VOV4.Êđê - Hdră bi kdơ̆ng hŏng klei ruă Covid 19 ăt ka mâo klei mjưh tuič hlăk “Klei ruă tưp prŏng” anei dôk đĭ lar pral, mâo lu mta mlih mrâo. Kyua anăn, hdră mđĭ ai ktang kơ asei mlei hluê hŏng hdră ƀơ̆ng dŭm mta mnơ̆ng tŭ jăk dưi yap jing “Hdră gang mkhư̆” tŭ dưn hĭn đru răng mgang drei pô lehanăn mnuih mkăn hlăm wưng dôk bluh mâo klei ruă tưp.

Tui si dŭm čô thơ̆ng kơ bruă, hŏng dŭm klei ruă tưp mâo klei hyưt ktang, boh nĭk klei ruă tưp Covid-19, bruă klam mơ̆ng ai dưi bi kdơ̆ng hŏng kman ruă tưp jing yuôm bhăn êdi. Kyuanăn čiăng rơ̆ng kơ ai ktang bi kdơ̆ng hŏng kman hlăm asei mlei, grăp čô srăng mâo klei huă ƀơ̆ng dŭm mta mâo lu vitamin lehanăn mta khoáng kơ asei mlei. Phŭn bruă mdrao mgŭn mtă kơ mnuih ƀuôn sang srăng dưn yua dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng hlăm sa hruê mâo klei bi kna dŭm êpul mnơ̆ng tŭ jăk lehanăn mnơ̆ng ƀơ̆ng, grăp blư̆ huă bơ̆ng mâo mlu mta mnơ̆ng ƀơ̆ng, mâo klei bi knar lehanăn amâo yua kơ sa mta lu đei ôh. Mâo dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng dưi bi mđĭ ai ktang bi kdơ̆ng hŏng klei ruă tưp Covid-19 msĕ si:

Klei huă bơ̆ng grăp hruê mâo klei bi kna mtăp mđơr plah wah dŭm mta protein mơ̆ng mnơ̆ng rông lehanăn djam mtam msĕ si: kđeh čĭm, kan hdang, êa ksâo, djam mtam, boh ƀơ̆ng…Êngao kơ anăn, lŏ bi kna êa prăi mơ̆ng djam mtam rơ̆k ktơ̆k lehanăn êa prăi mơ̆ng mnơ̆ng dhơ̆ng hdĭp hlăm klei huă ƀơ̆ng. Ƀơ̆ng lu dŭm mta êtak êbai, êtak lăn, djam mtam lehanăn boh kroh ksă. Bơ̆ng ênŭm kơ hnơ̆ng klei čiăng, dưi bi mbha dŭm blư̆ huă bơ̆ng hlăm sa hruê (tui si thŭn, klei suaih prăl, klei mă bruă knuă).

Bi kơ dŭm mnơ̆ng ƀơ̆ng đru mbŏ protein kơ asei mlei, jăk hĭn bơ̆ng lu dŭm kđeh čim mnŭ, msĕ hŏng mnŭ ada, mnŭ rông hlăm sang…kyua mâo lu vitamin B6, anei jing sa mta tŭ jăk êdi đru kơ dŭm klei bi mdrơ̆ng hlăm asei mlei, čiăng êdi yơh kơ bruă dưi mâo dŭm čăt jing êrah mrâo lehanăn ktang, mđĭ ai bi kdơ̆ng hŏng kman hlăm asei mlei.

Leh kơ anăn jing dŭm mta mnơ̆ng bơ̆ng msĕ kan hdang, mâo lu mta jăk kơ asei mlei lehanăn mta kuăt đru bi mđĭ ai bi dơ̆ng hlăm asei mlei. Anei jing mta mnơ̆ng ƀơ̆ng lŏ đru ai ktang bi kdơ̆ng hŏng kman hlăm asei mlei jăk kơ phung hđeh wăt kơ mnuih prŏng. Mâo dŭm mta kan hdang mâo lu mta kuăt mâo, msĕ si hlăm: ariêng, siăp, hdang, briăng…

Mâo dŭm mta asăr ƀơ̆ng dưi bâo jing asăr Hạnh nhân lehanăn asăr mnga yang hruê. Hạnh nhận jing mta mâo lu vitamin E, kyua ñu mâo lu mta bi prăi lehanăn mta vitamin jăk kơ klei suaih prăl. Dŭm čô thơ̆ng kơ bruă brei thâo, sa blư̆ huă bơ̆ng kơ mnuih prŏng mâo 46 asăr Hạnh Nhân dôk wăt atôk srăng dưi brei 100% hnơ̆ng vitamin E, rơ̆ng mâo ênŭm mta tŭ jăk kơ grăp hruê.

Hlăm asăr mnga yang hruê mâo ênŭm mta tŭ jăk kơ asei mlei, hlăm anăn mâo photpho, magiê, vitamin B6 lehanăn vitamin E… êngao kơ năn hlăm asăr mnga yang hruê lŏ mâo lu selen. Dŭm mta khoáng anei mâo klei jăk yuôm bhăn kơ asei mlei. Đru bi hrŏ mta cholesterol amâo jăk hlăm asei mlei, gang mkhư̆ klei ñŭt huĭ lehanăn rơ̆ng mâo klei jăk kơ klei bi kdơ̆ng hŏng kman hlăm asei mlei.

Bi kơ djam mtam rơ̆k tơ̆k mtah, dưi bơ̆ng lu mta djam mtam mâo tui hluê yan. Mâo đa đa mta djam mtam ti gŭ anei jăk kơ ai ktang bi kdơ̆ng hlăm asei mlei, boh nĭk jing amrêč trŏng boh, djam hbei đŭng, djam hbei awak. Kyua hlăm dŭm mta djam anăn mâo lu vitamin C, vitamin A, B, E6, phytochemical lehanăn carotenoid, lu hĭn jing beta carotene (jing mta bi mâo vitamin A).

Vitamin C dưi lač jing kliăng čiăng mđĭ ai ktang bi kdơ̆ng hlăm asei mlei mâo klei tŭ dưn hĭn. Čiăng bi mbŏ vitamin dưi mâo mơ̆ng dŭm mta boh kroh, Boh nĭk dŭm boh kroh mâo djuê hŏng boh kruê̆. Jih jang dŭm mta boh mâo kbluôn msĕ si: kruê dŭng, kruê mih, boh quyt, kruê msăm… mâo lu sơăi vitamin C. Boh tei hŭng lehanăn Kiwi mâo lu mta vitamin C. Vitamin C dưi đru bi hmar klei suaih prăk mơ̆ng dŭm klei êngoh êăt, mtŭk, êngoh hlơr…Kyuanăn, dŭm mta boh kroh anei dưi mâo lu mnuih čuăn ruah čiăng đru mđĭ ai bi kdơ̆ng hlăm asei mlei hlăm wưng mâo klei ruă tưp.

Dŭm mta bi mƀăt msĕ hŏng êsun tỏi, ya, kñĭt triêl amâo knŏng jing mnơ̆ng bi mƀăt yua hlăm klei tŭk knă grăp hruê, ƀiădah diñu lŏ jing sa mta êa drao đru gang mkhư̆ dŭm klei mtŭk hdrăk, bok kđuič êlan bi êwa, hnơ̆ng êrah đĭ, mâo prăi hlăm êrah lehanăn mđi ai ktang bi kdơ̆ng hŏng kman hlăm asei mlei.