VOV4.Êđê - {ung, su\p leh ana\n du\m mta [ê` jing du\m mta mnơ\ng [ơ\ng jua\t mưng leh ana\n c\ia\ng mâo nanao hla\m gra\p hruê leh ana\n hla\m du\m kna\m m’ak, tit hat, klei djiê [ru\, klei m’ak hlak mơ\ng gra\p go\ sang. C|ia\ng mâo dja\p kơ klei ]ia\ng anei, ti ]ar Gialai, mâo leh êbeh 100 anôk nga\ mkra du\m mta mnơ\ng ana\n. Kha\ sna\n, klei dla\ng [uh siam ma\ ti êngao, mnâo mna` mdê mdô mka\ ho\ng du\m mta mnơ\ng anei mkra mjing mơ\ng du\m thu\n êlâo adih hla\k nga\ kơ lu mnuih blei yua hu^ hyưt êdi.

      Sang mnia Phù Đổng jing sa hlăm 5 boh sang mnia ênuk mrâo mrang, mâo lu mnuih mu\t bi blei mnia h^n ti Pleiku, ]ar Gialai. Ti anei, 1/3 anôk jing du\m anôk ]h^ mnơ\ng [ơ\ng mse\ si [ung, su\p, [ê` kan… ho\ng ênoh bo\ ho\ng klei êlưih mka\ ho\ng anôk ]h^ mkăn, kno\ng hlăm brô 15 – 20 êbâo prăk sa ênoh [ơ\ng, hlăm aguah ưm, boh nik hlăm du\m aguah knhal jih hruê kăm, anôk anei bo\ ho\ng mnuih mu\t [ơ\ng. Mnuih nao [ơ\ng amâo mâo djo\ kno\ng jing phung nao blei mnia ôh [ia\dah wa\t ho\ng mnuih ngă brua\ mơ\ng du\m knơ\ng dhar brua\ je\ giăm ana\n. Mb^t ho\ng ana\n, mâo truh kơ 5 anôk ]h^ [ung, su\p, bánh cuốn…… Amai Đinh Thị Tuyết, dôk ti sang mrô 36, êlan Ung Văn Khiêm, [uôn pro\ng Pleiku kreh nao [ơ\ng aguah lehana\n blei ba w^t [ung ti anei brei thâo, ara\ anei mnơ\ng [ơ\ng anôk anei jăk, jăk êun, thâo pioh sui. Kyuana\n, Tuyết ăt hyưt mơh blei mnơ\ng kơ anei. `u la]: “ Mta su\p krô kâo kreh yua, [âo mnâo amâo mâo [uh mnâo ]a\t h’oh ôh, kdô ăt adôk siam dlăng he\ mơ\ng anôk mkra… bi [ung mtah, bánh ướt êlâo dih [âo mnâo mâo mnâo msăm, msăm ana\n jing ngă mơ\ng braih jăk, bi [ung ngă ho\ng hàn the dlăng ko# siam măng ai. Mưng [uh leh ti anôk mkra [ung ho\ng braih `u ju\ [ia\ h^n ana\n jing mơ\ng braih, bi do\ bi mtlai phèn chua snăn `u mnga] snăk”.

     Hlăm wưng anei thu\n dih, 135 ]ô mnuih ti sa\ Trang, kdriêk Đăk Đoa, ]ar Gialai [ơ\ng djo\ mnơ\ng rua\ leh w^t [ơ\ng hua\ hlăm anôk bi kuôl ung mo# ti Plei Blơng. Klei ]ia\ng la] kơ anei, mb^t ho\ng klei mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng ka doh, mnuih nao ]hưn hua\ [ơ\ng ana\n bi la] di`u [ơ\ng djo\ [ung mâo mnâo msăm jhat leh. Hlel, mnuih Plei Blơng, sa\ Trang, kdriêk Đăk Đoa, ]ar Gialai, jing mnuih djo\ [ơ\ng mnơ\ng rua\ hla\m klei hua\ [ơ\ng ana\n brei thâo: “ Tu\k kna sa blư\, [ung le\ dưm dlông êda, amâo lo\ mkra ôh. Mơ\ng aguah ưm hlo\ng kơ yang hruê dơ\ng, ka dih anei ôh. {ia\dah truh tlam mâo mnâo [âo msăm, w^t kơ sang rua\ tian jih. Đa mnuih lo\ đu\ng ba w^t kơ anak, kơ ]ô, sa\ Hnol, Kon Chiêng rua\ s’ăi, sa\ Kđăng ăt rua\, sa\ Glar ăt rua\”.

     Tui si Anôk brua\ răng mgang klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng ]ar Gialai hưn, ara\ anei hlăm kluôm ]ar mâo gu\ dlông 100 anôk mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng mkra mơ\ng kpu\ng. Ho\ng lu mta [ung, su\p krô mtah mâo s’ăi… Mnuih yua blei ba [ơ\ng hlăm grăp hruê, lehana\n lo\ jing mnơ\ng ba [ơ\ng hua hlăm anôk lu mnuih, mse\ si hla\m klei bi kuôl ung mo#, djiê bru\... Klei dôk hyưt jing lu anôk kyua tio\ êran klei tu\ dưn hjăn kơ pô, ba yua djăp mta kăm bi lu\k hlăm mnơ\ng [ơ\ng. Hlăm năn mâo mse\ si Tinopal amâodah lo\ pia jing huỳnh quang, lehana\n hàn the. Tinopal jing mta kim loại ktro\, kno\ng ara\ng pioh yua hla\m brua\ tuh tia pioh mkra mjing êa mil, mkra mjing mnal, hdruôm jơ\ng… `u ngă bi k[l^p, lehana\n dưi rơ\ng mnơ\ng pioh sui. La] klei jhat mơ\ng mta huỳnh quang lehana\n hàn the ara\ng duah bi lu\k hlăm kpu\ng mnuih [ơ\ng ba klei amâo mâo jăk kơ klei suaih pral anak mnuih. Nguyễn Thị Hoa, knua\ druh khua dinh dưỡng, sang êa drao pro\ng ]ar Gialai brei thâo: “ Djăp mta mnơ\ng ana\n ba klei amâo mâo jăk ôh kơ klei suaih pral anak mnuih, tăp năng hlo\ng truh kơ klei djiê. Boh nik ngă jhat arua\t êrah, ngă kơ asei mlei mnuih dleh thâo hrip ma\ klei tu\ jăk mơ\ng mnơ\ng [ơ\ng dơ\ng mơ\ng êhu\ng. Tơdah yua nanao mnơ\ng anei, srăng ngă jhat kơ boh [leh, jhat kơ tiê, truh kơ klei ung thư”.

     C|ia\ng dưi ruah djo\ mâo du\m mta mnơ\ng [ơ\ng mkra mjing mơ\ng kpu\ng pioh [ơ\ng jing doh, snăn mnuih blei yua brei mđing bi nik hlăm brua\ ruah blei, ruah djo\ mta mkra mjing mơ\ng briah jăk, mâo mnâo msăm mơ\ng briah leh mđam… pioh răng mgang jăk klei suaih pral kơ pô lehana\n kơ mnuih hlăm go\ sang./.