VOV4.Êđê – "Mjuăt bi hriăm mnuih mă bruă kr^ng [uôn sang brei mguôp ho\ng bruă lo\ mkra mlih bruă lo\ hma, hlăm anăn brei mđing mjuăt bi hriăm mnuih mă bruă kơ bruă lo\ hma ba yua kdrăp mrâo". Anei jing klei blu\ mâo lu phung bi ala la] hlăm kleu bi  k[^n jao bruă "Mjuăt bi hriăm  bruă knuă hlăm hdră mđ^ kyar mnuih mă bruă lo\ hma ba yua kdrăp mrâo du\m ]ar kwar Krah, Lăn Dap Kngư mko\ mjing ti [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt, ]ar Dak Lak knhal jih mlan 9 mrâo êgao. Klei bi k[^n mâo Dhar bruă mjuăt bi hriăm bruă knuă (Phu\n bruă mnuih mă bruă, kahan êka êkeh leh anăn yang [uôn) bi hgu\m ho\ng ho\ng Anôk bruă duh mkra bi hdu\m leh anăn mđ^ kyar kr^ng [uôn sang (Phu\n bruă lo\ hma leh anăn mđ^ kyar kr^ng [uôn sang mko\ mjing.

Hluê si Anôk bruă Duh mkra đru hgu\m lehana\n Mđ^ kyar kr^ng [uôn sang, kluôm ala ara\ anei mâo giăm 18 êklăk ]ô mnuih ngă bruă hlăm bruă lo\ hma, dliê kyâo, kan hdang, hlăm ana\n mâo 4 êklăk 310 êbâo ]ô mnuih ngă bruă mâo klei mtô bi hriăm bruă knuă. Wưng thu\n 2010 – 2020, mâo 2 êklăk 500 êbâo ]ô mnuih ngă bruă kr^ng [uôn sang dưi mtô bi hriăm bruă knuă lo\ hma hluê Hdră mrô 1956. Hlăm 10 thu\n êgao, kluôm ala mâo hlăm brô 850 anôk bruă hluê ngă bruă mtô bi hriăm mnuih ngă bruă hlăm bruă ngă lo\ hma. Phu\n bruă Lo\ hma lehana\n Mđ^ kyar [uôn sang hlăk kriê dlăng 32 boh sang hră Đại học, Cao đẳng mtô bi hriăm bruă ngă lo\ hma ba yua kdrăp mrâo mrang, mâo mko\ mjing leh 140 mta bruă ngă, hră m’ar lehana\n 34 klei thâo bruă ngă lo\ hma pioh ba yua hlăm bruă mtô bi hriăm, hriăm mjuăt. Ara\ anei, kluôm ala mâo êbeh 52 êbâo êpul bruă duh mkra pla mjing, mnia mblei mơ\ng mă mơ\ng lo\ hma, dliê kyâo, mơ\ng êa, hlăm ana\n mâo 44 knơ\ng bruă dưi tu\ yap êpul bruă duh mkra ba yua kdrăp mrâo mrang.

Ti anôk bi k[^n, phung bi ala hâo hưn lu klei blu\ hrăm kơ klei mtô bi hriăm bruă lo\ hma hlăm hdră mđ^ kyar mnuih ngă bruă lo\ hma ba yua kdrăp mrâo mrang. Lu phung bi ala la] sơnei; mnuih [uôn sang ngă lo\ hma ka mđing dlăng lehana\n ka đei khăp ]ia\ng ho\ng klei hriăm bruă mă. Mnuih [uôn sang ngă lo\ hma prăp êmiêt ai tiê ba yua kdrăp mrâo mrang hlăm bruă ngă lo\ hma, [ia\dah tơ ênoh du\m mta mnơ\ng mâo ba yua kdrăp mrâo mrang kno\ng bi knar ho\ng ênoh mnơ\ng pla mjing lu h^n hlăm sang ]ơ mnia sơnăn amâo mtăp mđơr ôh.

Lu phung bi ala la], du\m kdrăp yua hlăm klei mtô bi hriăm bruă mă ara\ anei ăt bi mâo klei mđing dlăng. Hluê ho\ng ana\n, bi mprăp du\m kdrăp yua klă s^t dưi ba yua mtam bi hrô kơ kdrăp yua ngă gru hmô. Hoàng Trọng Vinh, khua du\ bruă mtô bi hriăm bruă ngă, Knơ\ng bruă dlăng mnuih ngă bruă, Kahan êka êkeh lehana\n Mnuih knap m`ai ]ar Lâm Đồng mâo klei blu\ hrăm:

“Mđing dlăng duh bi liê mđ^ kyar bruă ngă lo\ hma ba yua kdrăp mrâo mrang, mtô bi hriăm bruă mă kơ mnuih ngă bruă kr^ng [uôn sang, mkhư\ gang klei blei kdrăp yua hluê gru hmô. Blei hluê gru hmô amâo djo\ guôp ho\ng bruă ngă s^t êdi mơ\ng mnuih [uôn sang ngă lo\ hma. Anăn drei duh bi liê, si tô hmô duh bi liê ]ia\ng mnuih [uôn sang ngă lo\ hma dưi kai k[ươ lăn ala pô sơnăn bi blei máy kai klă s^t kơ digơ\ [uh lehana\n ktrâo la] kơ digơ\ hdră mkra w^t máy kai. Lehana\n lu mta máy móc kdrăp yua ]ia\ng mse\ sơa^ sơnăn mnuih [uôn sang dưi ngă, amâo djo\ ]ih mkra hlăm gru hmô digơ\ amâo thâo tui hriăm ôh”.

Lu phung bi ala nao ai ho\ng klei m^n lo\ dơ\ng mtô bi hriăm mnuih ngă bruă lo\ hma ba yua kdrăp mrâo mrang, [ia\dah bi mkra mđ^, bi mlih êpul, mnuih hriăm, anôk mtô bi hriăm bruă, hdră êlan đru mdul mb^t ana\n. Bruă mtô bi hriăm k[^n ai tiê kơ ya kdrăp yua, ya mta bruă mguôp mb^t ho\ng hdră mko\ dăp bruă lo\ hma, ]ih mkra hră m’ar mtô bi hriăm djo\ guôp lehana\n lo\ dơ\ng đru hgu\m mnuih hriăm, nai mtô, anôk anơ\ng mnơ\ng yua, hdră êlan đru mdul kơ anôk bruă mtô bi hriăm. Klei yuôm bhăn h^n ana\n jing mtô bi hriăm mguôp mb^t ba yua klei thâo hlăm bruă ngă s^t êdi, duah anôk ba ]h^ mnơ\ng pla mjing ba yua kdrăp mrâo mrang, mguôp mb^t bruă ngă ho\ng êpul bruă duh mkra, mguôp mb^t anôk bruă duh mkra ho\ng anôk ba ]h^ mnơ\ng mâo. Lê Đức Thịnh, khua Anôk bruă Duh mkra Đru hgu\m lehana\n Mđ^ kyar kr^ng [uôn sang la] sơnei; du\m klei blu\ hrăm anei jing tur knơ\ng yuôm bhăn ]ia\ng lo\ dơ\ng đru k]e\ mko\ mjing mta bhiăn đru mdul kơ klei mtô bi hriăm bruă mă hlăm hdră mđ^ kyar mnuih ngă bruă lo\ hma ba yua kdrăp mrâo mrang kơ wưng êdei ana\p:

“Blu\ klei hrăm mb^t sa hnơ\ng lehana\n bi tu\ ư ti du\m mta ]ua\n ]ia\ng lo\ dơ\ng mtô bi hriăm mnuih ngă bruă, boh nik gơ\ mnuih ngă bruă mâo hnơ\ng thâo. Hlăm bruă lo\ hma, mnuih ngă bruă ba yua kdrăp mrâo mrang hlăm bruă duh mkra pla mjing jing bruă ]ia\ng êdi lehana\n anei jing 1 hdră ngă yuôm bhăn ho\ng 1 mta bruă, srăng jing knơ\ng phu\n ]ia\ng drei dưi mđ^ kyar kr^ng [uôn sang ăt mse\ mơh ho\ng hdră mđ^ kyar bruă ngă kơ êdei ana\p.

Pô ]ih: H’Xíu H’Mốc

Pô mblang: Mrư