VOV4.Êđê – Kdriêk {uôn Đon, ]ar Daklak jing 1 hlăm du\m anôk dhar kreh êpul êya mnuih [uôn sang ti ana\n pô dưi thâo lu h^n êdi ti alu\ wa\l Dap kngư. Bruă brao ma\ êman ti anei adôk kno\ng jing klei bi hdơr đui], [ia\dah du\m boh bu\ng mơ\ng phung mduôn khua leh ana\n wa\t ho\ng phung hđeh mrâo pro\ng gui ti ro\ng điêt pro\ng nao kơ hma, nao kiă răng êmô kbao, ăt adôk mâo hlăm klei hd^p mda. Mnơ\ng yua ho\ng ksu ênuk mrâo mrang ara\ anei [rư\ [rư\ bi mhrô kơ du\m mta mnơ\ng yua hr^ m`am, [ia\dah bu\ng m`am ho\ng m’ô, hwiê ăt mao mnuih [uôn sang ba yua, kyua ti anei adôk mâo mnuih jih ai tiê ho\ng ngăn ]uê pioh mơ\ng aduôn aê pô.  Sa hlăm du\m ana\n mâo mduôn Aê Phiên ti [uôn Nà Xược, să Êa Huar.

Aê Phiên, 75 thu\n, [ia\dah ăt kreh mu\t hlăm dliê koh đrao m’ô, blah ]a\r hr^ m`am bu\ng bai. Mduôn brei thâo, ]ia\ng mâo m`am leh sa boh bu\ng siam, klei yuôm bhăn h^n jing ruah m’ô dlông awan, kpa\ ]ia\ng kơ êjai hr^ m`am găl ênưih lehana\n siam, lehana\n kjăp mơh. Sa boh bu\ng mnuih djuê ana Mnông kreh mâo 1/4 ênoh gru grua êa ju\, dưi tram ho\ng kpu\ng hdăng bi lu\k ho\ng ktăk kyâo dliê. Ênoh ana\n leh tram pioh m`am ]ia\ng mjing sa boh bu\ng siam. Hlăm ana\n, arua\t knơ\ng jing ko#, arua\t kra` jing ju\, leh m`am [uh dlăng kluôm [uh leh rup bu\ng. knhal mbha dưi siêt grio\ ho\ng arua\t hwiê. Leh kơ ana\n mko\ tơr kơ bu\ng ăt siêt ho\ng arua\t hwiê. Tơr bu\ng bhiăn ngă ho\ng kngan krah mjing mơ\ng kyâo, ana tang, amâodah ana k’al. Leh mjing sa boh bu\ng, srăng k[ak dlông pra pui [ia\ êdi mâo mkrah thu\n, snăn kơh ba yua, amâodah ba ]h^. Aê Phiên la]:“ Mơ\ng đưm hlo\ng kơ ara\ kâo kno\ng m`am bu\ng bai kơ ]ô anak yua hlăm sang đu], tơl ara\ anei kâo khua asei leh amâo lo\ ar nao ngă brua\ hma pưk ôh, snăn kâo kno\ng dôk m`am bu\ng bai. Kâo m`am sa boh bu\ng điêt amâodah pro\ng kâo ]h^ mơ\ng 250 truh 300 êbâo prăk kơ hlei pô ]ia\ng blei. Kâo kreh ]h^ kơ du\m boh [uôn je\ giăm anei, hlei ]ia\ng kâo ]h^. Ara\ anei [ia\ snăk mnuih dôk m`am bu\ng bai, hlăm [uôn hmei anei năng ai kno\ng mâo ma\ 2 ]ô đu] dôk m`am”.

Mduôn Aê Phiên hla\k dôk m`am bu\ng.

M`am bu\ng jing brua\ mơ\ng dưm djuê ana Mnông ti [uôn Đon. {ia\dah hlăm du\m thu\n giăm anei brua\ m`am bu\ng bo\ ho\ng klei dleh dlan. T^ng hlăm kluôm kdriêk, jih jang mnuih adôk thâo m`am jing phung mduôn khua sơăi mơ\ng 40 thu\n kơ dlông. Phung mduôn khua ti sa\ Êa Huar dôk hn^ng hu^dah leh di`u đue# w^t ho\ng aê aduôn atâo atiêt, năng ai brua\ anei hlo\ng lu] mơh. Kơ kdrê] sa\ ăt kăn mâo rei hdră ]ia\ng mđ^ ai mtru\t mjhar klei kriê pioh brua\ hr^ m`am mơ\ng aê aduôn pô hđăp. Mse\ ho\ng Aê Phiên, mâo 7 ]ô phung ]ô êkei `u, [ia\dah amâo mâo sa ]ô ]ia\ng hriăm ôh brua\ anei:“ M`am bu\ng bai lip knguôr jing mnơ\ng yua kơ klei hd^p drei mâo leh mơ\ng đưm. {ia\dah ara\ anei, phung ]ô anak hlăm sang amâo mâo mnuih khăp tui lo\ hriăm brua\ hr^ m`am ôh. Di`u ngă brua\ mkăn sơăi snăn kâo amâo mâo mgo# di`u ôh. {ia\dah kâo ênguôt snăk, kâo mduôn leh kno\ng hmăng hmưi kơ di`u ti mmông wa\n g^r hriăm brei ]ia\ng kơ mgi dih leh truh mduôn êjai amâo lo\ ar ngă brua\ hma pưk, ]h^ndah di`u m^n kơ brua\ m`am bu\ng m`am bai kơ ]ô anak mơh”.

Ksiêm êmuh phung hđeh gưl ara\ anei, snăn jih jang bi la], brua\ hr^ m`am jing brua\ ti mmông hnê], lehana\n kăn lo\ guôp rei ho\ng klei hd^p ênuk ara\ anei, kyuadah leh phung hđeh wa\n ho\ng brua\ hriăm hra\ mơar, truh pro\ng mâo brua\ knua\ mdê mdê, amâo lo\ mâo mmông dôk hr^ m`am. Y-Hay Rya, 22 thu\n, ti [uôn Na Sươk. Sa\ Êa Huar, kdriêk {uôn Đon la]; `u hriăm m`am mơ\ng hlăk mrâo 8 thu\n, [ia\dah ba kơ ara\ anei ka tuôm m`am leh he\ ênu\m ênap sa boh bu\ng ôh. Y – Hay la]:“ Kâo mâo aê kâo jing mnuih thâo m`am bu\ng bai. Kâo [uh mơak snăk mâo aê thâo m`am dja\ pioh kdrăp djuê ana pô. Aê kreh mtô kơ ayo\ng adei hmei hlăm sang, kâo ăt khăp mơh hriăm, [ia\dah le\ amâo mâo mmông wa\n ôh, kâo lo\ ngă lu brua\ mkăn. Kâo ăt ]ang hmăng kơ brua\ sang ]ư\ êa, [uôn, sa\ lehana\n kdriêk mđing đru, mjing djăp klei găl pioh mđ^ kyar brua\ hr^ m`am mơ\ng aê ama pô đưm”.

                                                Mduôn Aê Phiên hla\k dôk m`am bu\ng.

Brua\ m`am bu\ng bai mơ\ng mnuih djuê ana Mnông ti {uôn Đon hlăk dơ\ng đue# nao hlăm klei wơr. Mnuih mduôn khua amâo mâo thâo b^t jing ôh dlăng phung ]ô anak ara\ anei amâo mâo mnuih ]ia\ng lo\ tui hriăm ôh. Brua\ sang ]ư\ êa ăt kăn mâo hdră lo\ mtru\t mjhar, mđ^ ai ]ia\ng dưi kriê pioh knhuah gru dhar kreh pô mơ\ng đưm. Aduôn H’Kamry, knua\ druh brua\ đru ]ung ba mnuih [uôn sang sa\ Êa Huar brei thâo:“ Brua\ sang ]ư\ êa ăt mâo klei mđing mơh ho\ng jih jang knhuah gru jăk siam mơ\ng djăp djuê ana hla\m sa\. {ia\dah ara\ anei ho\ng đa đa brua\ mse\ si brua\ hr^ m`am, brua\ kriê pioh `u le\ hlăm klei dleh dlan, kyuadah ka mâo hdră êlan kjăp s^t ôh. Brua\ sang ]ư\ êa mâo klei mơak mơh, sa ai ho\ng [uôn sang, phung mduôn khua đa hđeh êlăk mâo klei m^n lo\ dơ\ng kriê pioh brua\ mâo leh mơ\ng đưm aê aduôn pô, pioh kơ ]ô anak pô kơ êdei ana\p thâo [uh”.

Mâo lu mta mnơ\ng mnua\ yua ara\ anei mkra mjing mơ\ng sang mkra mjing, hrô leh kơ djăp mta mnơ\ng kreh yua mơ\ng aê aduôm pô đưm, ana\n yơh jing klei bhiăn leh hlăm klei hd^p. Êlan ]ia\ng kơ brua\ hr^ m`am dưi dja\ pioh djăp mta mnơ\ng mnua\ yua mơ\ng đưm ti Lăn Dap Kngư, ara\ anei pătdah kno\ng knang kơ brua\ hiu ]hưn ênguê. Phung mbrua\ mse\ si Aê Phiên mâo nanao klei ]ang hmăng hla\m wưng kơ ana\p, jih jang mnơ\ng hr^ m`am mơ\ng [uôn sang dja\ ba ai êwa mơ\ng dhar kreh ]ư\ ]hia\ng mâo brua\ hiu ]hưn ênguê mđing brei, ]ia\ng kơ brua\ mơ\ng knhuah gru đưm ti Lăn Dap Kngư anei adôk nanao hlăm klei hd^p ênuk ara\ anei.

                                                                                                           H’Nga pô ]ih hlo\ng răk