VOV4.Êđê - Matu\i mơ\ng sui jing klei truh hu\i hyưt êdi mơ\ng anak mnuih. ~u amâo mâo djo\ kno\ng nga\ hma\i djo\ kjham  kơ brua\ duh mkra mơ\ng gra\p go\ sang đuic\ ôh, [ia\ lo\ ktung mb^t ana\n du\m klei truh mka\n kơ klei c\ho\ djhan yang [uôn leh ana\n klei rua\. Sna\n [ia\dah, la\m lui matu\i ho\ng du\m phung gơ\ ra\ ra` jing klei amâo mâo djo\ êlưih ôh. Leh êbeh sa thu\n po\k nga\ hdra\ mdrao bi mhrô du\m mta nga\ ra\ ra` ho\ng Methadone ti Daklak, Anôk brua\ mgang kdơ\ng klei rua\ HIV/AIDS đru leh kơ lu mnuih ra\ ra` matu\i lo\ w^t ho\ng klei hd^p aguah tlam.

Hluê si klei hâo hưn mơ\ng Anôk bruă răng mgang klei rua\ HIV/AIDS ]ar Daklak, ara\ anei kluôm ]ar mâo giăm 1 êbâo 300 ]ô mnuih ră ra` matu\i, lu êdi ti [uôn pro\ng {uôn Ama Thuột leh ana\n du\m kdriêk Êa H’Leo, Êa Kar, Krông {u\k. Êru\m tlo\ amâo mâo doh jing phu\n agha ngă tưp lar kman HIV/AIDS, ho\ng ênoh truh 43%.

 Nguyễn Văn Đ, 29 thu\n ti phường Tân Hoà, [uôn pro\ng {uôn Ma Thuột ră ra` matuý êbeh 9 thu\n ho\ng anei leh. Hlăm jih hruê thu\n mlan ana\n, `u mâo leh lu bliư\ mdrao klei ră ra`, [ia\dah amâo mâo tu\ jing. Leh giăm 2 mlan mdrao mgu\n ho\ng Methadone ti Anôk bruă răng mgang klei rua\ HIV/AIDS ]ar Daklak, gơ\ hro\ tru\n [ia\ ênoh ba yua matu\i hlăm hruê leh ana\n [uh ako\ dlô hdjul bul, klei suaih pral h’^t kjăp. Nguyễn Văn Đ bi kah lac\ snei: “ Kâo ]ia\ng bi mlih asei mlei ara\ anei ]ia\ng lo\ w^t hd^p mb^t ho\ng êpul êya [uôn sang. Leh mnăm êa drao, snăn kâo [uh klei suaih pral mse\ si aguah tlam, ngă bruă jăk leh ana\n amâo mâo klei bi m^n lu ôh. Bi dju\p heroin snăn bi m^n n’nao ]ia\ng mâo prăk blei `u”.

Nguyễn Đình Hoàng L, 28 thu\n ti phường Tân Hoà, [uôn pro\ng {uôn Ama Thuột hlăk dôk mdrao ho\ng Methadone ăt yăl dliê:“ Leh mdrao ho\ng Methadone, kâo [uh hlăm asei mlei suaih h^n leh ana\n amâo lo\ ]ia\ng ba yua matu\i ôh. Leh ba yua êa drao, [uh klei mdê pro\ng êdi, ana\n jing pô ăt ngă bruă mse\ aguah tlam, bi ba yua matu\i, pô amâo dưi ngă bruă lu ôh. Hlăm êdei ana\p, kâo ]ang hmang srăng lui jih matu\i, bi ra` nnao đrông, [uh knap êdi”.

Methadone jing 1 mta mnơ\ng mjing bi mklin, dưi ba yua ]ia\ng bi hrô kơ matu\i, klă klơ\ng jing heroin, amâo ba yua ho\ng matu\i đá, thuốc lắc… Klei tu\ dưn mơ\ng `u ana\n jing ngă bi hro\ hnơ\ng leh ana\n nao truh mdei klei ba yua heroin. Klei tu\ jăk mơ\ng Methadone ana\n jing leh mnăm, mnuih ra` hro\ tru\n lui] klei ]ia\ng mhao kơ matu\i, ako\ dlô pral kdal ]ia\ng ngă bruă leh ana\n hriăm hră mse\ si aguah tlam. Anei ăt jing hdră ngă ]ia\ng mhro\ ênoh tưp lar kman HVI/AIDS hluê êlan tlo\ ho\ng đ^ng êru\m amâo mâo doh.

Tal êlâo ]ia\ng mdrao mgu\n ho\ng Methadone ana\n jing mnuih ră ra` ]o\ng ngă hră m’ar. Leh ]ih djăp ênu\m klei hâo hưn asei mlei pô kơ anôk bruă mdrao mgu\n, mnuih ră ra` srăng mâo knuă druh mdrao mgu\n đru k]e\ leh ana\n mkă dlăng klei suaih pral. Leh kơnăn, mnuih ră ra` srăng mâo klei tu\ ư ho\ng hră m’ar tu\ mă mơ\ng anôk bruă mdrao mgu\n leh ana\n dưi mkăp hră mdrao mgu\n.

Hlăm wưng dôk mdrao, mnuih ră ra` bi găn 3 gưl, ana\n jing mphu\n k]ưm kơ hnơ\ng, ksiêm dlăng kơ hnơ\ng leh ana\n kriê hnơ\ng ba yua. Ti wưng mdrao, jih jang mnuih ră ra` dưi mnăm 1 hnơ\ng mse\. Hlăm wang 4 hruê kăm, knuă druh mdrao mgu\n srăng mkă dlăng, ksiêm dlăng ]ia\ng mđ^ amâo dah mtru\n hnơ\ng ba yua ]ia\ng bi djo\ guôp ho\ng mdê mnuih ră ra`. Leh truh ti hnơ\ng djo\ guôp, mnuih ră ra` srăng kriê kjăp hnơ\ng êa drao ana\n hlo\ng truhkơ jih wưng mdrao, ho\ng wang 1 thu\n.

Đrông nnao hla\m grăp hruê, mnuih ră ra` nao kơ anôk mdrao mgu\n ]ia\ng mnăm Methadone ho\ng klei ksiêm dlăng leh ana\n klei k]ah mtru\n hnơ\ng êa drao mơ\ng phung knuă druh mdrao mgu\n. Aê mdrao chuyên khoa I Nguyễn Thị Vinh, K’iăng khua Anôk bruă răng mgang kman HIV/AIDS ]ar Daklak brei thâo: “ }ia\ng mdrao ho\ng Methadone, snăn mnuih ră ra` bi tui hluê du\m mta ]ua\n si ti gu\ anei: Tal sa g^r ai tiê lăm lui matu\i leh ana\n ]o\ng ngă hră m’ar mdrao. Tal 2, hlăm bruă ba yua êa drao, jih jang mnuih ră ra` dưi ba hnơ\ng tal êlâo mâo 15mg leh ana\n mphu\n mđ^ [rư\ [rư\ hluê hnơ\ng ktro\ mdê asei mnuih. Mnuih ră ra` bi mnăm nnao đrông, amâo dưi lui êa drao hlăm ya hruê”.

Hlăm wưng dôk mdrao, Methadone ba du\m klei truh tơl mkăn mse\ si: kbiă lu êa k’ho\, thu [a\ng êgei, đuôm eh… {ia\dah du\m klei bi êdah anei srăng dja\l jih.  Mnuih ră ra` bi êmuh aê drao, tơdah [uh asei mlei mâo du\m klei bi mlih. Êngao kơ klei g^r ktưn mơ\ng mnuih ră ra`, snăn klei mđing dla\ng mơ\ng djuê găp jing yuôm bhăn êdi. Djuê găp g^r mtru\t mjhar leh ana\n mjing klei găl ]ia\ng mnuih ră ra` ba yua nnao êa drao  leh ana\n djo\ ho\ng hruê m’mông,  sna\n srang mâo boh tu\ dưn hlăm bruă mdrao mgu\n.

Mdrao bi hrô du\m mta mnơ\ng ngă ră ra` ho\ng Methadone dưi po\k ngă ti Anôk bruă răng mgang kman HIV/AIDS ]ar Daklak mơ\ng mlan 12/2015. Truh kơ ara\ anei, anôk bruă mâo mdrao leh kơ 337 ]ô mnuih ră ra` matu\i. Hluê si m^n t^ng hlăm wưng kơ ana\p, Knơ\ng bruă drao mgu\n srăng duh bi liê blei mprăp kdra\p mnơ\ng yua leh ana\n mnuih ngă bruă, po\k phai anôk mdrao mgu\n ho\ng Methadone truh kơ du\m kdriêk mâo ênoh mnuih ră ra` lu, djăp ho\ng klei ]ia\ng mdrao mgu\n kơ mnuih ră ra`.

                                            H’Nga pô ]ih mkra.