VOV4.Êđê- La] kơ kr^ng La\n dap kngư, sna\n mnơ\ng [ơ\ng jing gru krua\k mjing klei ja\k siam êdi kơ kr^ng la\n anei. Ti Gia Lai, mnuih djuê ana Jarai mâo lu mta mnơ\ng [ơ\ng ja\k j^n, nga\ kơ phung tuê hiu ]hưn hdơr nanao tơdah truh ti kr^ng la\n anei.

Mnơ\ng [ơ\ng mơ\ng mnuih Djuê ana Jrai ênưih mkra, hla\m gra\p blư\ hua\ [ơ\ng mâo djam hla rơ\k, mâo hra amrê], hla êsu\n, kplăng, djam [âo. Ho\ng klei thâo mkra djam mtam, mnuih Jrai mjing leh kơ pô mnơ\ng [ơ\ng mdê ho\ng ara\ng. R]om Mơ Ai, ti {uôn Djơng, wa\l krah Ayun Pa, ]ar Gialai jing sa ]ô mnuih thâo kơ lu mta djam [ơ\ng djuê ana pô, `u mơh jing pô kreh mkăp du\m mta mnơ\ng pioh mkra djam kơ du\m anôk ]h^ mnia mnơ\ng [ơ\ng djuê ana pô.

“Mnơ\ng [ơ\ng grăp hrue mơ\ng mnuih Jrai đưm adih amâo mâo klei dleh dlan ôh hlăm brua\ mprăp, mse\ si kreh [ơ\ng hla hbei [lang, hla djam dliê, bi mâo dja\p ênu\m amrê] hra, sui sa blư\ kơh mâo [ơ\ng ]^m kan. Hra, bột ngọt, amrê] pla\ng jing djăp mta mnơ\ng amâo mâo dưi k[ah ôh hla\m mnơ\ng [ơ\ng. Mnuih Jrai khăp kơ klei [ơ\ng hăng, ms^n, msăm, lehana\n ph^”.

 Amrê] hra hdăm sao

Mnuih Jrai thâo mkra lu mta djam mse\ si, djam hla hbei [lang, djam tro\ng ph^, djam pu\n yao, djam wê] êmô, dio\ brông… hlăm ana\n djam hla hbei [lang mnuih Jrai hlăm djăp kr^ng khăp sơăi. Hla hbei [lang kreh tu\k ho\ng kan krô, amâodah ]^m u\n, lo\ dưm he\ mb^t mâo tro\ng ph^, mâo plăng, lehana\n hla êsu\n êđê snăn mâo mtam mnâo [âo mngưi mdhư\ mdhưi. Kha\dah klei khăp mơ\ng grăp ]ô mnuih mdê mdê, lehana\n hdra\ tu\k mkra ăt mdê mdê snăn hla djam hbei [lang dưi mkra lu mta, mse\ si hla hbei [lang đeh, hla hbei [lang ngă djam tê, hla hbei [lang tu\k ria\ ho\ng amrê] hra. Tui si Mơ Ai, kyua khăp [ơ\ng du\m mta djam hăng, ph^, lehana\n ms^n [ia\ mơh snăn mjing leh mnâo mna` hjăn păn mơh mơ\ng djam mnuih Jrai, hlăm ana\n jing mâo djam wê] êmô.

“La] kơ klei khăp [ơ\ng ph^, snăn drei la] jing kơ djam wê] êmô, prô] êhu\ng êmô, jơ\ng êmô, lehana\n kl^t êmô. Kl^t êmô mhưng ho\ng êlah pui êlâo kơ lehana\n tu\k djam. Hlăm brua\ mkra djam wê] êmô bi mâo amrê], plăng, jăk h^n lo\ tu\k mkra ho\ng ho\ng mnga , amâodah boh knôk. Ara\ anei ara\ng lo\ mkra ho\ng tro\ng ph^, amâodah mnga tei hu\ng”.

 Hla hbei [lang ho\ng mnga tei hu\ng

Êngao kơ du\m mta djam mtam hla rơ\k ktơ\k kreh [ơ\ng, snăn djam ]^m, mâo ]^m u\n, ênô, amâodah kđeh ]^m kkuih…. Amâo mâo thâo wơr ôh êdi ana\n jing ]^m kkuih ghang dlông pra pui, kđeh ]^m [hu hlăm sa mđia\. Kđeh ]^m [hu dlông pra pui jing jăk h^n, lehana\n khăng mâo mnâo [âo mngưi, [ơ\ng [uh kdlik, mâo mnâo [a\t mnâo uê pui ghang, tơdah leh ghang ăm ho\ng anghar pui tak ho\ng ho\ng hra\ lu\k hdăm sao. Mâo mta msăm mơ\ng hdăm sao, mb^t ho\ng mnâo [âo mngưi mơ\ng kđeh ]^m snăn ngă kơ lu mnuih leh [ơ\ng amâo mâo thâo wơr ôh.

Jih jang mnơ\ng [ơ\ng drei mrâo yăl dliê ana\n, ti kr^ng lăn Gialai lo\ mâo mnơ\ng hing ang ana\n jing đio\ brông. Đio brông jing do\ hing ang êdi mơ\ng mnuih Jrai kr^ng Pleiku, đio\ brông klei Jrai pia brông koch. Krah yua jing đ^ng đrao mnu\ng amâodah đ^ng m’ô mnu\ng pioh trôk braih đio\, leh kơ ana\n mhưng dlông êlah pui, kyua kle ingă mse\ snei dio\ brông dưi pioh sui. Khua mduôn Siu Che, hd^p ti [uôn Ôp, [uôn pro\ng Pleiku brei thâo: Đio\ brông kreh [ơ\ng ho\ng hra\, bi ara\ anei kreh lo\ [ơ\ng ho\ng mnu\ ăm jăk snăk.

“Đio\ brông jing mnơ\ng jăk, [ơ\ng trei tian, grăp blư\ mâo ayo\ng adei mơ\ng kbưi hriê, amâodah hlăm [uôn mâo klei hua\ mnăm snăn jih jang mnuih ngă yơh đio\ brông, lehana\n srưng dưi dja\ pioh sui mơh. Arăng ma\ du\m kdrê] dio\ brông brei kơ mnuih hriê ]hưn, kơ\ng digơ\ dôk tưl truh mlam amâo mâo klei êpa tian ôh. Kyua mâo đio\ brông jih jang mnuih dưi [ơ\ng trei tian, mâo ai dôk ]hưn hlăp ho\ng jih jang mnuih”.

 Djam tro\ng ph^

Bi ayo\ng Ksor Ping, ti Plei Ôp, [uôn pro\ng Pleiku la]:

“Đio\ brông mâo mkra hla\m wưng [uôn sang mâo klei mơak mse\ si hrue noel, drông thu\n mrâo. Gra\p boh [uôn, gra\p go\ sang bi brông đio\ sơăi pioh drông tue mơ\ng kbưi hriê, hrăm mb^t mơak m`ai ho\ng [uôn sang. Ana\n jing knhuah jăk siam mơ\ng đưm leh”.

Tơdah la] kơ mnơ\ng [ơ\ng hua\ ti Lăn Dap Kngư sra\ng k[ah yơh tơdah amâo mâo ôh kpiê ]eh. Kpiê ]eh kreh kna\ ho\ng braih amâodah ho\ng hbei [lang amâodah ktơr. Kpei mâo mkra mơ\ng djăp mta mnơ\ng mơ\ng dliê. Kpei leh mkra prue hlăm êsei leh kna\ tuh hlăm lip, leh kơ ana\n mđam ho\ng hla mtei. Aduôn Siu H’Blêt ti Plei Tel, sa Ia Sol, kdriêk Phú Thiện, ]ar Gialai brei thâo: Amâo mâo djo\ kno\ng jing mnơ\ng mnăm đui] ôh, [ia\dah kpiê ]eh lo\ bi êdah knhuah klei thâo jum tue:

“Hmei kna\ kpiê ]eh pioh ngă yang asei, ngă yang kơ pưk sang. Tơdah mâo sang riêng gah iêu jak nao hlăm klei hua\ mnăm, snăn pô klam ba sa boh kriăk amâodah ]eh kpiê pô mơ\ng sang hơ\k mơak mb^t ho\ng pô sang, lehana\n ara\ng mse\ snăn mơh lo\ bi đru. Hlăm sang grăp hrue mâo nanao kpiê mđam leh tơdah mâo klei ]ia\ng yua, anei jing kle ibhiăn mơ\ng đưm leh”.

Hlăm klei hd^p ênuk ara\ anei, mnơ\ng [ơ\ng lo\ mâo lu mta h^n, [ia\dah jih jang mnơ\ng [ơ\ng jing hlue knhuah mơ\ng aê ama pô đưm mnuih Jrai ti Gialai ăt bi êdah leh knhuah hjăn `u pô hlăm jih jang mnơ\ng [ơ\ng mơ\ng mnuih ti Lăn Dap Kngư anei./.

Pô mblang:  Y-Khem Niê