VOV4.Êđê- Hluê si klei ksiêm yap mơ\ng Dhar brua\ djuê ana, thu\n 2019, kr^ng mnuih djuê [ia\ mâo hla\m brô 1.300 ]ô mrâo djo\ kman HIV, hla\m ana\n mâo hla\m brô 400 ]ô jing mnuih djuê [ia\. Du\m ]ô mnuih ana\n dôk hd^p hla\m go\ êsei [un, gia\m [un tu\ ma\ klei đru mơ\ng yang [uôn hla\m gra\p mlan. Kha\ sna\n, hluê si klei t^ng dla\ng mơ\ng Dhar brua\ djuê ana, mka\ ho\ng thu\n 2018, ênoh mnuih djo\ kman HIV ti alu\ wa\l mnuih djuê [ia\ lehana\n kr^ng ]ư\ ]hia\ng hro\ leh. Boh tu\ dưi mâo anei kbia\ hriê mơ\ng hdra\ mtô mblang lu jơr, mlih mrâo mta phu\n, đru mđ^ klei thâo sa\ng, boh nik klei thâo sa\ng mơ\ng mnuih djuê [ia\ kơ kman HIV/AIDS.

Mse\ si ti ]ar Yên Bái, du\m thu\n êgao, brua\ gang mkhư\ kman HIV/AIDS mâo leh lu klei bi mlih jăk. Nguyễn Văn Hà, Khua Anôk brua\ ksiêm dlăng klei rua\ ]ar Yên Bái brei thâo, brua mko\ mjing jih jang hdra\ gang mkhư\ kman klei rua\ HIV/AIDS mâo mko\ mjing kjăp leh mơ\ng gưl ]ar hlo\ng kơ nah gu\. Hlăm ana\n Knơ\ng brua\ mdrao mgu\n jing anôk brua\ phu\n lehana\n kăp k]e\, brua\ gang mkhư\ kman HIV/AIDS hlăm kluôm ]ar. Jih jang phung knua\ druh ngă brua\ gang mkhư\ kman HIV/AIDS mâo bi kjăp lehana\n mđ^ nanao klei thâo, ]ia\ng dưi ngă brua\ anei jê` jê` lehana\n mâo klei tu\ dưn h^n. Boh nik brua hâo hưn mâo mđing êdi hla\m jih jang hdra\ hâo hưn, lehana\n mko\ mjing du\m êpul hâo hưn điêt, hâo hưn hlăm [uôn sang, lehana\n ti du\m knơ\ng brua\ mdrao mgu\n. Mơ\ng ana\n, nga\ bi hro\ klei bi kah ho\ng mnuih mâo kman HIV/AIDS, lehana\n đru kơ digơ\ dưi mdrao mgu\n lehana\n hd^p êđăp ênang ho\ng yang [uôn:

“Mta k`ăm kơ du\m thu\n ti ana\p, jing lo\ po\k mlar brua\ hâo hưn, ngă mtam ]ia\ng bi hro\ klei jhat mơ\ng klei tưp lar mơ\ng kman anei, hnơ\ng ênoh mnuih mâo du\m brua\ ngă ênưih le\ hlăm klei tưp dưi mâo klei kăp đru k]e\ lehana\n mdrao mgu\n ]ia\ng răng hu^dah tưp djo\ kman HIV truh 80% hlăm thu\n 2025, lehana\n 90% hlăm thu\n 2030. Lo\ dơ\ng po\k mlar, lehana\n ngă ho\ng lu hdra\, kăp k]e\, ata\t nao mka\ dlăng kman. Hmei lo\ dơ\ng hyua\ kjăp brua\ hâo hưn, bi mlih hdra\ ngă brua\ hla\m klei gang mkhư\ klei tưp kman HIV/AIDS, ba yua lu hdra\ hâo hưn, nao kơ grăp ]ô mnuih lehana\n dưn yua hrăm mb^t ho\ng du\m brua\ pro\ng”.

Mse\ snăn mơh, ]ar Hà Giang wưng leh êgao ăt mđ^ h^n djăp brua\ hâo hưn, mtô mblang ho\ng klei tu\ dưn, bi mlih klei thâo săng hla\m yang [uôn, tơl jih jang mnuih mâo klei amâo lo\ bi kah ôh ho\ng mnuih mâo kman HIV, [ia\dah duah êlan đru digơ\. }ia\ng bi hro\ [ia\ h^n ênoh mnuih tưp djo\ kman klei rua\ anei. Grăp thu\n, Anôk brua\ gang mkhư\ kman HIV/AIDS ]ar Hà Giang jih ai tiê hgu\m đru bi hro\ klei ju\ jhat mơ\ng kman HIV/AIDS ti du\m kdriêk, [uôn pro\ng ho\ng mta k`ăm 3 amâo mâo; jing amâo mâo mnuih djo\ kman HIV, amâo mâo mnuih djiê kyua klei rua\ AIDS anei ôh, amâo mâo klei bi kah ho\ng mnuih mâo klei rua\ anei. Hà giang mâo leh klei iêu mthưr “Jih yang [uôn hrăm mb^t mdrơ\ng ho\ng kman HIV/AIDS. Sna\n, mơ\ng ako\ thu\n mtam, Anôk brua\ mdrơ\ng ho\ng kman HIV/AIDS ]ar Hà Giang ngă leh lu brua\ hâo hưn, lehana\n mđ^ klei thâo hla\m brua\, lehana\n po\k du\m boh adu\ mjua\t bi hriăm kơ phung khua kia\ kriê, knua\ druh thơ\ng kơ brua\. Aê mdrao Nguyễn Thị Thanh Tâm, dôk hlăm anôk brua\ ksiêm dlăng klei rua\ ]ar Hà Giang brei thâo:

“Tinei hmei mdrao kơ mnuih rua\ hriê kơ anei, snăn păt jih jang mnuih rua\ dơ\ng nao mka\ dlăng, digơ\ hê`, lehana\n hyưt hu^ kơ klei ara\ng `e\ đue\, bi kah. {ia\dah leh truh kơ anei, sna\n jih jang phung nai aê mdrao hmei ma\ brua\ ho\ng jih ai tiê. Tal dua, jing hmei ăt đru mđ^ ai jih jang mnuih rua\, lehana\n djăp mta klei mơ\ng mnuih rua\, hmei srăng ngă brua\ tơl mnuih rua\ [uh hơ^t ai tiê, amâo mâo klei hê` mlâo ôh kơ klei rua\ pô, lehana\n msưh jih klei bi kpăk, bi gun hla\m ai tiê mnuih rua\ ho\ng êpul nai aê mdrao, ]ia\ng kơ brua\ hmei mdrao mgu\n mâo ngă ho\ng klei jăk”.

Mơ\ng ako\ thu\n truh kơ ara\ anei, Dhar brua\ djuê ana mtru\n leh hdra\ hâo hưn ho\ng kr^ng mnuih djuê [ia\, lehana\n kr^ng ]ư\ ]hia\ng kơ hdra\ mdrơ\ng ho\ng kman HIV/AIDS. Klei anei brei [uh, klei g^r hâo hưn truh kơ mnuih djuê [ia\ kơ kman HIV/AIDS mâo Dhar brua\ djuê ana duh m^n, ]ia\ng mơ\ng ana\n amâo lo\ mâo ôh, dưi mghaih msir jih klei tưp djo\ kman HIV/AIDS hlăm kr^ng mnuih djuê [ia\./.

Pô mblang:  Y-Khem Niê