Klei rua\ êbhuc\ đrê` klang jing klei rua\ bi êdu klang, đrê` leh ana\n êlưih joh kha\ gơ\ kno\ng êbuh amâo dah ta\m bi so# djo\ djdje\. Mta phu\n jing kyua klang luc\ khoáng chất, bohnik Calci. Dlông ro\ng la\n, hla\m 5 c\ô mniê sna\n mâo 3 c\ô bi mbhuc\ đrê` klang leh mâo 50 thu\n. Ti ala c\ar drei, hla\m 3 c\ô mnuih 30 thu\n sna\n mâo 1 c\ô mnuih ba mka\ [uh hnơ\ng klang `u ti gu\ h^n ho\ng hnơ\ng aguah tlam. Hluê si klei t^ng yap, ti ala c\ar drei mâo hla\m brô 3 êkla\k c\ô mnuih bi êbhuc\ đrê` klang, lu amâo mâo brei [uh kla\ ôh klei bi êdah tơl truh joh klang leh ana\n ba klei truh kjham êdi.

    Bi êbhuc\ đrê` klang lo\ pia jing êdu klang, thu klang, jing klei bi đrê` he\ klang êlưih nga\ joh kyua `u hro\ leh boh ktro\ leh ana\n `u êdu mnơ\ng da\p dưm mjing klang. Joh klang kyua klang đrê` êbhuc\ a\t hu\i hyưt mse\ ho\ng klei rua\ da\l êrah kboh kyua mơ\ng klei rua\ kboh amâo dah êbuh đih kyua mơ\ng đ^ êrah mơh. Dja\p mnuih hu\i djo\ mao sa\i klei rua\ anei, [ia\ lu kha\ng mâo kơ phung mniê.

     Bi êbhuc\ đrê` klang jing sa klei rua\ `u mâo [rư\ [rư\. Ksiêm mka\ dla\ng  hnơ\ng kpal klang jing hdra\ ja\k êdi pioh ksiêm mka\ dla\ng. C|ia\ng kriê kơ klang dưi kja\p ktang, bi mbo\ lu calci leh ana\n vitamin D hluê ho\ng klei [ơ\ng hua\, bi mjua\t ktang asei mlei leh ana\n đa\m dju\p ha\t ôh, tơ c\ia\ng dưi lo\ yua wa\t êa drao…. Êngao kơ êa ksâo kha\ng yua kơ mnuih bi êbhuc\ đrê` klang sna\n sữa chua, phomat, boh mnu\, bip, dja\m mtam, boh kroh a\t jing mnơ\ng [ơ\ng tu\ ja\k dưi mbo\ calci. Tơ mâo pra\k ka\k, sna\n bi [ơ\ng du\m mta  hdang, ariêng, ariêng êa ks^, atuôr. Sa mta mnơ\ng [ơ\ng mâo lu calci mka\n jing ariêng, amâo guôn ariêng pro\ng ôh, kno\ng ariêng lo\ gơ\  kua\ bi lik leh ana\n kar ma\ êa tuk djam [ơ\ng dưi leh mơh. Êngao kơ mnơ\ng [ơ\ng, c\ia\ng bi mkhư\ klei bi êbhuc\ đrê` klang, c\ia\ng bi kpư\ mgei asei mlei hla\m ]ng sui, djo\ guôp ho\ng thu\n. Đa\m hria\m mjua\t ktang đei ôh, kno\ng êbat jơ\ng leh ana\n rang mđia\ hla\m brô 30 mn^t hla\m gra\p hruê hla\k aguah ưm adiê ka mđia\ ktang ôh.

    Sa c\ô thơ\ng kơ brua\ mnơ\ng [ơ\ng tu\ ja\k lac\ mblang snei: “ Mniê ga\n hgao klei [a\ kkiêng anak. Gra\p bliư\ kkiêng, luc\ lu mta mnơ\ng tu\ ja\k, hla\m ana\n mâo calci leh ana\n protein. Tơ amâo mâo lo\ [ơ\ng mbo\ bi dja\p ênu\m, sna\n phung mniê êliưh truh klei bi êbhuc\ đrê` klang ”. Êngao kơ ana\n, bi êbhuc\ đrê` klang lo\ jing kyua mơ\ng hro\ tru\n hnơ\ng estrogen, kyua mơ\ng am^ ba ama [a\, êmo\ng đei kyua [ơ\ng lu đei đạm, [ia\ kpư\ mgei asei mlei êbat hiu hla\m êngao amâo dah mâo klei mưng mna\m kpiê [iêr, dju\p ha\t. Du\m klei rua\ mdrao nnao [ia\ amâo thâo hlao kơ êlan bi lik mnơ\ng [ơ\ng, klei rua\ nội tiết…. a\t nga\ truh klei rua\ bi êbhuc\ đrê` klang mơh.

    S^t mâo klei bi êdah mse\ si rua\ rơ\ng, gu\ng ro\ng, joh klangkyu kno\ng êboh ma\ djdje\ đuic\ tu\ mơh, sna\n klei rua\ êbhuc\ đrê` klang truh leh kjham yơh ana\n, brua\ mdrao sra\ng dleh dlan, luc\ liê lu. Klei rua\ êbhuc\ đrê` klang ba klei truhkjham êdi, nga\ hma\i djo\ pro\ng kơ hnơ\ng hd^p mơ\ng mnuih rua\. Mnuih rua\ [uh rua\ ro\ng, ya brua\ nga dleh dlan s’a\i. Klei rua\ êbhuc\ đrê` klang nga\ rua\ da\l đah da mâo lu mnuih kha\ng m^n jing rua\ kboh. Bohnik, k[a\h calci lo\ nga\ amâo mâo p^t, hlo\ng ktung hluê  truh lu klei rua\ mka\n mse\ si: bi ru\ng ra\ng ako\ asei, m’iêk [ê` hra, rua\ ako\, wir ako\, êdu ai bi kdơ\ng ho\ng kman klei rua\, dleh bi lik mnơ\ng [ơ\ng….. Klei truh kjham êdi jing nga\ hlo\ng êwiên êwu amâo thâo lo\ kgu\ gưr ôh, djiê.

   Klei rua\ bi êbhuc\ đrê` klang jing hu\i hyưt êdi, s^t leh djo\ mâo klei rua\ anei, sna\n amâo djo\ kno\ng luc\ liê pra\k ka\k hla\m brua\ mdrao mgu\n đuic\ ôh [ia\ lo\ hu\i hyưt kơ klei hd^p. Kyua ana\n, gra\p c\ô mnuih, bohnik ho\ng phung mniê leh khua thu\n si be\ nga\ c\ia\ng ra\ng mgang leh ana\n mdrao klei rua\ êbhuc\ đrê` klang. Hla\m kdrêc\ anei hruê anei, pô c\ih mkra hdra\ anei mâo klei bi blu\ hra\m ho\ng Aê mdrao Lê Tất Thắng  - K’ia\ng khua Anôk [ư\ mdrao êka êkeh, Sang êa drao pro\ng c\ar Dak Lak kơ du\m klei djo\ tuôm kơ klei rua\ êbhuc\ đrê` klang.

 

    - Ơ aê mdrao, akâo kơ ih brei thâo si srăng ngă ]ia\ng thâo kral klei rua\ êbhu] đrê` klang?

       . Aê mdrao Lê Tất Thắng Klei êbhu] đrê` klang jing klei rua\ `u mâo [rư\ [rư\. Boh s^t ]ia\ng thâo kral kơ klei rua\ êbhu] đrê` kklang amâo mâo djo\ ênưih ôh, [ia\dah kreh [uh mnuih rua\ thâo kơ pô mâo klei rua\ anei ho\ng klei kdjăt mơh. Si tô hmô, mnuih rua\ ana\n mâo he\ klei joh klang amâodah êjai nao mka\ dlăng sa mta klei rua\ mkăn aê mdrao hlo\ng [uh he\ klei rua\ êbhu] klang, kyuadah `u amâo jăk mâo klei bi knăl ênưih thâo kral ôh. {ia\dah kyua mnuih rua\ mâo he\ boh mơ\ng klei rua\ êbhu] đrê` klang mơ\ng sui leh ba hriê. }ia\ng thâo kral pral klei rua\ anei ho\ng mnuih [uôn sang, snăn `u djo\ tuôm wa\t kơ klei thâo săng. }ia\ng ênưih kơ klei thâo kral, snăn ara\ng mâo sa hdră mâo leh tar ro\ng lăn tu\ yap, ana\n jing mka\ hnơ\ng êjăng klang. Anei jing sa hdră mka\ dlăng kla\ mnga] h^n. Kno\ng klei mka\ hnơ\ng êja\ng klang snăn kơh ara\ng thâo kơ mnuih rua\ mâo klang awa\t amâodah êbhu] klang.

 

    - Snăn ti anôk mnuih [uôn sang srăng nao mka\ ]ia\ng thâo [uh kơ klei rua\ êbhu] klang, lehana\n si srăng ngă ]ia\ng thâo răng mgang klei rua\ anei, Ơ aê mdrao?

      . Aê mdrao Lê Tất Thắng: Ara\ anei ti sang êa drao ]ar ăt ka mâo mơh kdrăp mka\ dlăng hnơ\ng klang êbhu] đrê`, [ia\dah hlăm du\m boh sang êa drao êngao knu\k kna, mâo đa đa anôk mâo leh kdrăp mka\ hnơ\ng êbhu] klang. La] mse\ snăn, [ia\dah brei drei răng mơh jing êlâo h^n, đăm ôh guôn mơ\ng leh nao mka\ dlăng thâo pô mâo klei rua\ êbhu] klang kơh dơ\ng bi răng lehana\n mdrao. Êbhu] klang jing klei rua\ mâo hlăm lu mnuih, boh nik ho\ng phung mniê mâo truh 1/5 hlăm ênoh jih jang phung mniê êbeh 60 thu\n. Snăn ]ia\ng dưi răng mgang klei rua\ êbhu] klang snăn ăt t^ng mơ\ng lu mta. Hlăm năn, tal êlâo jing drei bi mlih klei mưng amâo mâo jăk, mse\ si klei mưng hua\ [ơ\ng ba klei amâo mâo jăk kơ asei mlei, tô hmô mnăm kpiê, [iêr, dju\p hăt êhăng, ti anei jing la] kơ jih dua phung êkei lehana\n mniê mtam. Kyuadah di`u ba klei amâo mâo jăk kơ klang ôh, ngă kơ klang awa\t amâo mâo lo\ kjăp ôh.

 

     - Dưi thâo, phung mniê leh khua thu\n, lehana\n phung mduôn khua khăng mâo klei rua\ êbhu] klang lu h^n, akâo kơ aê mdrao brei thâo ya mngă mse\ sna\n?

       . Aê mdrao Lê Tất Thắng: Kreh [uh mâo lu mta ba hriê kơ ara\ng bi m^n kơ pô mâo klei rua\ êbhu] klang amâodah klang awa\t. Tô hmô hlăm phung mniê jih leh ênuk [uh mlan, jing phung mniê êgao 60 thu\n. Ara\ng ksiêm duah hlăm phung mniê êgao kơ 60 thu\n snăn mâo 20% mâo klei rua\ êbhu] klang, bi ho\ng êkei snăn hlăm wưng thu\n anei ara\ng [uh hnơ\ng anei kno\ng hlăm brô 10%. Klei tal dua, mâo đa klei ara\ng dôk m^n ngă truh kơ klei êbhu] klang, ana\n jing klei hmăi mơ\ng ta] êngao, mse\ si tăm le\ êbuh he\ joh yơh klang.

Phung mniê mduôn khua leh jih ênuk wưng [uh mlan, `u srăng ngă bi mlih nội tiết tố estrogen, mơ\ng klei bi mlih anei yơh `u hlo\ng bi mlih hlăm asei mlei, bi mlih klei bi kna kơ brua\ bi kjăp klang, lehana\n ngă jhat kơ klang hlăm asei mlei, ana\n yơh jing mta ngă kơ phung mniê mâo klei êbhu] đrê` klang lu h^n ho\ng êkei. Êngao kơ năn lo\ mâo lu mta klei mkăn, mse\ si klei mbo\ thiăm du\m mta vi chất kơ asei mlei, kơ klei mjua\t ktang asei mlei, kơ klei răng kriê hu^ kơ klei joh klang, lehana\n kơ klei mjua\t bi hriăm hlăm hdră hâo hưn kơ mnuih [uôn sang thâo kla\. Mjua\t ktang asei mlei jê` jê` srăng ngă kơ klang êja\ng h^n, kđeh asa\r suaih h^n ngă kơ asei mlei dưi `e\ mơh kơ klei joh klang. Thiăm mbo\ vi lượng mse\ si canxi, Vitamin D, Carbon, Fotfonat, canxitonin djo\ tuôm ho\ng klei mbo\ klang, lehana\n bi rai klang hlăm asei mlei. Ho\ng du\m hdră hâo hưn srăng mâo hdră thiăm mbo\ mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk, đru mnuih [uôn sang thâo săng kla\, ara\ng dưi mbo\ mơ\ng mnơ\ng [ơ\ng.

 

    - Akâo kơ aê mdrao brei thâo, ti sang êa drao pro\ng ]ar Daklak, lu mơ\ ênoh mnuih mâo klei rua\ êbhu] đrê` klang, lehana\n si lu] liê kơ brua\ mdrao mgu\n klei rua\ anei?

      . Aê mdrao Lê Tất Thắng: Ti sang êa drao pro\ng ]ar Daklak, boh nik hlăm anôk brua\ mdrao mgu\n [ư\ mkra anôk êka joh, snăn hmei kreh tuôm lu snăn ênoh mnuih mâo klei rua\ êbhu] đrê` klang, boh nik ho\ng mnuih khua thu\n, êgao kơ 60 thu\n, tal êlâo kyua digơ\ awa\t, mâo leh klei rua\ anei [ia\dah amâo mâo thâo ôh, kno\ng ta\m klhiăr ksak he\ jơ\ng, khăng truh h^n jing klang g^ng, klang k’iêng, boh nik kkuê klang pha. Ho\ng mnuih rua\ joh klang kbia\ hriê mơ\ng klei rua\ êbhu] đrê` klang, snăn klei mdrao mgu\n bo\ ho\ng klei suăi, kyuadah kla\ng awa\t leh, wưng klang lo\ lir sui, klei lo\ kru\ w^t êmưt, srăng hmăi amâo mâo jăk kơ klei suaih pral, hmăi truh kơ klei ngă brua\ knua\, wưng dôk mdrao sui s^t nik srăng hmăi amâo mâo jăk klei hd^p mda hlăm go\ sang.

 

     - Hlăm anôk ]h^ êa drao ara\ng ]h^ lu mta thực phẩm chức năng la] jing jăk êdi kơ mnuih mâo klei rua\ êbhu] đrê` klang, si ngă dưi mdrao mơ\ deh klei rua\ êbhu] đrê` klang amâodah hơăi Ơ aê mdrao?

       . Aê mdrao Lê Tất Thắng: Tơdah leh mka\ dlăng [uh kla\ jing mâo klei rua\ êbhu] đrê` klang, snăn bi mdrao mgu\n hluê ho\ng klei nai aê êa drao mdrao mgu\n, bi ho\ng thực phẩm chức năng kno\ng jing mnơ\ng lo\ đru mbo\ đu]. Tơdah thâo kla\ leh kơ pô mâo klei rua\ êbhu] đrê` klang, snăn hdơr bi mdrao mgu\n djo\ ho\ng klei nai aê êa drao mdrao mgu\n. Mnuih [uôn sang drei brei mâo klei thâo săng mdrao djo\ ho\ng klei nai aê êa drao ktrâo ata\t, ara\ng mâo hdră mdrao hlăm sa blư\ mguôp lu mta êa drao leh, bi thực phẩm chức năng jing mnơ\ng kno\ng lo\ thiăm mbo\ ma\ đu].

 

    - La] jăk kơ aê mdrao.