VOV4.Êđê –A|t mse\ ho\ng djuê ana ayo\ng adei mka\n ti kr^ng La\n dap kngư, mnuih M’Nông mâo brua\ hr^ m`am pô ]ia\ng mjing du\m mta mnơ\ng yua aguah tlam mâo hr^ m`am mơ\ng kram, alê, m’ô. Ho\ng mnuih djuê ana M’Nông, êngao du\m mta mnơ\ng yua aguah tlam hla\m go\ sang mse\ si ]ing, ]eh, amâo dah bu\ng mơ\ng mnuih M’nông kreh yua gui djuh, gui êa nao kơ pưk hma…. Sna\n, lip, knguôr a\t jing mnơ\ng yua mâo klei tu\ yuôm hla\m klei hd^p mnuih djuê ana Mnông gra\p hruê. Anei jing du\m mta mnơ\ng amâo dưi k[ah ôh hla\m klei hd^p aguah tlam lehana\n pioh dưm mnơ\ng hla\m du\m kna\m m’ak mơ\ng mnuih M’nông.

Êlâo dih, mnuih Mnông khăng m`am lip knguôr ho\ng m’ô leh ana\n klei hwiê, ]ia\ng mâo lip knguôr kjăp, siam snăn phung êkei Mnông brei thâo ruah wưng nao koh m’ô leh ana\n mă klei kwiê ê un, `uôt amâo đrê` ôh ]ia\ng kơ k[oh amâo [ơ\ng.

Hluê si Che Hoai (Y Tai), ti alu\ Phú Lợi, să Quảng Phú, kdriêk Krông Knô, ]ar Dak Nông snăn lip knguôr (Mnông pia dông) mnuih Mnông amâo thâo ôh hbil mphu\n mâo hlăm klei hd^p, kno\ng thâo mơ\ng điêt `u hluê ama nao ti ]ư\ ]ia\ng koh m’ô, mă klei hwiê ba w^t m`am lip knguôr, ê i.. ~u ăt hnưm mâo ama bi hriăm hdră m`am lip, knguôr, mse\ si sa kdrê] bruă mưng ngă mơ\ng phung êkei hlăm go\ sang. }ia\ng  thâo m`am lip knguôr, sui hruê mông snăk leh ana\n mâo lu kdrê] mdê mdê. Tal êlâo, koh m’ô snăn ruah hruê mlan ka pur, ruah ana m’ô 3 thu\n, ana kpă, grăn dlông leh ana\n amâo joh ôh [ro\ng êdu\k. Bi klei hwiê snăn ruah klei 2 thu\n, pro\ng dlông, leh ana\n khăt bi msiam [hu mđiă hlăm sa hruê. Leh ana\n, lo\ hriăm leh ana\n thâo hdră blah tiê ho\ng kl^t mdê, mă anôk ko# m`am [o# nah lam lip hlăm lam leh ana\n kl^t m’ô khăng pioh m`am nah êngao lip siă ho\ng grio\ lip. Boh nik, hlăm hdră m`am lip, knguôr, pô m`am amâo dưi k[ah ôh leh ana\n mâo na nao sa [e\ dho\ng điêt, dlông hlăm brô 15cm, [ơ\ng leh ana\n 1 klo\ msei wi\l, ako\ knur pioh ktir, bi msiam du\m [e\ m’ô, klei guôl hlăk êjao m`am. Che Hoai, yi aliu\ Phú Lợi, să Quảng Phú, kdriêk Krông Knô, ]ar Dak Nông, yăl dliê:

Du\m mnơ\ng yua aguah tlam mơ\ng mnuih Mnông mse\ si lip knguôr, ê I, [ung… Yă do\ ka mâo pô m`am do\ ana\n yơh. Ya do\ mnuih [uôn sang ]ia\ng snăn pô m`am do\ ana\n, mse\ si lip mnuih [uôn sang amâo ]ia\ng yua kyua mâo leh [aih, [ia\dah digơ\ ăt khăp yua lip, knguôr, boh nik knguôr pioh hdhei braih, amâo thâo hdhei ôh ho\ng [aih, ana\n kâo m`am lip knguôr, bu\ng, ê I jing yuôm bhăn h^n.

                          Y Tai djuê ana M’nông kriê kjăp bruă m`am lip, knguôr

Lip pro\ng h^n knguôr, kyua lip yua pioh [hu mnơ\ng mơ\ng lo\ hma, bi knguôr kno\ng pioh hdhei braih, mdiê, ktơr êtak leh hrui pe\. Lip knguôr pioh [hu mnơ\ng mơ\ng lo\ hma mnuih MNông amâo guôm mâo kdrê] m`an đê] ôh. {ia\dah ho\ng lip knguôr pioh yua dưm mnơ\ng ngă yang amâo dah ngă hlao êsei brei mâo m`am đê] lehana\n siam h^n. Dưi mâo sa boh lip, knguôr siam ]ia\ng mâo pô thâo m`am, thâo kơ hdẳ m`am, mbruă hlăm bruă m`am đê] gru rup mơ\ng alê m’ô. Hluê si Che Phan (Y Tuân) ti alu\ Phú Lợi, să Quảng Phú, kdriêk Krông Knô, ]ar Dak Nông, lip, knguôr mơ\ng mnuih Mnông mâo hnơ\ng điêt pro\ng, lu jơr mdê mdê, gru rup đê] ăt mâo knhuah mdê hjăn. Lip knguôr jing yuôm bhăn leh ana\n mâo hlăm klei hd^p aguah tlam grăp hruê mơ\ng mnuih MNông. Che Phan brei thâo:

“Lip knguôr mâo lu klei ba yua, lip pô yua pioh [hu du\m mnơ\ng mơ\ng lo\ hma, bi bi knguôr pioh hdhei braih, mdiê, ktơr, êtak leh hrui pe\. Leh ana\n lnguôr kah knar pro\ng hlăm brô 80cm amâo dah 70 cm tơdah 1 mét snăn pô hdhei ktro\ đei, bi lip yua pioh [hu snăn hluê si ana m’ô pro\ng snăn jăk h^n kơ pô m`an pro\ng h^n.”

            Lip, knguôr  

                 Lip, knguôr mnơ\ng pioh [hu mdiê

Lip knguôr amâo djo\ jing mnơ\ng pioh yua hlăm go\ sang grăp hruê ôh, lip knguôr lo\ dơ\ng jing mnơ\ng pioh bi msiam, bi êdah klei jăk siam leh ana\n kiê kngan thâo mbruă mơ\ng mnuih [uôn sang Mnông êlâo kơ dôk mo#, mko\ mjing go\ sang, bi êdah klei kriăng, g^r ktưn mơ\ng phung êkei.

Êlâo dih, ti grăp boh sang mâo sơa^ lip knguôr pioh [hu mdiê, ktơr ti ta] lăn. Leh klei hd^p đ^ kyar,ta] lăn ti du\m boh [uôn dưi mkra ta] xi măng mb^t ho\ng mnơ\ng dhơ\ng mrâo mkra mjing, mâo [aih pro\ng bi hrô kơ lip knguôr. Lip knguôr adôk mâo kyua ho\ng knhuah gru djuê ana. Phung gưl mda asei ara\ anei amâo lo\ đei mâo ôh pô thâo klei knhuah gru aduôn aê pô. Y Tai bi mklă, ]ia\ng bi kriê pioh dhar kreh, kriê pioh bruă knua\ knhuah gru djuê ana pô ]ia\ng lo\ bi hriăm kơ anak ]ô:

                      Amai Mẹ Phú yua knguôr pioh hdei braih

“Kâo khăp m`am lip, knguôr leh ana\n thâo m`am lu mta, mphu\n dô aduôn aê kâo pô bi hriăm kơ kâo. Ara\ anei kâo [uh amâo lo\ mâo ôh pô thâo m`am lip knguôr leh ana\n bu\ng bai. Kâo jing ênuk hđăp dưi thâo, thâo [uh ara\ ngă êlâo snăn pô m`am do\ ana\n yơh, kyua kâo [uh mnuih [uôn sang lo\ ba yua mnơ\ng knhuah gru djuê ana mơ\ng [uôn sang pô snăn kâo m`am do\ ana\n yơh.”

Hruê anei, klei hd^p mâo leh lu klei bi mlih, hlăm grăp boh sang mnuih Mnông, lip, knguôr amâo lo\ mâo ôh. Bruă m`am mnơ\ng yua djuê ana kyua ana\n [rư\ hruê [rư\ lui] ram. Mnuih Mnông hlăm wưng dôk êdam hriăm mjuăt ]ia\ng bi mklă klei thâo mơ\ng pô ăt dôk bi m^n si be\ ngă ]ia\ng kơ bruă knhuah gru djuê ana amâo lui] ram, ]ia\ng kơ du\m knhuah dhar kreh mdê hjăn ăt dưi kriê pioh kơ ênuk êdei ana\p.

H’Zawut pô ]ih hlo\ng răk