VOV4.Êđê - Kyua mâo dŭm klei jăk găl mơ̆ng krĭng lăn čư̆ pui, braih mdiê pla mjing ti kdriêk krĭng taih kbưi Krông Knô, čar Dak Nông mâo mnâo ƀâo mngưi mdê êdi. Hŏng hdră tă, klei đru mơ̆ng knŭk kna, ƀĭng ngă lŏ hma tinei dưi bi mguôp mkra mjing braih jăk kơ alŭ wăl pô, mâo prăk ba wĭt mơ̆ng bruă pla mjing mdiê lŏ.

Tač ƀhu mơ̆ng Êpul hgŭm bruă lŏ hma Ƀuôn Čuah, kdriêk Krông Knô kñĭ hưr ti gŭ mđiă yang hruê. Hlăm pluh čô mniê dôk bi mlih tuôr nao kraih mdiê. Amai Triệu Thị Lan, mnuih djuê ana Tày, ti alŭ Cao Sơn, să Ƀuôn Čuah, kdriêk Krông Knô brei thâo, mơ̆ng leh mŭt hlăm Êpul hgŭm bruă, pla mdiê kuê hluê hnơ̆ng čuăn VietGap, ƀĭng ngă lŏ hma dul ƀiă mơh lehanăn mâo leh hnư hrui wĭt đĭ hĭn. “Mơ̆ng bruă kai lŏ, rah pla, krih êa drao, hrui wiă… dưi ngă hŏng maĭ mŏk s’aĭ, dlăng kluôm bruă mă mơ̆ng ƀĭng ngă lŏ hma ară anei ăt hdjul hĭn mơh. Pô knŏng tĭng mkă, ksiêm dlăng hruê rah pla, krih êa drao, pruê hbâo đuič… Mă bruă ênang hĭn, hnơ̆ng mâo boh mmga lĕ lu hĭn.

Phạm Xuân Lai, K’iăng khua Êpul hgŭm bruă lŏ hma Ƀuôn Čuah, brei thâo: Êpul bi hgŭm hŏng mnuih ngă lŏ hma pla mjing êbeh 440 ha mdjiê lŏ dua yan, ba yua mjeh ST24, ST25. Yan anei hnơ̆ng mâo mdiê kah knar 10 ton/ha, hrŏ ƀiă mkă hŏng yan êlâo. Hŏng ênoh čhĭ mdiê êbeh 8 êbâo prăk/kg, ênoh braih êbeh 20 êbâo prăk/kg, mnuih ngă lŏ hma mâo prăk mnga hlăm brô 50 êklăk prăk/ha. Kyua hjiê mkăp pioh mdiê ƀiă lehanăn klei găl mâo ƀiă mơh, Êpul hgŭm bruă knŏng pioh ƀiă mdiê čiăng tăp braih lehanăn mkra mnơ̆ng, krơ̆ng kjăp 3 anôk čhĭ mnơ̆ng ti kdriêk Krông Knô, ƀuôn prŏng Gia Nghĩa, čar Dak Nông lehanăn ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, čar Dak Lak. “Ngă bruă hluê hnơ̆ng čuăn VietGap gơ̆ rơ̆ng hnơ̆ng tŭ jăk mnơ̆ng dhơ̆ng, thâo klă phŭn agha anôk pla mjing, ênoh čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng ăt đi mơh. Msĕ si ƀuh leh, mdiê anei ară anei 8.100 – 8.200 prăk/kg, Êdeh ôtô snăn ti sa anôk mâo leh 2 – 3 boh êdeh dôk guôn blei mdiê.

Kdrăn lŏ ƀuôn Čuah dôk ti gŭ jơ̆ng čư̆ pui Nâm Blang, djiêu êa Krông Knô, hlăm krĭng Wăl ƀăng k’ưp čư̆ pui tar rŏng lăn UNESCO Dak Nông. Tinei mâo êbeh 700 ha mdiê dưi pla hŏng mjeh ST24, ST25, jing mjeh mâo hnơ̆ng tŭ jăk êdi tar rŏng lăn. Hồ Quang Cua, mnuih mjing leh mjeh mdiê ST24, ST25, hlăk truh ti krĭng anei, ñu tŭ yap mdiê pla ti ƀuôn Čuah anei gơ̆ ƀâo mngưi lehanăn jăk hĭn mkă hŏng dŭm krĭng mkăn. Hluê si Trần Thị Thanh Vân, Khua êpul hgŭm bruă lŏ hma să Ƀuôn Čuah, kdrăn mdiê anei dưi dưn djăp mta klei jăk găl mơ̆ng êa krông knô lehanăn dŭm mta mnâo lăn, boh tâo mơ̆ng čư̆ pui đru kơ leh kdrăn pla mdiê ti Ƀuôn Čuah jăk jĭn hĭn. Trần Thị Thanh Vân, yăl dliê snei: “Amâo mâo ti ya anôk dưi mâo lăn adiê pah brei klei jăk jĭn msĕ ti krĭng anei, ară anei hmei rơ̆ng kjăp leh hdră pla mjing, rơ̆ng hnơ̆ng tŭ jăk mnơ̆ng dhơ̆ng pla snăn mâo lu anôk bruă duh mkra hriê êmuh blei, diñu blei mdiê ksă lehanăn čiăng thâo klă kơ phŭn agha anôk pla mjing mơh. Čang hmăng mơ̆ng kâo jing dưi čih mkra sa anăn knăl leh anăn si srăng ngă čiăng dưi krơ̆ng kjăp lehanăn amâo brei sa anôk mkăn dưi bi mŭt mnơ̆ng amâo djŏ phŭn agha anôk pô pla mjing ti ƀuôn Čuah anei. Hmei ăt gĭr hluê ngă dŭm klei kčah mtrŭn kơ hnơ̆ng tŭ jăk, ară anei jing VietGap snăn ară anei srăng kdlưn hĭn, pla mdiê doh, čiăng mđĭ klei tŭ yuôm.

Doãn Gia Lộc, Khua adŭ bruă Lŏ hma mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk Krông Knô brei thâo, braih Ƀuôn Čuah mâo bi mklă OCOP 4 mtŭ mơ̆ng čar. Mbĭt hŏng anăn knăl braih Ƀuôn Čuah mâo leh, kdriêk dôk čih mkra anăn knăl mnơ̆ng dhơ̆ng êpul êya Braih krông Knô, kñăm bi mklă phŭn agha anôk pla mjing lehanăn bi mklă mta mnơ̆ng mâo giăm 5 êbâo ha mdiê dưi pla ti jơ̆ng čư̆ pui mơ̆ng alŭ wăl. Kyua ênhă amâo prŏng, kdriêk tă hdră êlan pla mjeh mdiê ST24, ST25, pla hluê hnơ̆ng čuăn VietGap, mđing truh kơ hdră pla mjing doh, jak iêu klei duh bi liê mkra mjing êlam, mđĭ boh tŭ yuôm braih ti krĭng lăn čư̆ pui anei. “Tĭng kơ kdriêk ăt msĕ mơh dŭm anôk thơ̆ng kơ bruă brei mâo klei bi hgŭm hŏng dŭm Êpul ngă bruă čiăng mkăp, kriê dlăng bruă pla mjing bi jăk. Tal dua srăng mâo klei bhiăn, hdră mtrŭn kñăm krơ̆ng pioh jih mnơ̆ng dhơ̆ng ka mkra mjing mkăp kơ bruă mkra mjing êlam hĭn ti alŭ wăl. Amâo djŏ knŏng čhĭ braih, ƀiădah dưi ngă dŭm bruă mkăn msĕ si mkra ƀêñ, phở mơ̆ng braih ST25, ƀêñ braih ST25…, snăn boh tŭ yuôm mnơ̆ng dhơ̆ng srăng đĭ, amâo djŏ 20 – 25 êbâo/kg braih, ƀiădah mmông anăn srăng đĭ truh 50 êbâo prăk.

Krông knô jing anôk jưh jơ̆ng dôk hlăm hdră bruă “Klei mmuñ kwang nanao mơ̆ng êa lehanăn pui” hlăm Wăl ƀăng k’ưp čư̆ pui tar rŏng lăn UNESCO Dak Nông. Dưn yua dŭm klei găl mâo kơ lăn ala, yan adiê, mguôp hŏng bruă ngă lŏ hma doh, mdiê ti krĭng lăn čư̆ pui Krông knô dôk ba wĭt yan ngă bruă kñĭ trei mđao kơ ƀĭng ngă lŏ hma alŭ wăl./.