VOV4.Êđê - Daklak jing anôk mâo lu djuê ana ayo\ng adei hd^p mda, ho\ng klei hd^p dhar kreh ai tiê klei m^n ja\k siam êdi. Ti ana\p klei hma\i mơ\ng klei hd^p ênuk mrâo, dhar kreh djuê ana mâo mơ\ng đưm dôk hu^ sra\ng lui] ram, mâo leh lu phung mniê mnuih djuê ana [ia\ tinei mâo leh du\m brua\ nga\ kla\ s^t ]ia\ng kriê pioh.

Aduôn H’Bất Pangting (djuê ana M’nông Gar) ti [uôn Bai Yang, să Krông Knô, kdriêk Lăk, ]ar Dak Lak siă suôr ho\ng bruă m`am kdrăp djuê ana hlăm du\m pluh thu\n anei. Jar m`am leh anăn kiê kngan thâo mbruă mơ\ng `u m`am leh du\m po\k m`am siam êdi jiă kma dhar kreh mơ\ng djuê ana M'Nông Gar.

Aduôn H'Bất mphu\n ho\ng bruă m`am kdrăp djuê ana mơ\ng du\m mnơ\ng dhơ\ng kơ pô, kơ phung amai leh anăn kơ phung găp djuê.  Du\m [e\ giê mdrăm, r'nock (mnơ\k) amâo dah m'kiah (mnơ\k krơ\ng mrai bi kjăp) hlăm jar m`am mơ\ng `u mnga] siam bi êdah kơ wưng siă suôr sui plah wah jar m`am ho\ng pô m`am. Mơ\ng jar m`am anăn leh anăn kiê kngan thâo mbruă mơ\ng `u, du\m po\k m`am ho\ng gru đê] jăk siam leh anăn êa mil siam dưi mâo. Hmư\ klei hing ang aduôn H'Bất m`am kdrăp djuê ana siăm snăk, lu mnuih nao ti sang blei mnơ\ng m`am, mjing ao m'iêng ]iăng h'ô  hlăm du\m gưl knăm mơak yuôm bhăn mơ\ng go\ sang leh anăn [uôn sang.

Hluê si aduôn H'Bất ]ia\ng dưi mâo sa po\k m`am leh, rơ\ng siam, pô m`am brei mâo klei thâo mbruă leh anăn thâo răng. Êlâo dih, djăp bruă ngă mrai pioh m`am ho\ng kngan sơa^.  }aih kpaih, êwei mrai, nao hlăm dliê duah du\m mta hla kyâo, hmôk kyâo w^t tu\k ]ia\ng mjing êa mil. Ho\ng mnuih M'Nông snăn du\m êa mtah jing êa knơ\ng hlăm po\k m`am, dleh mjing leh anăn hin. Kyua anăn, kdrăp ]u\t h'ô mơ\ng hlei pô mâo lu êa mil mtah jing yuôm bhăn snăk.

Gru đê] hlăm po\k m`am mơ\ng mnuih M'Nông lu jing cheh câr via (rup kgă, mta mnơ\ng ngă lo\ hma mưng yua hlăm hdră mă bruă mơ\ng mnuih M'Nông mơ\ng đưm dih, dưi bi msiam đê] mdơ\ng hlăm po\k m`am), pô m`am lo\ mbruă đê] gru đê] mgăn (căng căng) leh anăn gru đê] bi kmlah mjing mnuôr nah êngao (tiêk r'nôk) jăk siam leh anăn mdê hjăn. Bi liê lu ai tiê snăn anăn grăp po\k m`am dlông 2 met, pro\ng 1 met mkrah lui] 2 hruê kăm kơh dưi bi leh (tơdah m`am êjai leh anăn ngă bruă pưk ham êjai snăn êbeh 1 mlan).

Grăp blư\ mâo mnuih akâo blei mnơ\ng m`am, aduôn H'Bất mơak snăk kyua grăp ]ô mnuih ăt dôk hdơr kơ bruă djuê ana, kdrăp ]u\t h'ô mơ\ng djuê ana pô. ~u lo\ mơak h^n kyua hđeh mniê H’Gơn khăp snăk kơ bruă pơ\k m`an mơ\ng djuê ana leh anăn ]ia\ng ]uê bruă mơ\ng am^ neh `u. {ia\dah klei hu^ lui] ram sa bruă djuê ana ăt mâo hlăm ai tiê sa ]ô siă suôr jih klei hd^p pô ho\ng jar m`am.

Bi ti [uôn Phơng, să Ea Tul, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar  Dak Lak mâo H'Ru Kđoh (khăng iêu Am^ }oan) mâo mnuih [uôn sang mpu\ mse\ si mnuih yuôm bhăn mơ\ng [uôn sang kyua `u jing sa hlăm phung thâo mbruă thâo mmui` khan, m`ê Eirei.

Ama  Am^ }oan jing Y Ơm Niê, sa hlăm phung thâo mbruă thâo mmui` khan, m`ê Eirei leh anăn thâo tông ayu\ lu kdrăp tông ayu\ djuê ana Êđê. Kyua anăn, mơ\ng điêt, Am^ }oan hmư\ leh ama, am^, amiêt awa mmui` khan, Eirei, tông ayu\ kdrăp tông ayu\  leh anăn [rư\ `u khăp leh anăn tui hriăm.

Amâo djo\ kno\ng thâo mmui` khan, Eirei, du\m klei kdo\ djuê ana pô ôh, Am^ }oan lo\ tui] lu klei bhiăn ngă Yang mse\ si: ngă yang asei, ngă yang iêu êa hjan, ngă yang ]ia\ng jăk boh mnga, ~u ăt thâo yua lu kdrăp tông ayu\ mse\ si: ]ing kram, đ^ng năm, đ^ng buôt,  đ^ng tak tar ho\ng lu kdrăp tông ayu\ mkăn, ~u lo\ duah leh anăn kriê pioh lu mnơ\ng đưm mơ\ng mnuih Êđê mse\ si ]eh 1 êtuh thu\n, go\ [ung, du\m mta bro# đing năm đ^ng tut, ]ing kram... Boh nik, du\m kdrăp pioh ngă lo\ hma mkra mjing găn leh du\m yan ngă hma mse\ si bu\ng, kgă, giêt êa, ê i, kruê êwei mrai, a`u\, jar m`am, dho\ng... ăt mâo `u leh anăn go\ sang kriê pioh ho\ng hdră jăk h^n.

Khăp kơ dhar kreh djuê ana [ia\ dah [uh phung mda asei amâo lo\ khăp ôh kơ dhar kreh djuê ana, Am^ }oan [uh ênguôt snăk.  Bi m^n kơ klei jăk siam djuê ana hu^ dah lui] ram, mơ\ng thu\n 2008, Am^ }oan mko\ mjing iêu mthưr po\k adu\ bi hriăm mmui` khan, yăl dliê đưm, m`ê Eirei, du\m klei kdo\ kơ mnuih [uôn sang hlăm [uôn leh anăn êngao [uôn. Mơ\ng du\m adu\ hriăm anei, lu mnuih [uôn sang hlăm [uôn mphu\n hriăm, tui duah leh anăn khăp kơ dhar kreh djuê ana pô. Mse\ si amai H'Minh Ayu\n, khă gơ\ ti [uôn Bling, să }ư\ Mgar, ăt jê` jê` 2 tlam/hruê mlam mgăt êdeh êbeh 20 km nao ti sang Am^ }oan tui hriăm mmui` khan, yăl dliê đưm, m`ê Eirei ho\ng klei ]ang hmăng thâo leh anăn bi hriăm kơ anak ]ô leh anăn amai adei hlăm [uôn. Amâo dah ayo\ng Y Doan Niê, êlâo dih amâo khăp ôh ho\ng klei khan, m`ê Eirei kno\ng khăp kơ klei mmui` mrâo mrang, leh hmư\ Am^ }oan bi hriăm, iêu jak, hlak mblang, `u [uh mâo bruă klam kriê pioh dhar kreh djuê ana pô. Klei ]ang hmăng mơ\ng Am^ }oan jing du\m anôk bruă djo\ tuôm mđing dlăng, po\k thiăm lu adu\ bi hriăm dhar kreh djuê ana kơ phung mda asei, ]ia\ng kơ knhuah dhar kreh mơ\ng mnuih Êđê lo\ dơ\ng kriê pioh, mđ^ lar.