VOV4.Êđê- Čar Quảng Nam bi knông hŏng čar Kon Tum jing alŭ wăl mâo ênoh mnuih djuê ana Cơ Tu kƀĭn hdĭp mda lu hĭn. Dŭm knhuah dhar kreh mdê hjăn msĕ si mmuiñ lý, kdŏ tân tung da dă, tông hgơr, tông čing jiă kma hlăm klei hdĭp, mkra mjing mnuih ƀuôn sang alŭ wăl. Lu phung khua mduôn Cơ Tu gĭr hiu duah, krŭ wĭt dŭm ênoh dhar kreh djuê ana pô.

Khădah êgao 70 thŭn leh, ênai đĭng kliă, đĭng buôt mơ̆ng mduôn Bhling Hạnh ti alŭ Công Dồn, să Duôih, kdriêk Nam Giang, čar Quảng Nam grăp blư̆ ñu ayŭ snăn kwang bŏ čư̆ dliê êa. Phung ƀuôn sang tinei kreh dah iêu kơ mduôn hŏng anăn khăp mpŭ “Mngăt kơ čư̆ dliê”. Hlăk 15 thŭn awa Bhling Hạnh nao ngă cách mạng. Leh lăn čar mâo klei êngiê, ñu wĭt kơ ƀuôn sang lehanăn mŭt ngă bruă hlăm bruă mdrao mgŭn, bruă hlue ngă hdră bhiăn, leh kơ anăn djŏ ruah ngă khua kiă kriê bruă mặt trận să Zuôih hlăm 10 thŭn mtam. Hlăm dŭm thŭn dôk ngă bruă, truh hŏng dŭm boh alŭ, ƀuôn ñu ƀuh sang Gươl amâo lŏ mâo čing čhar, phung hđeh gưl mrâo amâo lŏ thâo kral ôh kơ dhar kreh djuê ana pô, sa ênhiang čing kăn thâo kral rei. Ñu ênguôt snăk!

Thŭn 1998, kdriêk Nam Giang, čar Quảng Nam kiă kriê bruă mkŏ mjing grăp boh să mâo sa êpul tông čing. Khua mduôn Bhling Hạnh nao truh hŏng grăp boh sang, mtrŭt mnuih hlăm ƀuôn bi lŏ tui duah kdrăp čing čhar, đĭng Abel lehanăn mkŏ mjing êpul tông čing mâo anăn Công Dồn. Ñu yơh bi mlih leh lehanăn mđĭ bi lar ênhiang ttông čing, lehanăn mơak mkŏ mjing dŭm knăm djuê ana đuĕ hiu mdah hlăm djăp anôk msĕ si truh kơ ƀuôn prŏng Hà Nội, Đà Nẵng, Cần Thơ, Tây ninh. Ñu mơak mñai hlăm dŭm blư̆ hiu mdah klei tông čing anăn mơ̆ng êpul Công Dồn, lehanăn mâo tŭ mă leh lu međai djăp mta:

“Hlăk điêt kyua dôk hlăm gŏ sang knap mñai snăn amâo mâo ôh hgơr pioh tông. Hlăm grăp blư̆ mâo knăm mơak hlăm ƀuôn kâo kreh lông hlăp mbĭt. Truh kơ ară anei, sa hrue amâo mâo hmư̆ ôh êwa čing čhar, ênai đĭng, đĭng buôt sĭt nik kâo amâo mâo jăk ai tiê ôh. Čing čhar jing ai êwa kơ klei hdĭp djuê ana Ktu, jing klei khăp hlăm klei hdĭp, mâo leh aê ama pô kriê pioh mơ̆ng lu ênuk snăn pô năng bi kriê pioh yơh”.

Khua mduôn Y Kông pĕ brô̆ Abel- sa mta kdrăp tông ayŭ djuê ana Cơ Tu

Dơ̆ng mơ̆ng bruă khua mduôn Bhling Hạnh mtô bi hriăm snăn lu phung hđeh êdam hlăm să thâo tông lu mta ênhiang čing mơ̆ng djuê ana pô. Bhling Thái ti să Zuôih jing sa hlăm dŭm čô dưi ngă leh bruă anei:

“Kâo mơak snăk lehanăn myun mâo klei găl hiu mdah kơ dhar kreh djuê ana pô truh hŏng dŭm čar. Kyua mâo klei ktrâo atăt jih ai tiê mơ̆ng awa Hạnh, snăn kâo dưi ƀuh dhar kreh djuê ana pô jăk siam êdi”.

Hlăm klei răng kriê dhar kreh djuê ana Ktu amâo mâo dưi wơr ôh kơ awa mduôn Y Kông ti să Ba, kdriêk Đông Giang, čar Quảng Nam. Giăm 100 thŭn leh, awa Y Kông dôk bi mĭn nanao kơ dhar kreh djuê ana hlăk dơ̆ng luč ram. Ñu lač, dôk hlăm gŭ êyui kmrơ̆ng prŏng ƀiădah ƀuh êbhiông êyăng sang Gươl amâo sang msat tui si klei bhiăn djuê ana Ktu. Bruă bi êdah klei khăp ară anei knŏng hŏng klei bi čih mơĭt hlăm đĭng blŭ, amâo lŏ mâo klei blŭ lehanăn asăp mmuiñ msĕ si mphŭn dô ôh hŏng đĭng Abel, amâodah klei mmuiñ čŏk msĕ si aê aduôn pô đưm.

Klei khăp prŏng êdi hŏng djuê ana jing mtrŭt leh awa Y Kông bi liê prăk pô čiăng mdơ̆ng sang Gươl hlăm wăl sang pô pioh brei kơ anak čô tui duah ksiêm dlăng. Hlăm sang Gươl, ñu dăp dưm lu kdrăp pĕ tông msĕ si čing boh tâo, đĭng kliă, lehanăn dŭm boh rĭng čing. Lu thŭn leh êgao, awa Y Kông nao truh kơ hlăm dŭm boh sang hră kdriêk bi hriăm phung hđeh dŭm klei mmuiñ, klei tông čing, thâo kơ phŭn agha ana hruĕ pô:

“Kâo blei mprăp lehanăn bi msiam sang anei dăp lu čing čhar, abăn, kdrăp čŭt hơô djuê ana pô, lehanăn čŏng mkra hgơr pioh tông hlăm dŭm klei bi kuôl, bi êmuh ung mô̆. Klei kâo čang hmăng jing bi kriê pioh knhuah gru dhar kreh djuê ana Ktu”.

Khua mduôn Y Kông čŏng mkra mjing mnơ̆ng dhar kreh mnuih Cơ Tu hŏng rup krah hŏng kyâo

Đỗ Hữu Tùng, k’iăng khua knơ̆ng bruă sang čư̆ êa kdriêk Đông Giang, čar Quảng Nam brei thâo, ară anei, krĭng mnuih djuê ana Ktu hlăm kdriêk knŏng adôk mă ƀiă đuič mnuih mduôn khua msĕ si hŏng awa Y Kông thâo mkra kdrăp pĕ tông djuê ana. Bruă mtô bi hriăm dŭm êlhiang kdŏ, klei mmuiñ, klei tông čing kơ hđeh gưl mrâo mơ̆ng awa Y Kông amâo mâo djŏ knŏng bi kriê pioh klei tŭ dưn dhar kreh, ƀiădah lŏ đru mguôp yuôm bhăn mđĭ ai kơ klei hdĭp dhar kreh djuê ana ktu:

“Khua mduôn Y Kông mâo mjuăt bi hriăm leh kơ hđeh gưl mrâo lu knhak gru dhar kreh jăk siam mơ̆ng djuê ana Ktu, hlăm anăn klei tông čing, kdŏ tân tung da dă lehanăn bruă pơ̆k mñam djuê ana. Hlăm dŭm thŭn giăm anei, khua mduôn ăt jih ai tiê lŏ dơ̆ng mtô bi hriăm klei krah mjing rup hŏng kyâo mơ̆ng djuê ana Ktu mnĭ anei hlăk dơ̆ng luič ram”./.

Pô mblang: Y-Khem Niê