak rei kyua ênoh mâo ba wĭt knŏng ƀiă, jing hrŏ hĭn kơ êlâo. Tuôm hĕ hŏng klei msĕ snăn kyuadah ênoh ênil mnơ̆ng duh kơ bruă knuă đĭ yuôm nanao, duh bi liê kơ bruă đĭ hĭn, êjai anăn lĕ čhĭ mnia boh mnga pô mâo dleh dlan, kyua kƀah klei bi mguôp hlue hŏng hdră êlan kjăp:

“Ară anei ênoh ênil blei mnơ̆ng kơ bruă pla mjing đĭ amâo mâo mdei, ênoh bi liê tal êlâo đĭ nanao. Êjai anăn, boh mnga čiăng čhĭ mnia, snăn lu djam mtam čhĭ hŏng ênoh êlưih sơăi, čhĭ kăn hơĭt rei, kyuadah lu jing knŏng ba čhĭ kơ phung ghan mnia”.

Ƀiădah hŏng Phan Tùnh Châu, sĭt yơh ăt hmăi amâo mâo jăk mơh kyua ênoh duh tal êlâo kơ bruă knuă mă đĭ, ƀiădah kyua mâo ênoh ti anôk čhĭ mnia hơĭt kbiă hriê mơ̆ng klei bi mguôp hlăm bruă knuă, tui si ênoh čoh čuăn leh êlâo, lu phung pla mjing mkăn hlăm čar dưi hơĭt ênoh pô pla mjing. Msĕ si kơ krĭng pla boh durian mâo hnơ̆ng jăk ti să Lộc An, kdriêk Bảo Lâm, čar Lâm Đồng, kyua mâo ngă jăk hdră êlan bi mguôp mơ̆ng klei dlăng kriê wiê ênăk, mkra mjing, lehanăn čhĭ boh mnga hlue djŏ hŏng hdră mtrŭn 98 mơ̆ng knŭk kna, snăn dŭm êtuh čô phung pla boh durian tinei hơĭt sơăi hlăm klei čhĭ boh pô mâo, lehanăn hŏng ênoh yuôm mơh.

Lâm Đồng mđĭ kyar 182 hdră bi hgŭm mkra mjing leh ăñ ba čhĭ boh mnga lŏ hma

            Võ Hữu Long, Khua anôk bruă duh mkra mnia mblei Long Thủy ti alŭ mrô 6, să Lộc An brei thâo, mơ̆ng thŭn 2014 truh kơ ară anei, anôk mnia mblei kơ boh durian čar Lâm Đồng hơĭt sơăi. Ka tuôm mâo ôh thŭn ênoh čhĭ boh durian trŭn hĕ kgŭ 40 êbâo prăk/kg, amâodah lĕ hlăm klei êlưih hĭn êdi, tơl amâo lŏ dưi tla jih ôh ênoh kơ klei leh bi liê, kyua dleh dlan hlăm klei čhĭ mnia. Ƀiădah leh mâo klei bi mguôp hlăm hdră êlan mă bruă hŏng klei kjăp plah wah phung duh mkra ala phung pla mjing, snăn boh durian tinei ăt hơĭt kyua mâo leh anôk mnia mblei kjăp dưi čhĭ kơ ala tač êngao. Võ Hữu Long lač:

Boh durian pô dưi ba čhĭ kơ ala tač êngao amâo mâo krih êa drao, thâodah pĕ boh mtah rei, kyuadah leh mŭt hlăm êpul bi mguôp klei duh mkra pla mjing snăn mâo Êpul hgŭm bruă mkŏ mjing hrui pĕ boh leh ksă kơ phung duh mkra hrui blei. Mơ̆ng anăn hmei mâo čhĭ kơ ala tač êngao hŏng ênoh hơĭt hlăm klei bi ktưn mơ̆ng mta boh durian pô tui si klei leh bi tŭ ư, ênoh yuôm hĭn mơh., dưi bi lông leh hŏng boh durian mơ̆ng Thailand. Leh mŭt hlăm klei hgŭm duh mkra pla mjing, snăn mâo klei bhiăn mă bruă kjăp, hŏng ênoh bi mnia mblei hơĭt. Snăn phung pla mjing amâo mâo klei lŏ rŏng ôh êngao kơ bruă knŏng duh mĭn mđĭ kyar bruă pô dlăng kriê wiê ênăk, amâo lŏ ngă tui si čiăng ôh. Kyuanăn leh mŭt hlăm êpul bi mguôp duh mkra pla mjing, snăn ƀuh klei tŭ dưn hŏng phung pla mjing prŏng hĭn hlăm klei mă bruă hjăn, amâo mâo pô kiă kriê”.

Ti Lâm Đồng hdră êlan hlăm klei bi mguôp duh mkra pla mjing, lehanăn mnia mblei boh mnga hlue si hdră mtrŭn mrô 98 kơ hdră êlan mđĭ ai phung ngă lŏ hma mâo klei hgŭm mbĭt hlăm wưng thŭn 2019 – 2023, hŏng ênoh bi liê jih jang hlăm brô 270 êklai prăk. Hlăm anăn, mâo êbeh 51% ênoh ngăn prăk mâo knŭk kna duh bi liê kơ bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo, lehanăn hdră bi mguôp mơ̆ng djăp mta klei rŭ mjing mkăn, mâo giăm 49% ênoh ngăn prăk, dŭm adôk jing prăk mơ̆ng phung duh mkra, mơ̆ng êpul hgŭm bruă lehanăn phung pla mjing bi mkrum.

Kyua bi hgŭm mkra mjing, dŭm mnŏng dhŏng boh mnga lŏ hma mŏng Lâm Đồng mđĭ ênoh mŏng 20-25%

            Nguyễn Văn Châu, k’iăng khua knơ̆ng bruă lŏ hma čar Lâm Đồng brei thâo, ară anei Lâm Đồng mâo mkŏ mjing lehanăn mđĭ bi lar leh truh 182 êpul klei bi hgŭm, hŏng giăm 16 êbâo gŏ sang phung pla mjing, lehanăn 2 êbâo 445 gŏ sang phung rông mnơ̆ng. Ênoh tŭ dưn mơ̆ng jih jang klei bi mguôp anei thŭn 2021 truh 14 êbâo 378 êklai prăk, jing truh 20%, ênoh tŭ dưn bruă lŏ hma hlăm čar. Hjăn djam mtam, boh kroh đĭ mơ̆ng 20 – 25% ênoh tŭ dưn mâo mkă hŏng klei dlăng kriê klah hjăn. Tinei bruă lŏ hma lŏ dơ̆ng mâo klei đru, mđĭ ai duh kơ bruă lu hdră hlăm klei bi mguôp, bi djŏ hŏng klei phung pla mjing čiăng. Nguyễn Văn Châu, lač:

“Lu phung pla mjing mâo leh klei hgŭm ngă bruă bi mguôp hŏng phung duh mkra, Êpul hgŭm bruă kluôm ênŭm mơ̆ng dlăng kriê wiê ênăk, mkra mjing lehanăn truh kơ mnia mblei dưi hơĭt sơăi, mđĭ ênoh tŭ dưn bruă knuă, rơ̆ng hnơ̆ng kjăp, lehanăn klei doh boh mnga pô mâo. Siămdah, hŏng boh tŭ dưn leh mâo msĕ snăn, boh mnga mơ̆ng čar srăng đĭ hĭn snăn klei čiăng kơ mnơ̆ng dhơ̆ng srăng đĭ hĭn mơh, kyua mâo leh anôk kăp hrui blei hơĭt. Hlăm hdră mkŏ wĭt bruă lŏ hma wưng thŭn 2022 - 2025, hmei kah leh sa ênoh bi liê lŏ dơ̆ng pŏk mlar, lehanăn mđĭ hĭn dŭm klei bi hgŭm duh mkra pla mjing mrâo kjăp hĭn”./.

Pô mblang: Y-Khem Niê