VOV4.Êđê -Hđeh kgu\ 5 thu\n jing phung êlưih djo\  du\m klei rua\ kuyua mơ\ng kman nga\, bohnik hlăm yan hjan, kyua ti gưl thu\n anei ai bi kdơ\ng ho\ng klei rua\ mơ\ng phung hđeh adôk awa\t, hnơ\ng h’ăp msah lu mse\ ho\ng ara\ anei. Ti gu\ anei, Tiến sĩ, aê mdrao Trần Thị Thuý Minh, Khua kia\ kriê anôk brua\ mdrao Hđeh, Sang êa drao pro\ng ]ar Daklak srăng hâo hưn kơ klei rua\ anei, lehana\n đru kc\e\ kơ hdră răng mgang.

PTV: Si nga\ aê mdrao Trần Thị Thuý Minh, suaih asei mlei mơ\ he\. La] jăk kơ aê mdrao hriê hgu\m hla\m klei blu\ hrăm mơ\ng hmei! Ơ aê mdrao, ih brei thâo lăng ya phu\n agha ba klei ruă hlăm êlan bi êwa kjham?

. Aê mdrao Trần Thị Thuý Minh: Klei ruă anei mâo lu mta phu\n ba klei rua\ mdê mdê. Hlăm ana\n, phu\n agha lu êdi jing djo\ kman klei ruă, mta phu\n mkă jing djo\ kman kí sinh trùng amâo dah djo\ m’mao ruă. Jih jang mnuih djo\ kman klei ruă hlăm êlan bi êwa  kjham kyua djo\ kman klei ruă leh ana\n du\m mta anei khăng ba klei ruă hlăm du\m wưng mse\ si yan adiê bi mlih amâo hmao thâo, wưng bi mlih yan, wưng hnơ\ng h’ăp hlăm alu\ wa\l hd^p mda đ^. Mâo 3 mta phu\n ngă hma^ djo\ kơ ênoh mnuih djo\ klei ruă anei lu, tal 1 jing ai bi kdơ\ng mơ\ng phung, tal 2 klei tưp lar hlăm êpul êya leh ana\n tal 3 jing klei mlih gưl k]eh mđai mơ\ng kman klei ruă.

PTV: Si klei  hu\i hyưt mơ\ng klei rua\ anei, ơ aê mdrao?

. Aê mdrao Trần Thị Thuý Minh: Hluê si Knơ\ng bruă mdrao mgu\n Dlông ro\ng lăn, sơnăn klei ruă hlăm êlan bi êwa kjham jing 1 hlăm du\m mta phu\n ngă djiê hlăm phung mơ\ng 2 mlan truh kơ 5 thu\n, boh nik gơ\ ti du\m ala ]ar hlăk đ^ kyar mse\ si ala ]ar drei. Klei ruă anei mâo hnơ\ng kjham, hdjul mdê mdê. Bruă hmao [uh klei ruă ]ia\ng bi kah hdră mdrao mgu\n jing 1 hlăm du\m mta bruă yuôm bhăn ngă bi hro\ ênoh mnuih djiê kbiă mơ\ng klei ruă anei ngă. Kyua ana\n, tal 1 phung am^ ama bi `e\ đue# đăm lui phung hđeh djo\ klei ruă anei. Tal 2 tơdah đăo đing hđeh djo\ klei ruă anei, snăn ba nao kơ sang êa drao mtam ]ia\ng bi kah mta leh ana\n hmao mdrao mgu\n.

PTV: Ơ Aê mdrao, Klei ruă hlăm êlan bi êwa kjham khăng mâo si klei bi êdah?

. Aê mdrao Trần Thị Thuý Minh: Klei ruă bo\k hlăm êlan bi êwa kjham mâo 2 klei bi êdah phu\n, mâo êpul bi êdah ruă bo\k leh ana\n êpul bi êdah ruă êlan bi êwa. Ti êpul bi êdah ruă bo\k, phung hđeh khăng mâo du\m klei bi êdah: êngoh, k[uê thu, êlah ]ho\, tơdah xét nghiệm êrah drei [uh êrah đ^. Ti êpul bi êdah êka hlăm êlan bi êwa, hđeh khăng mtu\k, pha`, [le\ êa adu\ng, bi êwa grek grok, bi êwa êmăn amâo dah dleh bi êwa. Ana\n jing du\m klei bi êdah ]ia\ng phung aduôn aê, am^ ama hmao [uh phung hđeh mâo du\m mta klei ruă hlăm êlan bi êwa.

Amâo djo\ ôh du\m ]ô mnuih djo\ klei ruă hlăm êlan bi êwa bi nao đih kơ sang êa drao s’a^, [ia\dah giăm 80 – 90% dưi mdrao ti sang. Kno\ng du\m phung kjham dôk đih mdrao kơ sang êa drao mse\ si hđeh bo\k kso\ kjham, bo\k kuôp kso\ kjham, dleh bi êwa amâo dah du\m ]ô mnuih amâo thâo ba yua êa drao. Jih jang dưi mdrao mgu\n ti khoa, amâo mâo djăp êa drao mnăm leh ana\n bi ktuê dlăng hlăm sang êa drao.

PTV: Si hdră phung am^ ama răng mgang klei ruă anei kơ anak pô,ơ aê mdrao?

. Aê mdrao Trần Thị Thuý Minh: Mâo 2 mta drei năng mđing. Tal 1 ana\n jing si be\ ngă ]ia\ng bi mhro\ ênoh hđeh djo\ klei ruă anei. Tal 2 ana\n jing s^t hđeh djo\ klei ruă anei sơnăn si drei srăng ngă?

}ia\ng mhro\ ênoh hđeh mâo klei ruă hlăm êlan bi êwa kjham, tal 1, phung aduôn aê, am^ ama mjing ai ktang bi kdơ\ng jăk h^n kơ phung hđeh, tal êlâo ana\n jing phung hđeh bi mâo [ơ\ng mnơ\ng mâo klei tu\ jăk ]ia\ng ai ktang bi kdơ\ng ho\ng klei ruă. Tal 2 ana\n jing tlo\ mgang ênu\m ênap du\m mta vác xin hluê si wưng tlo\ mgang. Phung am^ ama dưi nao kơ du\m sang êa drao, anôk bruă răng mgang klei ruă ]ia\ng thâo hruê mlan tlo\ mgang. 1 hdră dơ\ng ]ia\ng phung hđeh tlaih mâo klei ruă anei, ana\n jing mhro\ đăm brei phung bi mje\ ho\ng phung klei ruă. Mhro\ [ia\ klei bi mje\ ho\ng du\m ]ô mnuih mâo klei bi êdah pha`, kbiă êa adu\ng, êngoh. Tơdah mnuih hlăm go\ êsei, mnuih kriê dlăng hđeh mâo klei ruă hlăm êlan bi êwa, tơdah bi mje\ ho\ng phung hđeh rao he\ kngan ho\ng k[u bi doh, guôm [o#.

Mâo du\m klei bi êdah brei phung aduôn aê, am^ ama ba nao kơ du\m anôk mdrao mgu\n amâo dah sang êa drao mtam ana\n jing: tal 1, hđeh êngoh hlơr đrông, dleh hlơr êngoh, hđeh êmăn êmiêt. Tal 2, hđeh p^t đrông, amâo thâo mdih. Tal 3, hđeh bi k`hăk, lui mam. Mb^t ana\n, lo\ mâo du\m klei bi êdah mkăn mse\ si hđeh dleh bi êwa, bi êwa pral, ana\n jing du\m klei bi êdah bi ba nao do\ng mdrao mtam, akâo kơ phung aduôn aê, am^ ama ba nao anak aneh pô kơ sang êa drao mtam.

PTV: Mni la] jăk kơ aê mdrao hriê leh hla\m klei bi blu\ hra\m anei!

H’Nga – Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k.