VOV4.Êđê - Klei mmuñ ênhiăng (Amâodah lŏ pia jing Nău Mprĭng) mơ̆ng mnuih Mnông ti čar Dak Nông jing mta klei mmuñ hŏng boh blŭ amâo mâo nao mbĭt hŏng krăp pĕ tông. Dŭm klei mmuñ ênhiăng kbiă hriê mơ̆ng klei mă bruă knuă, klei hdĭp grăp hruê leh anăn mơ̆ng ênuk anei truh kơ ênuk đih. Anăn klei mnơ̆ng dhơ̆ng dhar kreh yuôm bhăn mơ̆ng êpul êya mnuih Mnông ti čar Dak Nông.

Y-Tai djuê ana Mnông, ñu jing khua mduôn, lehanăn jing mnuih mbruă êdi ti alŭ Phú Lợi, să Quảng Phú, kdriêk Krông Knô, čar Daknông brei thâo: Mơ̆ng đưm đă leh mnuih Mnông thâo yua klei mmuiñ mâo pruê̆ duê čiăng bi êdah ai tiê, bi êdah klei mơak, klei hnĭng ênguôt hlăm klei hdĭp, anăn yơh jing Nău Mpring. Boh pia Nău Mpring ñu jĕ hŏng klei blŭ aguah tlam mlam hrue, lehanăn jiă hĭn hlue knhuah duê. Nău Mpring Mnông jing klei mmuin lač kơ mnuih, kơ mnơ̆ng bi hriêng, kơ ênhiang, mâo klei đĭ trŭn lač kơ mta klei čiăng yăl dliê. Y - Tai lŏ brei thâo: Akŏ kơ klei muiñ, lehanăn knhuah mmuiñ nău mpring mâo lu mta mdê mdê, dưi mmuiñ hlăm dŭm knăm mơak, klei bi kƀĭn, bi tuôm, mjĕ mjuk, lehanăn mâo mơh klei mmuiñ msĕ si klei kwưh, klei čok: "Nău mpring jing sa klei mmuiñ bi hriêng, bi hmô hlăm klei mă bruă knuă, dơ̆ng mơ̆ng klei hdĭp hlăm grăp hrue. Sitôhmô mmuiñ kơ klei suaih pral, snăn bi hmô kơ asei hlăk êdam mâo klei suaih, bi ară anei mduôn leh amâo lŏ suaih msĕ si mphŭn dô ôh. Lač kơ klei bhiăn hlăm klei hdĭp snăn klei suaih pral jing lač kơ thŭn hdĭp, lehanăn kŏ asei ăt djăl wơr hlue thŭn mlan. Hlăm klei hdĭp aguah tlam mlam hrue tơdah mâo klei muiñ čiăng bi hriêng, bi mkă, mă klei bi hmô kñăm čiăng mjuăt bi hriăm, kơ knhuah anak mnuih dôk dơ̆ng ƀơ̆ng huă. Mnuih leh prŏng mjuăt mtô phung hđeh ăt hŏng klei mmuiñ Nău mpring. Klei muiñ ăt mñă mơh kơ klei bi mguôp, klei thâo bi đru hdơ̆ng găp”.

Hlăm dŭm klei muiñ Nău Mpring mnuih Mnông mâo lu mta mdê mdê msĕ si klei mmuin bi hriêng, mmuiñ bi hmô, mmuin kwưh, muiñ čŏk, lehanăn mmuiñ, lehanăn mmuiñ mjum anak... snăn ênhiang klei mmuiñ kreh mdhiang. Bi dŭm klei muiñ lač, kơ mnơ̆ng mnuă, hlô mnơ̆ng rơ̆k ktơ̆k, čĭm čap, hnoh êa snăn klei muiñ mâo pruĕ đŭt, ênhiang mmuiñ pral. Boh nik, nău mpring mâo klei mmuiñ bi hriêng čiăng bi êdah klei khăp. Klei muiñ anei kreh mă mơ̆ng dŭm klei bi hmô mơ̆ng mnơ̆ng čŏng mâo msei si lač kơ knam, kơ ê ahnoh, kơ mđiă hjan čiăng bi êdah ai tiê hdơr ênguôt. Aduôn HBơh jing mnuih thâo muiñ, ti Bon Njrang Lu, să Dak Ndung, kdriêk Dak Song, čar Daknông, brei thâo, nău mpring mnuih Mnông mâo mmuiñ lu hĭn hlăm dŭm knăm ngă yang adiê, lehanăn klei ngă yang adiê hlăm mnuih Mnông ăt lu mơh: “Kâo ăt kreh mmuiñ hlăm dŭm klei ngă yang adiê kơ klei nga hma pưk msĕ si, yan puôt snăn hlei pô puôt mdiê djăl bŏ bŭng hĭn, bi hmô čiăng lač hlei pô puôt pral hĭn, amâodah ktang suaih asei mlei hĭn, bi hlăm yan buh pla, bi hmô kơ yang adiê akâo đru răng kriê pưk hma bi čăt đĭ jăk siam, đru bi răng kriê amâo mâo brei hlô mnơ̆ng bi rai, lehanăn akâo kơ yang mdiê đru mgang. Leh ruĕ buh mdiê, bi mmuiñ yơh čiăng hơêč hmưi kơ sa yan buh pla tŭ jing. Truh yan mdiê ƀlĕ snăn mnuih Mnông djă ba pla gơ̆ng ngă yang ngă yang kơ yang mdiê, leh kơ anăn bi mmuiñ kwưh akâo kơ yang adiê đru răng kriê. Klei yuôm bhăn hĭn jing truh yan puôt êmiêt, mdiê leh ênŭm kơ hjiê, snăn ciăng hdơr knga kơ yang adiê, mâo klei ngă yang hŏng ŭn, hŏng êmô kbao mơak mâo mdiê mrâo, leh klei huă mnăm snăn bi mmuiñ Nău mpring čiăng blŭ bi hriêng, mă klei bi hmô, hlăm sa yan hlei pô puôt mâo lu mdiê hĭn, lehanăn dưi mmuiñ lu hĭn hŏng djăp ênhiang mdê mdê”.

Y-Kroăk ti wăl krah Êa Tling, kdriêk Čư̆ Jŭt, čar Daknông brei thâo Nău Mpring mnuih Mnông jing sa klei bi mđĭ ai jăk êdi. Jing sa klei muiñ hlăm anôk hơ̆k mơak êjai, hlăm anăn mâo klei mjuăt bi hriăm, jing knhuah gru dhar kreh djuê ana Mnông. Hlăm knhuah gru dhar kreh anăn, êdah êdi jing ênhiang klei mmuiñ anei mâo lu klei khăp, hŏng boh pia ênưih thâo săng, jiă knhuah klei khăp, mâo klei yuôm bhăn prŏng êdi, mă bruă knuă: “Klei mmuiñ ênhiang djuê ana Mnông mơak snăk, jăk snăk. Mơ̆ng đưm amâo mâo dưi kƀah ôh klei mmuiñ ênhiang djuê ana, lehanăn čing čhar. Grăp blư̆ mâo knăm mơak, mnăm huă snăn mnuih Mnông Preh bi tông čing, kưt mmuiñ, lehanăn bi kdŏ jăk snăk. Hlăm dŭmklei mmuiñ ênhiang djuê ana Nău Mpring mâo lu mta mdê mdê, msĕ si mmuiñ mjum, muiñ bi kmlah, muiñ kwưh akâo kơ yang adiê, muiñ bi hriêng... čiăng bi êdah jih ai tiê klei bi mguôp, klei thâo bi đru hdơ̆ng găp hlăm klei hdĭp grăp hrue”.

Siămdah, kyua hmăi mơ̆ng knhuah hdĭp ênuk ară anei, mâo đa đa phung êdam êra mâo klei đuĕ kbưi hŏng knhuah gru dhar kreh djuê ana pô, hlăm anăn mâo êdam êra Mnông. Y – Tai ti alŭ Phú Lợi, să Quảng Phú, kdriêk krông Knô, čar Daknông dôk bi mĭn kơ klei anei:“Kâo čiăng snăk kriê pioh knhuah gru dhar kreh djuê ana pô. Tinei ăt adôk mơh dŭm čô mnuih thâo mmuiñ Nău Mpring, msĕ si mmuin mjum, mmuiñ bi kmlah, muiñ kwưh kơ yang adiê... ƀiădah hŏng gưl hđeh mrâo ară anei diñu amâo mâo čiăng hmư̆ ôh, kăn lŏ čiăng mmuiñ rei klei muiñ ênhiang djuê ana pô. Kâo bŏ hŏng klei dôk ênguôt, kâo čiăng lŏ mtô bi hriăm kơ hđeh gưl mrâo, čiăng kơ diñu thâo săng kơ jih jang ênhiang klei muiñ djuê ana pô, mtô kơ diñu”.

Čiăng kriê pioh knhuah gru dhar kreh djuê ana Mnông, thŭn 2020, Phŭn bruă dhar kreh, mjuăt asei mlei, lehanăn hiu čhưn ênguê tŭ yap leh Nău Mpring mơ̆ngmnuih djuê ana Mnông, jing leh knhuah gru dhar kreh amâo mâo êdah klă ôh hlăm jih jang knhuah gru dhar kreh djuê ana./.