Snăn leh du\m mlan bhang adiê hlơr, mdei pro\ng phung hđeh lo\ dơ\ng ]huang nao mu\t hlăm thu\n hriăm mrâo, prăp êmiêt knăm po\k thu\n hriăm mrâo.

    Mb^t ho\ng brua\ blei mprăp hdruôm hra\ mơar, ]hum ao mrâo kơ anak aneh nao sang hra\ mơar, sa hlăm du\m brua\ phung am^ ama ăt jih ai tiê mđing ana\n jing brua\ dlăng kriê klei suaih pral kơ anak aneh pô. Mâo sa klei na\ng hu\i hyưt êdi jing mb^t ho\ng du\m klei rua\ hla\m thu\n hđeh hria\m hra\ kha\ng mâo êdah êdi mse\ si klei rua\ mtu\k hdrak, rua\ ala\, bi m[le\ sruê, êngoh rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei…. Sna\n du\m klei rua\ hla\m thu\n hria\m hra\ mse\ si mma\t ala\, kwiêo klang ro\ng, bi ru\ng ko\ dlô a\t hla\k jing klei arưp nnao ho\ng phung hđeh mơh.

     Leh ana\n jing sa hla\m du\m klei rua\ hla\m thu\n hria\m hra\ hla\k [rư\ hruê [rư\ đ^ leh ana\n jing klei hu\i hyưt mơ\ng lu phung am^ ama ana\n jing klei mma\t ala\ kơ phung hđeh. Hluê si phung thơ\ng kơ brua\ mdrao ala\ sna\n klei rua\ bi mma\t ala\ hla\k mâo klei đ^ pral ti ala c\ar drei.

    Mta phu\n mâo klei rua\ nga\ bi mma\t ala\ hla\m hđeh hria\m hra\ ka dưi bi mkla\ kla\ klơ\ng ôh, [ia\ mơ\ng klei duah mđing hria\m, ara\ng [uh du\m brua\ c\ia\ng klei nga\ brua\ mơ\ng ala\ hla\m wưng sui mse\ si: Dla\ng du\m mrô điêt, dla\ng hra\, dla\ng nnao ala\ ti ana\p ma\i vit^ng hla\m klei mma\t [uh `u mâo djo\ tuôm kơ klei nga\ bi mma\t ala\.

    Phung am^ ama c\ia\ng bi mđing jing êngao kơ klei mơ\ng am^ ba ama [a\ mâo mse\ si hđeh hla\k mrâo kkiêng knăng hdjul đei gu\ 2kg mkrah; hđeh kkiêng amâo mâo dja\p mlan sna\n klei phung hđeh k[a\h p^t amâo dah p^t [ia\ đuic\, hđeh dla\ng tivi gia\m đei a\t êlưih nga\ truh klei bi mma\t ala\ mơh.

    Phung am^ ama c\ia\ng bi mđing hla\m wưng hđeh mơ\ng 7 - 9 thu\n leh ana\n mơ\ng 12 - 14 thu\n, hla\m wang anei tơ hđeh p^t [ia\, amâo dah amâo dja\p mmông pioh p^t kyua am^ ama brei hria\m lu đei êlưih nga\ truh klei bi mm\at ala\. Tơ mse\ si gra\p hruê hđeh dla\ng nnao tivi lu h^n kơ 2 mmông, ho\ng boh kbưi mơ\ng ala\ dôk dla\ng kơ tivi điêt êbeh 3m sra\ng nga\ kơ hnơ\ng dưi thâo [uh hro\ he\ nga\ truh klei bi mma\t ala\.

     Sna\n, s^t mâo sa klei c\ia\ng êmuh mơ\ng phung am^ ama mđing êdi jing: Si be\ nga\ c\ia\ng kơ anak pô tlaih bi mma\t ala\?

      Hluê si phu\n thơ\ng kơ brua\ anei, sa hla\m du\m klei phu\n c\ia\ng kơ anak diih amâo mâo bi mma\t ala\ ôh ana\n jing bi rơ\ng mâo nnao boh mngc\ ja\k s^t ana\k dôk dla\ng hra\ amao dah dôk hria\m hra\. Năng mđing êdi jing tơ boh ,mngac\ ktang đei mb^t ho\ng boh mngac\ êdu đei sra\ng kơ ala\ hđeh êma\n, c\ia\ng dêc\ kơ klei anei. Đa\m lui hđeh dla\ng hra\, cih hra\ hla\m wưng sui, Leh ana\n ka\n lui hđeh dôk dla\ng tivi truh 2 – 3 mmông drông leh ana\n c\ia\ng bi ksiêm dla\ng boh kpleh sui dla\ng hra\ ho\ng c\ih hra\ mơ\ng hđeh.

     Boh kbưi ja\k êdi mơ\ng ala\ truh kơ hra\ c\ia\ng mâo mơ\ng 30 – 50 cm, knhuah dôk gu\ hria\m bi kpa\. S^t c\ih đa\m lui ko\ hđeh wir pha\ điâo hnua\ ôh c\ia\ng dôk bi kpa\ amâo dah đa\m dôk đih dla\ng hra\, [ơ\ng mnơ\ng êjai dla\ng hra\ êjai. Brei mđing kơ klei bhia\n brei [ơ\ng mnơ\ng tu\ ja\k kơ phung hđeh. Brei hđeh [ơ\ng lu mnơ\ng [ơ\ng mâo lu mta Protein leh ana\n vitamin. S^t hđeh hria\m lu c\ia\ng brei [ơ\ng mbo\ mnơ\ng tu\ ja\k, mđ^ klei hria\m mjua\t bi ktang asei mlei.

     Phung hđeh c\ia\ngbi ksiêm mka\ dla\ng nnao ala\ [ia\ êdi gra\p thu\n mâo sa bliư\ c\ia\ng rơ\ng klei đ^ jing djo\ guôp mơ\ng ala\. Tơ [uh đing anak pô mâo klei bi mma\t ala\, sna\n c\ia\ng bi ksiêm mka\ dla\ng mtam ala\ anak pô, đa\m lui truh kjham h^n. Wưng ja\k êdi nao ksiêm mka\ dla\ng ala\ kơ hđeh jing êlâo kơ hđeh mphu\n nao sang hra\. Ala\ leh ana\n klei ala\ [uh amâo mâo mngac\ amâo dưi thâo hu\i hlo\ng nga\ truh bum ala\ kơ êdei ana\p, bohnik hla\m wưng bi mkla\ klei đ^ jing mơ\ng ala\.

    Mb^t ho\ng klei bi mma\t ala\ sna\n anak aneh drei a\t hla\k tla\ ana\p ho\ng lu klei rua\ hla\m sang hra\ mka\n. C|ia\ng kơ diih mâo klei [uh dja\p ênu\m h^n kơ klei rua\ hla\m sang hra\ a\t mse\ mơh du\m hdra\ c\ia\ng đru kơ phung hđeh dưi mkhư\ mgang mâo klei tu\ du\m klei rua\ ana\n, pô c\ih mkra hdra\ anei mâo leh klei bi blu\ hra\m ho\ng nai mtô hđeh Nguyễn Hóa, K’ia\ng khua Knơ\ng brua\ Sang hra\ m’ar – Mtô hria\m c\ar Kon tum kơ klei anei:

 

     - Akâo kơ Nguyễn Hoá, dưi mơ\ ih brei thâo sa hdră klah ]u\n kơ klei rua\ khăng mâo hla\m sang hra\ mơar, anôk [rư\ hruê [rư\ đ^ ho\ng phung anak aneh drei?

       . Nai mtô Nguyễn Hóa: Anei jing brua\ jih jang yang [uôn dôk bi mđing, lehana\n `u jing klei kreh mâo jê` jê` hlăm sang hra\ mơar. Djăp mta klei rua\ hla\m sang hra\ mơar, mâo đa đa klei rua\ mse\ snei: Tal êlâo jing măt ala\. Tal dua, kwiâo klang ro\ng. Tal tlâo, klei rua\ êgei. Lehana\n klei amâo mâo jăk ako\ asei, klei kdjuôt kdj^ng, amâodah klei phung hđeh đ^ êmo\ng đei.

 

      - Drei dôk la] kơ du\m klei rua\ hla\m sang hra\ mơar kơ phung hđeh. Tăp năng mta phu\n ba klei rua\ ana\n lu blư\ amâo mâo djo\ mơ\ng sang hra\ ôh? Bi ih si ih m^n?

       . Nai mtô Nguyễn Hóa: Tăp năng lu blư\ kbi\a hriê mơ\ng klei am^ ama ]ang hmăng pro\ng đei kơ anak aneh pô. Si tô hmô ]ia\ng snăk kơ anak pô jing mnuih thâo hlăm klei hriăm hra\ mơar, lehana\n dưi mâo do\ anei, dưi djăp do\ adih tơl amâo mâo lo\ mđing ôh kơ klei hd^p, klei suaih pral anak aneh pô. Tô hmô hriăm ti sang hra, lo\ dơ\ng hriăm kơ ta], hriăm thiăm hriăm mbo\...amâodah mko\ mjing klei bi hriăm hlăm go\ sang amâo lo\ djo\ hnơ\ng, amâo lo\ djo\ ho\ng klei bhiăn mjing kơ hđeh klei ktro\ hlăm klei m^n. Mơ\ng klei năn ba kơ hđeh ru\ng răng klei m^n. Kyuana\n hlăm sang hra\ bi t^ng mka\ he\ mơh mâo klei bi trông ]hai ho\ng am^ ama hđeh ]ia\ng kơ am^ ama hđeh mâo hdră đru anak hd^p mda lehana\n hriăm hra\ mơar bi djo\ hnơ\ng hlăm sang.

 

      -  Ya brua\ Dhar brua\ sang hra\ mơar ]ar Kon Tum ngă ]ia\ng gang mkhư\ du\m mta klei rua\ hlăm sang hra\ kơ phung hđeh?

       . Nai mtô Nguyễn Hóa: Grăp thu\n ho\ng klei g^t gai mơ\ng Phu\n brua\ sang hra\ mơar hgu\m ho\ng phu\n brua\ Êa drao gu\n, Knơ\ng brua\ sang hra\ mơar hgu\m ho\ng Knơ\ng brua\ êa drao gu\n nao bi ksiêm dlăng păn kjăp boh klei mơ\ng năn mâo hdră g^t gai kia\ kriê djăp sang hra\ mơar mâo du\m hdră mkhư\ gang du\m klei rua\ kreh mâo hla\m sang hra\ mơar. Hlăm wưng kơ ana\p Knơ\ng brua\ Sang hra\ mơar ăt mko\ mjing leh mơh hdră ma\ brua\. Tal êlâo, hyua\ h^n klei ksiêm dlăng djo\ tuôm ho\ng du\m mta klei rua\ hlăm sang hra\ mơar. Tal dua, mơ\ng klei năn bi mko\ mjing hdră ktrâo ata\t kơ du\m boh sang hra\ mđing lu h^n ]ia\ng si srăng ngă sang hra\ amâo mâo djo\ jing anôk ba klei rua\ kơ phung hđeh ôh. Tô hmô, jhưng mdho# brei bi djo\ klei bhiăn mơ\ng Phu\n brua\ sang hra\ mơar, djo\ guôp ho\ng gưl thu\n phung hđeh pioh dôk. Ktrâo ata\t phng hđeh dôk bi kpa\ awan dhuan ]ia\ng đăm mâo ôh du\m klei rua\ ana\n. Amâodah đa đa bi mdoh sang hra\ mơar, bi mâo hnơ\ng boh mnga] djo\ klei bhiăn ]ia\ng kơ hđeh đăm le\ hla\m klei rua\ mma\t ala\. Klei phung hđeh êmo\ng đei mse\ mơh, Knơ\ng brua\ sang hra\ mơar g^t gai du\m boh sang hra\ mơar ma\ brua\ ho\ng am^ ama hđeh, boh nik ho\ng phung am^ ama mâo anak djăl đ^ êmo\ng, snăn k]e\ brei kơ am^ ama hdră hua\ [ơ\ng ]ia\ng bi hro\ hnơ\ng êmo\ng. Mklăk ho\ng ana\n bi am^ ama mâo anak aneh djuôt kdj^ng, snăn am^ ama duah hdră mbo\ thiăm mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk kơ anak ]ia\ng kơ anak mâo klei suaih pral êdi.

 

      -  Ih mâo mơ\ klei ]ia\ng mta\ kơ phung am^ ama hđeh, lehana\n kơ phung hđeh mâo leh du\m klei rua\ hlăm sang hra\ mơar?

        . Nai mtô Nguyễn Hóa: Êlâo h^n jing tui hluê ho\ng mdê bi mta klei rua\, mơ\ng ana\n sang hra\ lehana\n am^ ama phung hđeh dưi thâo [uh. Mơ\ng kbia\ hriê klei rua\ ana\n? Tăp hnơ\ng klei rua\ ana\n? Mơ\ng năn mâo du\m hdră gang mkhư\. Mse\ si ara\ anei ho\ng phung hđeh mâo klei rua\ mma\t ala\ jing `u mdê ho\ng klei rua\ mkăn. Tal êlâo, jing bi nao mka\ dlăng ala\ kơ phung hđeh ]ia\ng thâo tăp hnơ\ng klei mma\t ala\ hlăm phung hđeh? Mơ\ng năn mâo hdră mdrao mgu\n kơ phung hđeh. Boh nik ti anei jing ala\ k^ng trua\. Ala\ k^ng ana\n bi mka\ bi djo\ ho\ng ala\ hđeh hlăk mâo klei mmăt ala\. Bi tơdah hơa^ hđeh hlăk mma\t ala\ kjham, [ia\dah amâomâoklei nao mka\ brei ôh ala\ k^ng kơ hđeh trua\, s^t nik srăng ngă kơ ala\ hđeh kjhan h^n. Kyuadah ala\ srăng ktan lu, ala\ srăng lo\ mđ^ h^n hnơ\ng amâo lo\ thâo [uh. Mơ\ng năn kâo mâo klei ]ia\ng mta\ jing tui hluê ho\ng mdê bi klei rua\, am^ ama hđeh lehana\n sang hra\ si srăng ngă ]ia\ng mâo hdră djo\ guôp đru kơ phung hđeh.

 

      -  La] jăk kơ ih, kyua klei bi blu\ hrăm anei!

    Lo\ dơ\ng sa thu\n hria\m mrâo, c\ang hmang du\m klei hưn mthâo tu\ dưn anei sra\ng đru kơ du\m sang hra\, phung am^ ama leh ana\n asei mlei gra\p c\ô phung hđeh dưi thâo mgang kdơ\ng ho\ng klei rua\ hla\m sang hra\ mâo klei tu\ dưn.