VOV4.Êđê - “Tuê hriê kơ sang mse\ si anak mu\t hla\m tian am^” – jing sa klei duê blu\ mơ\ng mnuih [uôn sang  Mnông bi êdah leh klei tu\ yuôm bha\n êdi. Klei kha\p ]ia\ng kơ tuê mơ\ng mnuih [uôn sang Mnông hing ang leh mơ\ng sui thu\n ho\ng anei ti kr^ng Dap Kngư. Tuê hriê ]hưn kơ sang, kha\dah mduôn khua he\ amâodah êdam êra, hđeh êla\k, phung êkei amâodah mniê, sna\n dưi tu\ drông mse\ s’a^, amâo bi kah mdro\ng sah ho\ng [un knap ôh. Phung tuê sui thu\n mlan hriê ]hưn, pô sang sra\ng tu\ drông ja\k j^n mtam, amâo djo\ kno\ng ]ia\ng kơ tuê ana\n [uh klei ja\k j^n đui] ôh, [ia\dah ]ia\ng lo\ mjing klei hing ja\k siam mơ\ng go\ sang pô kơ du\m ênuk gưl êdei. Ara\ anei, drei hra\m mb^t nao ]hưn kơ [uôn mơ\ng mnuih [uôn sang Mnông ti kr^ng Dap Kngư, đ^ kơ sang jing tuê mơ\ng go\ sang c\ia\ng mâo klei myun mdan, mbha\ mbhai [ri gưl ako\ thu\n mrâo.

Hruê anei go\ êsei aduôn Am^ H’Thêc\ ti [uôn Nà Sược, să Êa Huar, kdriêk {uôn Đon, ]ar Daklak mtluk mtlak hơ\k m’ak h^n kơ hruê aguah tlam. Anak amai `u Am^ Khuyên ti [uôn Dak Rla, să Dak Ndrot, kdriêk Dak Mil, ]ar Daknông găn hgao êbeh 100 km hriê ]ua\ c\hưn ho\ng `u. Hơ\k mâo mơh ênguôt mâo mơh, [a\ng êgei blu\ tlao amâo mdei, [ia\dah [o# mta aduôn Thuyn mhip mhap bo\ êa ala\ mta:

“ {uh anak amai pô hriê, kâo mse\ si mâo bi mtuôm ho\ng amai kâo mơh. Kâo ]ang hmang dưi bi mtuôm ho\ng amai kâo mơ\ng sui leh, s^t năng ai kyua kâo ]ang hmang đei leh ana\n amai kâo ăt hdơr kơ kâo sơnăn brei anak mniê `u hriê ]ua\ dlăng. Amuôn kâo hriê ti anei kâo srăng ata\t amuôn nao ]hưn djăp boh sang ]ia\ng jih jang bi mtuôm [o# leh ana\n bi juăt kral. Kâo kă kpiê ]eh pro\ng h^n hlăm sang, ]uh mnu\ pro\ng h^n ngă yang kơ klei suaih pral kơ amuôn kâo dơ\ng, ]ang hmang tuê pô mâo klei suaih pral leh ana\n tuôm ho\ng klei jăk siam”.

Tuôm ho\ng aneh, amai Am^ Khuyên ăt mgei ai tiê mơh. Amai hdơr klă nik hlăk adôk điêt am^ [a\ êbat jơ\ng du\m hruê nao ]ua\ aneh. Ara\ anei êlan klông găl êlưih, klei hd^p mda ăt đ^ kyar leh mơh, [ia\dah am^ `u ai tiê êdu awa\t leh, amâo lo\ dưi êbat hiu ôh. Amai ba anak mniê hriê ]ua\ ]hưn go\ êsei aneh ]ia\ng thâo kral djuê găp:

“ Tuôm ho\ng aneh hruê anei kâo mgei ai tiê êdi, kâo ho\ng aneh bi kmiêk yơh. Aneh mtă mtăn kơ kâo lu mta klei, bi yăl dliê kơ bruă đưm, bruă ara\ anei. Kâo hơ\k m’ak êdi. Jih jang mnuih ti anei hơ\k m’ak êdi leh ana\n jih ai tiê dơ\ng. Kâo dlăng kơ go\ êsei aneh ăt mse\ ho\ng go\ êsei kâo mơh. Am^ ama kâo m’^t ba brei kơ aneh braih đio\ leh ana\n abăn msăm. Kâo ]ang hmang mơ\ng ara\ anei truh kơ êdei ana\p anak aneh kâo ăt srăng mâo klei bi mje\ mse\ sơnei. Kâo ]ang hmang aneh suaih pral nanao leh ana\n srăng mâo hruê aneh nao ]ua\ am^ ama kâo, go\ êsei kâo đa”.

La] kơ klei bhiăn thâo khăp ]ia\ng kơ tuê mơ\ng djuê ana pô, Che Hà, ti [uôn Nà Sược, să Êa Huar, kdriêk {uôn Đon, ]ar Daklak brei thâo“ Djuê ana M’nông drei mơ\ng đưm leh, khăng hiu ]ua\ hdăng găp, tui duah [^ng găp. Tăp năng digơ\ dôk ti kbưi, drei p^t 2,3 mlam hlăm dliê sơnăn truh kơ anôk digơ\ dôk, [ia\dah drei ăt nao truh. Klei anei mâo mơ\ng đưm truh kơ ara\ anei”.

Bi aduôn Am^  Tem yăl dliê:“ Pô sang tu\ drông hmei jăk êdi, digơ\ pu\ kpiê, ]uh mnu\ mdơ\ng pô huă [ơ\ng, ngă yang kwưh akâo klei suaih pral kơ pô dơ\ng, ]ia\ng bi mtuôm lu h^n dơ\ng… Hiu ]ua\ ]hưn hdăng găp jing jăk êdi, ayo\ng adei sui hruê bi hriê ]ua\ ]hưn, bi mtuôm hơ\k m’ak êdi, kâo nao ]ua\ djuê găp, mgi dih digơ\ le\ lo\ nao ]ua\ dlăng pô”.

Hluê si mduôn [uôn Y-Sriu Rya ti [uôn Nà Sược, să Êa Huar, kdriêk {uôn Đon, ]ar Daklak, s^t tuê nao ]hưn kơ sang, pô sang lang a`uê dlông siam h^n drông iêu tuê dôk, mă hăt mdơ\ng kơ tuê dju\p leh ana\n mă êa brei tuê mnăm. Pô sang srăng ]uh mnu\, pu\ kpiê pro\ng h^n, sui h^n ]ia\ng ngă yang kơ yang adiê. Mdơ\ng êsei djam iêu huă [ơ\ng, mnăm kpiê, iêu mnăm êa bi ja\k, blu\ tlao mhac\ c\hac\ ho\ng tuê. Leh kpiê ruă ]ua\ êba digơ\ srăng dơ\ng mui` bi kmlah hdăng găp. Digơ\ bi blu\ yăl m’ak hlak, bi mtă mtăn hdăng găp du\m mta klei jăk siam,dda\m nga\ du\m brua\ amâo mâo ja\k. Tuê srăng dôk ]hưn ho\ng pô sang mâo du\m hruê. Leh tuê đue# w^t, ya mta mnơ\ng pô mâo dưi dlăng jing jăk h^n, yuôm h^ êdi srăng mđup brei yơh, mse\ si mnu\, kpiê, mđup brei a`u\, mngan mkra ho\ng lăn ]uh, braih đio\...

Mduôn [uôn Y-Srui Rya bi êdah:“ Anei jing 1 sa klei bhiăn mâo klei tu\ yuôm êdi, `u amâo djo\ kno\ng đru mđ^ klei thâo bi khăp ]ia\ng plah wah pô sang leh ana\n ho\ng tuê tliêr kjăp h^n, amâo bi wơr hdăng găp, thâo săng hdăng găp lu h^n đui] ôh, [ia\dah lo\ jing wưng ]ia\ng mnuih pro\ng bi mtă mtăn kơ bruă mtô mjuăt anak aneh hlăm go\ êsei. Tơdah phung hđeh mâo klei amâo mâo djo\, snăn mtô la] kơ di`u hdră êlan nao bi djo\. Phung hđeh êdei ana\p c\ia\ng bi kriê pioh knhuah bhiăn siam ê[a\t mse\ si hmei đưm: “ Ngă hma rông asei, hiu lua rông đo\k, hgu\m mguôp ho\ng ayo\ng adei [uôn sang, ngă ya mta bruă bi mâo klei c\ia\ng m^n, ngă ya mta bruă ăt c\ia\ng  mâo mnuih mni, ara\ng hdơr…”

Hlăm klei hd^p mda ara\ anei, lu mta klei hma^ djo\ nga\ kơ ai tiê anak mnuih `u amao lo\ sia\ suôr mse\ si đưm adih ôh, snăn klei bhiăn thâo khăp ]ia\ng kơ tuê mơ\ng mnuih [uôn sang M’nông ti lăn Dap Kngư [uh năng bi mpu\ êdi, c\ia\ng bi răng kriê pioh leh ana\n mđ^ lar.

H’Mrư pô ]ih – H’Nga pô ra\k