Klei rua\ m’iêk [ê` hra jing sa mta klei rua\ mâo klei mtu\l mtu\l êjai hormol Insulin mơ\ng dlô klang k[ah, amâodah hro\ hlăm asei mlei, bi êdah ho\ng klei mđ^ hnơ\ng [ê` hra mâo hălm êrah. Klei rua\ anei dưi yap jing pô mdjiê mnuih [rư\ [rư\, lehana\n kreh mâo du\m klei đ^ kjham ho\ng klei kdjăt, tơdah amâo mâo klei mdrao mgu\n bi pral. Hnơ\ng ênoh mnuih mâo klei rua\ anei dlông ro\ng lăn hlăk hlê đ^, hlăm 100 ]ô mnuih snăn mâo sa ]ô mnuih mâo klei rua\ anei. Việt Nam jing ala ]ar mâo ênoh mnuih rua\ klei rua\ anei dôk tal 10 dlông ro\ng lăn, jing ala ]ar mâo mnuih rua\ đ^ pral êdi. Klei rua\ anei ngă kơ klei hd^p toh hroh. Klei thâo kral pral, lehana\n mdrao mgu\n bi hmao, bi djo\, lehana\n mka\ dlăng jê` jê` jing klei yuôm bhăn:

     K’ia\ng giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Nhược Kim ( Đại học Y Hà Nội, K’ia\ng khua dla\ng Êpul hgu\m Đông Y Việt Nam) brei thâo: mâo lu mta klei nga\ mđ^ klei hu\i djo\ mâo klei rua\ m’iêk [ê` hra mse\ si: kyua mơ\ng am^ ba ama [a\ mâo, kyua êmo\ng ktro\ đei asei mlei, kyua hd^p amâo kpư\ mgei asei mlei, [ơ\ng hua\ mna\m amâo djo\ hnơ\ng…… Bohnik, du\m klei truh mâo mơ\ng klei rua\ `u mâo [rư\ [rư\ hga\m dleh dưi thâo [uh, ana\n mnuih rua\  kha\ng amâo mâo bi mđing ôh. Kno\ng tơl `u bi êdah klei rua\ kla\ klơ\ng kơh bi nao ksiêm mka\ dla\ng, mmông ana\n mdrao sra\ng dleh dlan leh ana\n luc\ liê lu mơh pra\k ka\k.

     Du\m gru bi êdah mb^t mơ\ng mnuih rua\ m’iêk [ê` hra\ jing mnuih rua\ [uh êpa mhao nnao êa, nao m’iêk lu bliư\, boh nik hla\m adiê mlam, [uh asei mlei bi êma\n êmik, tru\n hro\ asei, bi kta\l hla\m anôk gun…. Mnuih rua\ lo\ kha\ng [uh c\ia\ng bi mbliư\ boh tih, bi đuôm eh, ala\ mta [rư\ hruê [rư\ [uh `u bi mma\t, klit kliêng dja\l bi êna\h bo\k …..

    Klei rua\ m’iêk [ê` hra\ kla\ s^t jing hu\i hyưt êdi kyua dleh dưi thâo [uh, kyua ana\n c\ia\ng bi mđing ra\ng mgang klei rua\ m’iêk [ê` hra\ mơ\ng hla\k `u ka mâo mtam, ho\ng hdra\:

      - Bi mhro\ knăng ktro\ đa\m êmo\ng đei ôh: Hluê si klei tu\ mơ\ng du\m klei ksiêm mđing , klei rua\ m’iêk [ê` hra sra\ng dưi [ia\ tơ bi mhro\ boh ktro\ asei mlei mâo mơ\ng 5 – 7%. Bi mhro\ boh ktro\ asei mlei leh ana\n bi mjua\t ktang asei mlei nnao đrông a\t đru kơ asei mlei dưi bi mjing Insulin đ^ h^n – mta phu\n c\ia\ng kơ đa\m djo\ mâo klei rua\ m’iêk [ê` hra.

      Mâo klei bhia\n [ơ\ng hua\ djo\ guôp, ruah mnơ\ng [ơ\ng amâo mâo pra\i, [ia\ [ê` hra leh ana\n [ia\ hra, mnơ\ng [ơ\ng [ia\ Calorie amâo dah êa mna\m mâo gaz, Bi lui he\ dju\p ha\t leh ana\n du\m mta kích thích mse\ si: kpiê, [iêr…. c\ia\ng mkhư\ klei hu\i mâo klei rua\ m’iêk [ê` hra.

      - Brua\ mdrao klei rua\ m’iêk [ê` hra c\ia\ng bi mâo 2 hdra\ k`a\m: ksiêm dla\ng hnơ\ng [ê` hra hla\m êrah dôk ti hnơ\ng ja\k êđa\p leh ana\\n thâo [uh mdrao bi dja\l du\m klei truh mâo mơ\ng klei rua\ anei nga\.

     Ara\ anei mâo lu êa drao c\o\ng mâo, mâo klei tu\ bi mhro\ hnơ\ng [ê` hra hla\m êrah, mdrao hlao klei bi êma\n êmik kơ mnuih rua\ m’iêk [ê` hra mse\ si: yao ut, dây thìa cành, sinh địa, thương truật, hoài sơn. Brua\ ba yua êa drao Tây y bi mguôp ho\ng Đông y ara\a nei nga\ bi ga\l djo\ brua\ mdrao leh an\n mkhư\ mgang du\m kli rua\ mâo kyua mơ\ng klei rua\ m’iêk [ê` hra nga\, bi mkhư\ klei hma\i djo\ mơ\ng êa drao mdrao.

     C|ia\ng đru kơ mnuih [uôn sang thâo sa\ng kla\ h^nkơ klei reua\ m’iêk [ê` hra, du\m phung hu\i mâo klei rua\, leh ana\n si nga\  c\ia\ng mgang mkhư\ klei rua\, hmei mâo klei blu\ hra\m ho\ng Thạc sĩ, Aê mdrao Trịnh Quang Trí, K’ia\ng khua Anôk brua\ rang mgang klei rua\  c\ar Dak Lak.

     - Ơ Aê mdrao, ya ngă klei rua\ m’iêk [ee` hra jing hu^ hyưt êdi, lehana\n yap jing pô bi mdjiê mnuih [rư\ [rư\?

         . Aê mdrao Trịnh Quang Trí: Hnơ\ng [ê` hra mâo hla\m êrah đ^ snăn amâo hlo\ng ngă mdjiê mnuih mtam ôh, [ia\dah `u ba klei amâo mâo jăk lehana\n srăng truh kơ klei djiê [rư\ [rư\. Tô hmô, mse\ si klei `u nga\ bi khăng arua\t êrah hlăm ala\, ngă ma\t ala\ mta. Tal dua, `u ba hriê klei bi mlih jhat kơ arua\t klei m^n hlăm asei mlei êjai [ê` hra hlăm êrah đ^ lu, srăng ngă bi asa\r khăng he\, phu\n tal êlâo ngă kơ mnuih rua\ mtu\k mtu\l klei m^n, leh kơ năn rua\ êgah, lehana\n lu] klei thâo kral. Klei bi mlih hu^ hyưt h^n jing kơ arua\t êrah, lehana\n kơ arua\t kboh ngă truh kơ klei dăl arua\t êrah kboh, ngă awa\t arua\t êrah, ngă m]ah arua\t êrah… lehana\n lo\ mâo klei bi mlih amâo mâo jăk kơ boh [leh…Jih jang djăp mta hlăm asei truh kơ klei rua\ sơăi kbia\ hriê mơ\ng klei rua\ mơiêk [ê` hra hu^ hyưt anei.

      - Ơ Aê mdrao, klei rua\ anei `u ngă [rư\ [rư\ kyua ana\n dleh thâo [uh, lehana\n mnuih rua\ khăng amâo mâo mđing ôh. Snăn hlo\ng hlei mnuih brei mâo klei mđing h^n ho\ng klei rua\ anei?

        . Aê mdrao Trịnh Quang Trí: Tal êlâo jing, ho\ng mnuih êmo\ng pro\ng. Tal dua jing mnuih ktang khua thu\n snăn ênưih h^n mơh mâo klei rua\ anei, boh nik mơ\g 45 thu\n kơ dlông. Tal 3, jing mnuih pro\ng tian, êwang k’iêng pro\ng ho\ng mniê jing mơ\ng 80cm, êkei jing 90cm kơ dlông. Lehana\n ho\ng mnuih mâo leh êlâo klei rua\ êrah đ^, mâo klei rua\ kboh, amâodah ho\ng mniê ba tian kkiêng anak pro\ng êbeh kơ 4kg, hlăm găp djuê mâo am^ ama amâodah ayo\ng amai adei mâo klei rua\ anei, lehana\n ho\ng mnuih amâo mâo jăk đei mjua\t ktang asei mlei…Snăn jih jang ho\ng mnuih mrâo bi êdah anei, jăk h^n nao mka\ dlăng jê` jê` kơ sang êa drao, [ia\ êdi sa thu\n sa blư\, hlăm djăp sang êa drao dưi sơăi mka\ dlăng klei rua\ anei.

      - Ho\ng phung anei, ya klei di`u srăng ngă ]ia\ng dưi `e\ đue# mơ\ng klei rua\ anei, Ơ Aê mdrao?

        . Aê mdrao Trịnh Quang Trí:  Brua\ răng mgang êlâo, ana\n jing bi mlih knhuah mưng amâo mâo jăk hla\m klei hd^p, kơ klei hua\ [ơ\ng…Tô hmô ho\ng phu\ng êmo\ng snăn brei mâo klei mjua\t ktang asei mlei ]ia\ng kơ asei mlei hro\ knăng, êwang tian điêt he\, đăm hua\ mnăm ôh mmăt mlam, lehana\n bi hro\ mơh klei khăp [ơ\ng prăi êma\ ]^m, bi hro\ klei [ơ\ng ms^n, djăp mta prăi, bi hro\ klei mnăm êa mmih, bi hro\ klei [ơ\ng du\m mta mnơ\ng [ơ\ng ara\ng mkra leh hlăm anôk mnia. Lehana\n ho\ng phung mâo klei rua\ êrah đ^, snăn bi mâo hdră mkhư\ klei êrah đ^, ]ia\ng mâo ti hnơ\ng aguah tlam…snăn ăt srăng dưi mkhư\ mơh ho\ng klei rua\ anei.

      - Mse\ si klei Aê mdrao kah mbha leh, snăn klei bi mâo knhuah dôk dơ\ng [ơ\ng hua\ djo\ hnơ\ng, hua\ [ơ\ng bi djo\ guôp, mjua\t ktang asei mlei jing hdră jăk h^n ]ia\ng dưi gang mkhư\ djăm mta klei rua\. Boh nik, ho\ng klei rua\ m’iêk [ê` hra, tơdah mâo he\ leh klei rua\, snăn brua\ mdrao srăng lu] liê, lehana\n suăi êma\n mơ\? Kyua mka\ dlăng nanao hnơ\ng [ê` hra mâo hlăm êrah, lehana\n ]ia\ng pral thâo [uh đru gang mkhư\ klei đ^ mlih amâo mâo jăk kơ asei mlei. Dưi mơ\ ih lo\ mblang kla\ mnga] h^n si hdră mdrao klei rua\ anei?

        . Aê mdrao Trịnh Quang Trí: Hlăm klei mdrao klei rua\ anei mâo 3 hdră: Tal êlâo jing kơ klei mnơ\ng [ơ\ng hua\ mâo klei bi mlih mtam. Tal dua, jing mđ^ h^n klei mjua\t ktang asei mlei, mjua\t bi hriăm djo\ hdră, djo\ guôp ho\ng hnơ\ng thu\n mdê mdê. Tal 3, jing ba yua êa drao, snăn bi tui hluê djo\ ho\ng klei nai aê êa drao mta\ mtăn, amâo mâo dưi mnăm êgao hnơ\ng ôh, tăp năng truh djiê mnuih.

    - La] jăk kơ  Aê mdrao!