VOV4.Êđê –Bu\ng mơ\ng đưm jing leh mta mnơ\ng jua\t mưng hla\m klei hd^p mda aguah tlam lehana\n brua\ duh mkra pla mjing mơ\ng mnuih [uôn sang djuê ana K’ho ti kr^ng Dap Kngư. Pa\t ]ia\ng jih go\ sang mâo s’a^  bu\ng hla\m sang pô ho\ng lu brua\ yua mdê mdê. Hla\m ana\n, bu\ng dưi ba yua hla\m kna\m m’ak, mdah klei kdo\ mmui` lehana\n yua ]ia\ng nga\ bi msiam, dưi pia jing bu\ng m`am pu\ mnga mse\ boh đêc\ m`am kpa`( Sơ\ bơnơl). Bu\ng m`am pu\ mnga jing mta bu\ng nga\ mkra ja\k j^n êdi bi êdah klei thâo mbrua\ lehana\n klei [uh dla\ng ja\k siam mơ\ng pô mkra mjing. Ti gu\ anei, pô ]ih klei mrâo K’Hạnh, sra\ng hưn mthâo kơ bu\ng mnga, knhuah mdê hja\n êdi mơ\ng mnuih [uôn sang djuê ana K’ho.

Ti ôk sang simăng mơ\ng go\ sang aduôn K’Êp, ti [uôn Due#, sa\ Đinh Lạc, kdriêk Di Linh, ]ar Lâm Đồng, mâo sa boh sang ho\ng kyâo pioh ngă anôk dưm mnơ\ng m`am bu\ng piêu. Brua\ hr^ m`am đru leh kơ `u mâo prăk kăk hơ^t mơ\ng lu thu\n êgao. Mnơ\ng `u m`am pioh ]h^ kơ mnuih [uôn sang hlăm kr^ng yua, lehana\n wa\t kơ tuê hiu ]hưn ênguê, mse\ si mơ\ng [uôn pro\ng Hồ Chí Minh, mơ\ng Vũng Tàu… Ara\ anei tuê duah blei du\m mta mnơ\ng hr^ m`am mse\ si piêu mnga ăt nao ]oh ]ua\n ngă mơ\ng êlâo dua tlâo mlan. Ênoh ]h^ tui hluê điêt amâodah pro\ng, tui hluê sơ\k riêu, piêu bu\ng mơ\ng 250 truh 600 êbâo prăk sa boh. Aduôn K’Êp brei thâo, phu\n tal êlâo `u m`am kno\ng pioh gui yua hlăm sang, lehana\n kơ ana\n dơ\ng m`am lu:

“Kâo ]o\ng tui hriăm. Kâo [uh piêu jhat, kâo ruh mtlaih jih ksiêm dlăng si hdră ara\ng m`am, lehana\n tui ngă hlăm lu mlan mtam. Phu\n tal êlâo kno\ng m`am hlăp, lông m`am lăng, leh jing duah yuôl hlăm sang, mâo mnuih hriê ]hưn kơ sang [uh, bi mni lehana\n akâo blei. Mơ\ng ana\n kâo dơ\ng m^n, lehana\n m`am, phu\n tal êlâo m`am hơăi mang, truh êdei anei m`am bi mnga. Du\m kâo mâo m`am piêu mnga mâo mnuih hriê êmuh blei ti ana\n mtam. Tăp năng kâo amâo lo\ mâo djăp ôh bu\ng piêu pioh ]h^. Ara\ anei hlei pô ]ia\ng blei piêu mnga snăn hưn la] êlâo, amâo lo\ hmao mâo ôh ti ana\p”.

Brua\ hr^ m`am piêu mnga jing brei mâo klei thâo mdje\, thâo ruah đrao m’ô jăk. Tui si K’Ten ti [uôn Kao Kuil sa\ Đinh Lạc, kdriêk Di Linh, la] mâo m`am sa boh piêu mnga lu] lu hruê:

“Bu\ng piêu h’ăi mang jih 1 hruê dôk hr^ m`a\ hlăm hruê tal 3 mâo djăp ênu\m yơh, bi m`am piêu mnga lu] lu hruê h^n, ho\ng klei g^r yơh, ngă ho\ng klei mdje\ hlăm grăp mta brua\, snăn kơh srăng mâo sa boh piêu siam lehana\n kjăp. Sa boh piêu aguah tlam ăt dưi yua mâo du\m thu\n mơh. Bi piêu mnga yua sui h^n, kno\ng kreh m`am kơ ]ô anak dja\ hiu hlăm knăm m’ak”.

Mnơ\ng mkra mjing piêu mnga yua lu hwiê, đrao, klei pa\rsit, mrai sa\... Ara\ anei ]ia\ng mâo đrao, m’ô, hwiê… djăp ênoh ]ua\n pioh m`am sa boh bu\ng jăk, bi nao duah hlăm dliê kmrơ\ng wa\t hruê nao lehana\n w^t lu] jih sa hruê kăm mơh. Leh mprăp djăp mnơ\ng pioh m`am, lo\ [hu bi thu krô ([ia\dah amâo mâo dưi [hu hlăm mđia\ ktang ôh, jăk h^n [hu hlăm anôk êyui), blah lehana\n hr^ tluôn bu\ng hlo\ng truh kơ asei bu\ng, lehana\n sa\ klei bu\ng, grăp mta brua\ brei mâo klei mdje\, klei mbrua\, boh nik hlăm klei pu\ mnga.

Mâo dua hdră m`am piêu mnga, ana\n jing m`am mnga rup k[ô] mnu\, lehana\n pu\ mjing rup tăkla. Êa kolơr kno\ng ju\ ho\ng ko#, ma\ mơ\ng kl^t kyâo dliê amâodah mrai sa\ lu mta êa, [ia\dah jăk h^n êa bhia\n yua phu\n jing ju\ ko# dlăng siam h^n djo\ ho\ng knhuah kơ sa boh piêu mnga.

Ara\ anei ti sa\ Đinh Lạc, kdriêk Di Linh, ]ar Lâm Đồng, mâo lu mnuih adôk thâo m`am, hlo\ng mjing leh [uôn brua\. {ia\dah ti ana\p klei `u\ kma lehana\n mđ^ kyar, snăn lu phung hđeh gưl mrâo amâo mâo lo\ khăp ôh ho\ng brua\ hr^ m`am. Mduôn [uôn K’Jôs, ti [uôn Due#, sa\ Đinh Lạc la]:

“Hlăm [uôn Due# adôk mâo lu mnuih thâo m`am bu\ng bai, mse\ si m`am bu\ng, m`am piêu, m`am sơ\k, m`am prung… Kyuadah hla\m klei hd^p mnuih [uôn sang amâo mâo k[ah ôh yua bu\ng bai. Kâo ]ang hmăng brua\ sang ]ư\ êa alu\ wa\l mđing bi mâo djăp hdră ]ia\ng dưi po\k adu\ mjua\t bi hriăm brua\ anei kơ djăp gưl thu\n, hlei m`am siam mâo klei pah mni. Mse\ snăn kơh srăng mđ^ ai phung hđeh”.

Nguyễn Quốc Phương, K’ia\ng khua knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa sa\ Đinh Lạc brei thâo, ]ia\ng dưi kriê pioh mđ^ lar brua\ hr^ m`am bu\ng piêu mnuih djuê ana K’ho, brua\ sang ]ư\ êa hgu\m ho\ng anôk brua\ mtô bi hriăm brua\ knua\ bi po\k nanao adu\ mtô bi hriăm brua\ hr^ m`am kơ mnuih mâo klei ]ia\ng hriăm:

“Brua\ sang ]ư\ êa alu\ wa\l mprăp nanao, mâo mduôn [uôn lehana\n êpul kia\ kriê [uôn sang, mâo brua\ Đảng [uôn, lehana\n jih jang êpul êya ngă brua\ mb^t, dưi yua sang bi [^n [uôn dưn mơh mjing anôk bi hriăm, mtô mơ\ng brua\ ênưih hlo\ng kơ brua\ dleh hlăm klei m`am bu\ng bai, truh kơ klei m`am pu\ mnga. Amâo mâo djo\ kno\ng bi hriăm m`am hjăn bu\ng bai ôh, [ia\dah lo\ m`am lu mta mnơ\ng mkăn kreh yua hla\m klei hd^p aguah tlam msi\ si sơ\k, ê’i êsei, krang, lip, knguôr… amâodah m`ăm lu mta mnơ\ng điêt pioh kơ brua\ bi msiam. {ia\dah ara\ anei lu lo\ w^t m^n kơ klei hd^p đưm, lu tuê duah blei mnơ\ng ka tuôm [uh mơ\ng klei hd^p đưm , ]ia\ng lo\ hdơr w^t phu\n agha pô”.

Mb^t ho\n klei mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê Lâm Đồng, mâo du\m boh [uôn hr^ m`am, pơ\k m`am mnuih djuê ana K’ho ti kdriêk Di Linh hlăk dơ\ng lo\ kru\ w^t, đru bi kriê pioh knhuah gru dhar kreh mơ\ng aê aduôn pô hlăm klei hd^p aguah tlam mlam hruê.

                                                H’Nga pô ]ih hlo\ng răk