VOV4.Êđê – Ti du\m [uôn sang Mnông, hla\m sa\ Dak Ndrung, kdriêk Dak Song, ]ar Daknông, lu phung mniê gra\p hruê hruê a\t dôk pâk m`am, m`am leh du\m mta mnơ\ng ja\k siam, lu mta êa kulor êdi, đru mguôp kriê pioh leh ana\n mđ^ lar boh tu\ yuôm knhuah dhar kreh mâo mơ\ng đưm djuê ana pô. Du\m mta mnơ\ng m`am mse\ si: M’iêng, ao, kdô ]iêng, ]hia\m, aba\n… a\t dôk ba yua nanao hla\m klei hd^p aguah tlam lehana\n amâo dưi k[ah ôh hla\m du\m brua\ dhar kreh, kna\m m’ak, bohnik jing hla\m klei bi kuôl hla\m [uôn sang. Ho\ng mnuih [uôn sang Mnông, mnơ\ng pâk m`am jing giê mka\ kơ klei thâo mbrua\ mơ\ng phung mniê s^t nao mdah [o# kơ sang ung.

Mnơ\ng pâk m`am mơ\ng mnuih [uôn sang djuê ana Mnông dưi m`am ho\ng kiê kngan kreh kru` tliêr kja\p, êa kha\ng ba yua mơ\ng m`am jing êa mtah, ju\, mâo [ia\ êa hrah leh ana\n k`^. Êdah êdi jing du\m boh đêc\ rup 3 kkiêng bi mko\ mlir mb^t leh ana\n lo\ mtlai ho\ng du\m rup c\^m, hlô mnơ\ng, kyâo mtâo rơ\k ktơ\k, amâodah du\m rup bi êdah kơ klei m^n đa\o mơ\ng mnuih [uôn sang Mnông kơ la\n adiê, êa juôr,dliê c\ư\, ai ktang mơ\ng yang adiê leh ana\n klei jho\ng kmlan mơ\ng anak mnuih…..

Thị Đuat  leh ana\n H’Thi Rya  hla\k dôk nga\ brua\ hla\m Knơ\ng brua\ Sang mđung asa\p blu\ Việt Nam ti kr^ng Dap Kngư ho\ng kdra\p m’iêng ao Mnông

Hluê si aduôn U Han, sa hla\m du\m phung pâk m`am mbrua\ êdi leh ana\n pral êdi ti sa\ Dak N’drung, kdriêk Dak Song, c\ar Daknông, gra\p mta mnơ\ng m`am `u lo\ bi êdah klei mbrua\, thâo m^n mjing leh ana\n ai tiê kha\p c\ia\ng mơ\ng pô m`am. Kyua ana\n, mnơ\ng pâk m`am dưi dla\ng jing mse\ si giê mka\ kơ klei mbrua\, kreh kru` mơ\ng mniê Mnông s^t nao mdah [o# kơ sang ung:

“ Đưm adih mniê Mnông c\ia\ng bi thâo brua\ pâk m`am, c\ia\ng s^t nao dôk ung du\m mnơ\ng pô m`am sra\ng jing mnơ\ng ba myơr kơ sang ung  mse\ si aba\n, m’iêng bi mâo yơh. Tơ amâo thâo m`am sang ung sra\ng c\ê mtam. Kâo êlâo adih dôk ung ka\n thâo m`am lei, amâo mâo mnơ\ng ba myơr mse\ si aba\n, m’iêng kơ sang ung ôh, ana\n sang ung mưc\ leh ana\n amâo mâo ư brei dôk anak ara\ng ôh. Ma\ mơ\ng ana\n kâo g^r hria\m m`am, mơ\ng mnơ\ng  êlưih m`am [rư\ kơ mnơ\ng dleh leh ana\n kâo hlo\ng thâo m`am”.

                         Sa adu\ mtô m`am ti Dak Ndrung

Aduôn U Hậu, ti [uôn Ndrunglu, sa\ Dak Ndrung, kdriêk Dak Song brei thâo: brua\ m`am mnơ\ng jing sia\ suôr ho\ng mniê Mnông mơ\ng du\m gưl, mơ\ng am^ lo\ mtô kơ anak mniê, mơ\ng amai lo\ mtô brei kơ adei. Mơ\ng hla\k dôk điêt mtam, phung mniê Mnông dưi mtô leh brua\ m`am kpa`, bi mưng [rư\ [rư\ ho\ng brua\ m`am, truh kơ thu\n nao dôk ung sna\n gơ\ c\o\ng kngan pô mtam yơh m`am m’iêng ao, aba\n pioh nga\ mnơ\ng ba myơr kơ sang ung:

“ Mơ\ng hla\k dôk điêt, gra\p blư\ [uh am^ ma\ mnơ\ng m`am kâo êran nao dôk mb^t ti djiêu c\ia\ng hria\m. {uh kâo hơ\k kơ brua\ m`am ana\n ama kâo nga\ brei mnâk msa điêt…… kơ kâo hria\m mb^t ho\ng [^ng ga\p. Mphun tal êlao kao hria\m da\p dưm mnơ\ng pioh yua m`am mse\ si mnâk msa… mrai leh ana\n kơ ana\n kâo hria\m m`am du\m mnơ\ng gơ\ êlưih. Truh 12 thu\n jing kâo thâo raih leh m`am kdhô, kpin, dưi m`am amâo 3 blah m’iêng. Mơ\ng ana\n s^t mâo mmông huâng  kâo m`am yơh…”

Ara\ anei brua\ m`am kpa` a\t dôk yua hla\m klei hd^p mda mơ\ng mnuih [uôn sang Mnông ti Dak Ndrung. Sna\n [ia\dah, kyua mnơ\ng yua pioh m`am mse\ si mrai blei yuôm đei, hla\k êjai mnơ\ng ta\ kc\oh c\hum ao, m’iêng leh ara\ng ta\ kc\oh gơ\ êlưih h^n blei leh ana\n mâo lu mta mơh, ana\n ênoh phung hđeh mniê hria\m brua\ m`am kpa` leh ana\n thâo m`am [rư\ [ia\ êjai. Amai Thị ~um, ti [uôn Bu Prâng, sa\ Dak Ndrung, kdriêk Dak Song ya\l dliê snei:

“ Mnơ\ng pâk m`am jing yuôm bha\n êdi hla\m klei hd^p mda mơ\ng djuê ana pô, đưm adih leh ana\n ara\ anei a\t sna\n nao ruôp, hla\m gưl bi kuôl ung mo# c\ia\ng bi mâo yơh pioh ba myơr kơ sang êkei, brua\ anei `u mâo klei yuôm bha\n sna\k. Gưl phung hđeh ara\ anei hd^p hla\m klei hd^p mrâo mrang ana\n [ia\ sna\k mnuih thâo m`am, ana\n jing klei hmei dôk hyưt, tơ phung hđeh amâo lo\ hria\m m`am ôh, sna\n sra\ng amâo lo\ mâo mnuih thâo m`am ôh.”                                           

                       Pô mbrua\ m`am dôk mtô brua\ m`am

C|ia\ng dôk yua leh ana\n kriê pioh brua\ pâk m`am mâo mơ\ng đưm djuê ana Mnông, mơ\ng thu\n 2012 truh kơ thu\n 2014, sa\ Dak Ndrung po\k leh lu adu\ mtô brua\ m`am kơ phung mniê alu\ wa\l. Mâo du\m pluh c\ô amai adei leh  hria\m dưi mpra\p leh mnơ\ng yua pioh m`am, s^t mâo mmông huâng sna\n bi m`am yơh kơ pô yua hla\m sang. Sna\n [ia\dah, c\ia\ng mnơ\ng m`am jing mnơ\ng ba c\h^n leh ana\n brua\ m`am lo\ dơ\ng dưi bi mlar s^t jing klei dleh yơh. Amai Thị Tha\i, ti [uôn Ndrung, sa\ Dak Ndrung, brei thâo:

“  Sa\ mko\ mjing klei mtô brua\ m`am kơ phung amai adei, ơia kyua  amâo mâo pra\k bi liê blei mrai pioh m`am ana\n adu\ mtô brua\ m`am amâo dưi dôk nga\ brua\ sui ôh. Tơ gơ\ mâo pra\k yua amâodah brua\ knu\k kna đru brei po\k adu\ mtô bi hria\m m`am sna\n kâo a\t sra\ng lo\ nao hgu\m c\ia\ng mtô kơ phung hđeh hria\m m`am.”

Siam leh ana\n rơ\ng kja\p du\m mnơ\ng m`am a\t dleh dưi bi mhia\ ho\ng du\m mnơ\ng ta\ kc\ah mâo ênoh c\h^ êlưih h^n hla\m sang c\ơ mnia

Mnơ\ng m`am mơ\ng djuê ana yua rơ\ng kja\p sna\k leh ana\n djo\ guôp ho\ng yan adiê jih thu\n ang^n ê’a\t  ti Dak Song, Daknông ana\n mnuih [uôn sang Mnông kha\p êdi. Klei  ka djo\ jing ênoh c\h^ mnơ\ng m`am yuôm đei, gra\p blah m’iêng mâo ênoh hla\m brô 700.000 pra\k/ 1blah, aba\n êbeh 1 êkla\k pra\k/ 1 blah tui hluê ho\ng điêt pro\ng, ana\n dleh dưi bi ktưn mhia\ ho\ng mnơ\ng leh ara\ng ta\ kc\oh c\h^ hla\m sang c\ơ mnia mâo ênoh êlưih h^n. Kyua ana\n, brua\ m`am mơ\ng phung mniê ti Dak Ndrung jing kno\ng c\ia\ng bi djo\ ho\ng ai c\ia\ng m’ai đuic\ leh ana\n c\ia\ng dôk kriê pioh knhuah dhar kreh mơ\ng djuê ana pô đa. Tui duah hdra\ mđ^ kyar mnơ\ng m`am mơ\ng mnuih [uôn sang Mnông jing mnơ\ng pioh ba c\h^, c\ia\ng mnuih m`am kpa` dưi hd^p ho\ng brua\ anei, đru mguôp kriê pioh, mđ^ lar boh tu\ yuôm dhar kreh djuê ana jing brua\ c\ia\ng kơ brua\ knu\k kna leh ana\n mnuih [uôn sang hla\m ênuk gưl bi `u\ kma brua\ duh mkra mđing dla\ng brei.

H’Nêc\ pô ]ih  hlo\ng ra\k