VOV4.Êđê - Klei rua\ êhu\ng jing klei rua\ kha\ng mâo lehana\n kyua mơ\ng lu mta kbia\ hruê. Mdrao klei rua\ êhu\ng tui hluê ho\ng lu mta ba mtruh klei rua\ leh ana\n luklei rua\ êlưih ksiêm mkla\ dla\ng lehana\n mdrao mgu\n.

Klei rua\ êhu\ng jing sa mta klei rua\ kbia\ hriê mơ\ng lu mta klei. Mdrao klei rua\ êhu\ng jing bi thâo kla\ phu\n agha mâo klei rua\, lehana\n lu mta phu\n pô ba klei rua\ ênưih thâo t^ng knăl, lehana\n mdrao.

Klei bi knăl [uh kơ klei rua\ êhu\ng:

Mâo klei bi hlơr hang, ]uh tiê, hlăm êhu\ng, mâo mnuih bi knăl mâo ms^ si bi k’ơ\i mta msăm amâodah đ^ hlơr hlăm êhu\ng. Du\m klei bi knăl [uh mse\ snei:

-}ia\ng [le\ o#.

-[le\ o#.

-Amâo mâo ]ia\ng hua\ [ơ\ng.

-Bi k’ơ\i amâodah pu\k tian.

-Ngă mse\ si bo\ trei rua\ kjeh leh hua\ [ơ\ng.

Lu klei bi knăl [uh klei rua\ êhu\ng mse\ si êdu lehana\n mâo hla\m sa wưng bhiâo. Tăp năng, klei rua\ êhu\ng truh kơ klei kluh êrah hlăm êhu\ng, [ia\dah amâo jăk truh kơ kjham ôh, kno\ng tơdah leh truh bi kpla] êka ti kuôp êhu\ng. Klei bi knăl truh kơ klei kluh êrah hlăm êhu\ng, [uh mse\ snei: o# [le\ êrah (tăp năng mâo êa mse\ ho\ng djah kphê leh kar), lehana\n nao tlô mâo êrah (kreh [uh ju\ tu\t).

Klei rua\ mđu] êka bhiâo riâo rit hlăm êhu\ng pia jing klei rua\ pral. Bi êdah ]ia\ng bi [le\ o#, lehana\n rua\ amâo mâo dưi tu\ ôh hla\m tian nah dlông. Klei rua\ anei mâo [rư\ [rư\, ho\ng lu klei bi knăl mdê mdê mơ\ng klei rua\ êhu\ng mơ\ng êdu đue# nao kơ ktang, pia klei rua\ anei dleh sui hlao. Tăp năng rua\ bi k[rê` hlăm tian, [uh mse\ si buk tian, lehana\n amâo mâo ]ia\ng hua\ [ơ\ng, leh hua\ ma\ sa dua mbah. Ho\ng lu mnuih, klei rua\ êhu\ng amâo mâo thâo hlao kla\ s^t dleh mâo klei bi knăl kla\.

Mta phu\n ba klei rua\:

-Mơ\ng kman H.P (H.pylori); jing pô phu\n ba klei rua\ êhu\ng.

-Yua jê` jê` đei êa drao đru mdul rua\: mse\ si du\m mta êa drao mâo steroid, mse\ ho\ng êa drao aspirin, ibuprofen mâo Advil, Motrin…; mta naproxen mâo êa drao Aleve, mta ketoprofen mâo êa drao Orudis kreh ngă êka hlăm kl^t lam êhu\ng.

-Mnăm lu đei kpiê êsei: Kpiê ngă bi blang, lehana\n bi khluih tal êbhơr sun hlăm êhu\ng. Mnăm lu đei kpiê ênưih snăk truh kơ klei rua\ êhu\ng.

-Yua lu đei cocain: Cocain kreh ngă êka kơ êhu\ng, truh kơ klei kluh êrah hlăm êhu\ng, bi mđu] êka hlăm êhu\ng.

-Stress: jing klei ru\ng răng lu ênưih truh kơ klei rua\ êhu\ng, bi mđu] êka, tăp năng truh kơ klei kluh êrah hlăm êhu\ng.

-Klei ngă mtu\k mtu\l hlăm êhu\ng, truh kơ klei pê điêt êhu\ng, ngă kơ ai kdơ\ng ho\ng klei rua\ hlăm êhu\ng awa\t. Klei anei ngă kơ kl^t lam hlăm êhu\ng đue# nao kơ êpih, kruôt he\, lehana\n hla\m êhu\ng bi kbia\ acid [ia\ h^n. Klei mđu] êka đ^ lu h^n truh kơ kjham, ngă truh kơ klei k[ah êrah lehana\n êhu\ng le\ hlăm klei rua\ amâo lo\ thâo hlao, lehana\n kăn jăk [uh truh kơ kjham truh kơ prô] rei.

-klei rua\ Crohn: Klei rua\ hla\m prô] tian anei, klei rua\ bi mđu] êka, djo\ ho\ng prô] mđu] êka hlăm prô], djo\ ho\ng êhu\ng mđu] êka hlăm êhu\ng. Klei bi knăl [uh mơ\ng klei rua\ Crohn, jing rua\ h^n, lehana\n asei mlei dlưh awa\t, truh kơ klei rua\ bo\ hla\m tian, lehana\n truh rua\ tian eh bi kdjha\r êa.

-Mdrao klei rua\ ho\ng xạ trị liệu, hoá trị liệu: Djăp mta brua\ mdrao klei rua\ ung thư mse\ si mdrao ho\ng xạ trị liệu, lehana\n hoá trị liệu ênưih snăk truh kơ klei rua\ êhu\ng, bi mđu] êka hlăm êhu\ng.

-Klei rua\ ph^ bluh đ^ kơ dlông.

-Lehana\n du\m klei rua\ êhu\ng mkăn amâo đei jăk tuôm ôh kbia\ hriê mơ\ng asei mlei awa\t kyua rua\ tiê lehana\n rua\ boh [leh.

Hdră răng mgang:

}ia\ng dưi răng mgang klei rua\ êhu\ng jing klei amâo mâo jăk kơ prô] tian brei drei mđing snei:

-Mbha hua\ [ơ\ng lu blư\ ho\ng ênoh [ia\, tơdah tian mâo klei amâo mâo jăk dleh lik mnơ\ng [ơ\ng, ]ia\ng bi kma mta asid mâo hla\m êhu\ng. Lehana\n đăm [ơ\ng lu đei ôh mta mnơ\ng hăng, boh kroh msăm, amâodah mnơ\ng [ơ\ng mnăm mâo lu gas.

-Đăm mnăm lu, amâodah tlaih mnăm mtam kpiê [iêr.

-Đăm dju\p hăt ôh.

-Mlih yua êa drao đru mdul klei rua\. Tơdah dưi, đăm yua ôh êa drao kdơ\ng ho\ng klei êka, hrô kơ ana\n yua êa drao mâo mta acetaminophen.

-Hluê gưt bi ênu\m klei nai aê mdrao mta\ mtăn.

Mb^t ho\ng klei hluê gưt djo\ klei mta mtăn hla\m brua\ mdrao mgu\n, akâo kơ mnuih rua\ brei mâo klei uê` thâo răng kơ asei mlei pô mse\ snei:

-Brei mâo klei hua\ [ơ\ng djo\ klei bhiăn, [ơ\ng hua\ djo\ hnơ\ng, mbha [ơ\ng hlăm lu blư\, lehana\n [ơ\ng hua\ ho\ng klei êđăp ênang.

-Krơ\ng hnơ\ng ktro\ knăng asei bi djo\ guôp.

-Mâo nanao klei ep mjua\t asei mlei, [ia\ êdi 30’ hla\m grăp hruê.

-Brei mâo nanao ai tiê klei m^n êđăp ênang, amâo mâo le\ hla\m klei ru\ng răng (stress) ôh.

Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k