VOV4.Êđê – A|t mse\ ho\ng du\m djuê ana [ia\ mka\n ti kr^ng Dap Kngư, mơ\ng đưm đa\ la\ êlâo adih, bu\ng jing mnơ\ng amâo dưi k[ah ôh hla\m klei hd^p mda mơ\ng mnuih djuê ana Sedang. Amâo djo\ kno\ng jing mnơ\ng yua aguah tlam đui] ôh, [ia\dah bu\ng lo\ jing sa knhuah dhar kreh ja\k siam êdi, bi êdah klei m^n mjing lehana\n ai tiê nga\ brua\ jih ai tiê mơ\ng phung thâo mbrua\.

Ti gu\ anei, Nhat Lisa, pô ]ih klei mrâo kơ Sang mđung asa\p blu\ Việt Nam dôk jưh ti kr^ng Dap Kngư hưn mthâo kơ brua\ m`am bu\ng, sa knhuah dhar kreh ja\k siam êdi mơ\ng mnuih Sedang.

Bu\ng bai mnuih djuê ana Sedang kreh yua mâo 6 mta, jing: Dum, drei pia tliêng, Pong drei pia prung, châng drei pia prung rưng, “Chea” drei pia sơ\k puôt, lehana\n bu\ng kơnông, lehana\n bu\ng Kơchơi-deap. Snăn bu\ng bai Sedang lu jing rup mdơ\ng, mâo knhăp, lehana\n klei gui. Pro\ng h^n mâo boh dơ\ng truh 90cm, mbah pro\ng hla\m brô 50cm, điêt h^n jing boh dơ\ng 30cm, mbah 15cm. Grăp boh prung sơ\k, bu\ng bai mâo hdră m`am, pu\ mnga lehana\n brua\ yua mdê mdê sơăi.

A Nua\ hlăk hr^ hwiê ]ia\ng m`am bu\ng

Do\ pro\ng h^n jing dum, drei pia tliêng ana\n dưi m`am ho\ng hwiê, mâo knhăp [hia\r, amâodah knhăp ]ô] tui hluê si pô m`am ]ia\ng. Dum yua pioh dưm mnơ\ng yuôm bhăn hlăm go\ sang, mse\ si abăn ]hia\m, kpin, m’iêng ao, amâodah mnơ\ng jing mngan mt^l mâo ênoh. Dưi pioh tliêng ana\n hlăm anôk hgăm hlăm sang.

                A Ba leh ana\n du\m boh bu\ng mowi leh m`am rue# riêng

Pong jing prung drei pia pioh gui mdiê, ktơr, hbei mtei mơ\ng pưk hma.

Chea jing sơ\k puôt pioh yua puôt mdiê, amâodah hiu pe\ mmao, pe\ djam dliê.

Châng jing prung rưng pioh gui êbu\ng, djam dliê boh kroh amâodah djuh arôk.

                              Bu\ng prung pioh gui mnơ\ng mơ\ng hma w^t kơ sang

Bi Kơchoi-deap jing mnơ\ng phung êkei pioh ]iêng hiu hlăm dliê drei kreh pia jing bai rưng, pioh yua hlăm wưng hiu đăm gua lua mnah. `u rup mta dhar, dơ\ng hlăm brô 25cm, dua nah lo\ mâo dua kdu\ng điêt.

               Pô thâo mbruă A Blôih mphu\n m`am 1 boh bu\ng mrâo

Bi Kơnông drei pia sơ\k điêt, ăt hnơ\ng điêt mơh kno\ng pioh kơ phung mniê dja\ hiu, tăp năng nao kơ hma, amâodah nao hlăm anôk hua\ mnăm. Sơ\k anei mbah w^l kbruêh mse\ ho\ng đ^ng kdriêk mniê êra ana\n mơh, thâodah pioh dưm braih mkue#.

                     Pô thâo mbruă A Nul hlăk m`am bu\ng djuê ana Sêđăng

}ia\ng dưi mâo bu\ng bai siam, lehana\n kjăp mnuih m`am amâo mâo djo\ kno\ng thâo hla\m klei m`am đu] ôh, [ia\dah lo\ jing mnuih mbrua\, bi thâo ruah m’ô, đrao, êtiêng, hwiê pioh m`ăm bi djăp ênoh ]ua\n êja\ng kjăp djăp mlan, djăp thu\n. A Nua\ dôk ti [uôn Êa Mao, sa\ Êa Yiêng, kdriêk krông Pa], ]ar Daklak la] hlăm brô mlan 7, mlan 8 mnuih Sedang nao hlăm dliê duah đrao, m’ô, hwiê klei ruah do\ siam awan dlông kpa\ jăk amâo mâo mnơ\ng ngă. Mâo hlăm đa đa kr^ng mnuih m`ăm lo\ tram he\ êlâo đ^ng m’ô, đrao, hwiê leh koh đru\t hlăm trăp ]ia\ng kơ kjăp lehana\n êun. Anua\ brei thâo:

“Êngao jkơ m’ô, đrao, snăn hwiê jing mnơ\ng pioh m`am, pioh siêt grio\, hyua\ tơr, hrăng giê kal jăk snăk lehana\n lo\ mjing klei siam mơh. Mnuih m`am bu\ng bai yua dho\ng điêt knur hr^ hwiê bi bruêh arua\t mđơr mơ\ng phu\n kơ êdu\k êbhơr [‘l^p, giăm truh kơ êdu\k pat he\ [‘[ia\, lui kơ ako\ pro\ng h^n kơ êdu\k ]ia\ng kơ ênưih m`am.

M`am châng, jing prung rưng jing m`am ho\ng đrao awan dlông m`am hluê pu\ sa sedang pia Chuatê. Êjai m`am asei prung mjing rup karo đ^ mdăng kơ dlông, truh giăm mbah prung snăn lo\ mn`am pu\ sa hyua\ kiêr. Bi m`am dum tliêng ho\ng hwiê, knhăp tliêng m`am ]ô]. Bi prung pioh gui mdiê kdrê] asei prung m`am mnga pu\ dua pia chua pea, krah asei prung yua kl^t êngao amâodah asa\l đrao mhưng ho\ng pui bi ju\ pioh m`am bi mnga, jăk ala\ dlăng”.

                             1 boh bu\ng hjăn păn mơ\ng djuê ana Sêđăng

Hdră m`am prung mnuih Sedang jing [h^ kl^ hlăm grăp kdrê] brua\, du\m mta brua\ m`am ênưih mse\ si pong, chêa jing m`am pu\ sa, tean tê, amâodah m`am pu\ dua [uh rup mnga đ^ mdjiêu. Tui Aba, dôk ti [uôn Êa Mao, sa\ Êa Yiêng, kdriêk krông Pa], ]ar Daklak klei dleh dlan h^n m`am dum tliêng, kyuadah m`am pro\ng, snăn kreh m`am ho\ng hwiê, snăn ho\ng mnuih mbrua\ leh kơh thâo m`am siam, lehana\n kjăp, wa\t ho\ng knhăp tliêng:

“Knhăp tliêng mâo dua mta, knhăp [hia\r, lehana\n knhăp ]ô]. }ia\ng thâo m`am knha\p prung, lehana\n trua\ grio\ knha\p bi tr^p, snăn êlâo h^n bi mka\ mbah prung, ]ia\ng mkra grio\ bi djo\ tr^p, grio\ dưi ngă ho\ng kyâo. Leh kp^ he\ ju\m gah găn mka\ mâo 1cm mơ\ng knhal grio\ m`am ]hưr hlăm brô 10cm amâodah h^n kơ ana\n, lehana\n hyua\ po\k m`ăm tru\n [rư\ [rư\ srăng jing rup ]ô].

Po\k đăl k’iêng êjai gui dưi mkra ho\ng kyâo kơchô mhưng ho\ng pui lehana\n gut bi wat ]ia\ng kơ kjăp. Bi tluôn prung ma kyâo kơchao, amâodah luông săng tui si sedang pia, krah he\ [o# kyâo bi plia\r [lia. Snăn ma\ ]a\p djah asa\l hr^ đrao hơr ho\ng pui, lehana\n ma\ hla hăt dhông snăn jing [‘l^p siam. Bi tơdah ]ia\ng mâo êa hrah, snăn ma\ mnal đru\t hlăm ktăk kyâo asa\n lehana\n dhông ktang lu blư\ srăng hrah yơh”.

Tui si Ablôih, ti [uôn Hring, sa\ Êa Hđ^ng kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Daklak yăl dliê:

“M`am bu\ng bai pro\ng jing dleh h^n, kyuadah êjai mđ^ mơ\ng tluôn prung mđ^ kơ asei prung. Tluôn prung bi m`am rup mnga mdê mdê, m`ăm ho\ng kl^t, ho\ng asa\l kpal pioh krơ\ng hnơ\ng kjăp. Asei awan prung ênưih yơh m`am. Bi tơdah amâo mâo mkra ôh jar êlâo snăn dleh snăk thâo krơ\ng bi w^l lehana\n knar mơ\ng asei hlo\ng mbah”.

                  Du\m boh bu\ng mă mâo hjăn păn mơ\ng djuê ana Sêđăng

Ara\ anei prung sedang ăt jing mnơ\ng mnua\ pioh yua aguah tlam hla\m klei hd^p mnuih [uôn sang ti ]ar Daklak, lehana\n Kontum. Lu go\ sang ăt adôk thâo m`am dja\ pioh knhuah gru dhar kreh aê aduôn pô đưm. Hlei go\ sang m`am adôk dja\ pioh lu bu\ng bai, snăn mnuih [uôn sang yap jing go\ sang mâo nanao klei trei mđao jăk yâo.

                                                                                       H’Nga pô ]ih hlo\ng răk