VOV4.Êđê - Êgei ]a\t amâo mâo bi knar jing klei khăng mâo lu hlăm phung hđeh. Êgei ]a\t amâo bi knar amâo djo\ kno\ng ngă kơ ai m’mah, bi lik mnơ\ng [ơ\ng mơ\ng phung hđeh đui] ôh, [ia\dah lo\ hma^ djo\ kơ klei siam ê[a\t êgei mbah dơ\ng, ngă kơ phung hđeh hê` hlăm klei blu\ tlao. Khă sơnăn klei anei dưi mơh msir mghaih tơdah phung am^ ama mâo klei bi mđing kriê dlăng jăk êgei mbah kơ anak aneh pô, hmao [uh êgei ]a\t amâo bi knar ]ia\ng mâo hdră mdrao bi djo\ guôp.

Êgei ]a\t amâo bi knar jing êgei khua ]a\t amâo djo\ prue#, ]a\t đê] điăng, mđ^ mđăl, kpơ…. Êgei ]a\t amâo bi knar amâo djo\ kno\ng ngă kơ ai mah mnơ\ng [ơ\ng mơ\ng phung hđeh awa\t h^n đui] ôh, [ia\dah lo\ ngă kơ phung hđeh hê`  tơdah blu\ tlao. Mb^t ana\n, êgei ]a\t mđ^ mđăl srăng ngă kơ mnơ\ng [ơ\ng êlưih đuôm hlăm anôk k’hư plah wah 2 boh êgei, ngă iêng [ơ\ng êgei. Hluê si âe mdrao Trần Văn Thông, K’iăng khua anôk bruă Y học lâm sàng, sang hră Cao đẳng Y tế Dak Lak, mâo hlăm brô mơ\ng 30 – 40% ênoh hđeh êgei ]a\t amâo mâo bi knar amâo mâo siam. Mta phu\n lu êdi ngă klei anei kyua tưp mơ\ng am^ ama. Bác sĩ Trần Văn Thông la]: “ Mta phu\n lu êdi kyua ]uê mơ\ng am^ ama truh 70%. Bi 30% phung hđeh mâo klei ruă amâo jăk mkăn amâo dah mâo klei mưng mlim kđiêng kngan, amâo dah kđưl êlah amâo dah hđeh mâo klei ruă hlăm êlan bi êwa, khăng bi êwa ho\ng [a\ng êgei”.

Kơ mta phu\n ]uê mơ\ng am^ ama, Aê mdrao Trần Văn Thông brei thâo; bruă mdrao mgu\n dleh dlan h^n. Khă sơnăn, tơdah phung am^ ama mđing dlăng kơ êgei mbah anak aneh pô, boh nik gơ\ hlăm wưng ]a\t êgei, hmao [uh du\m klei bi êdah amâo jăk kơ êgei leh ana\n nao mkă dlăng, sơnăn bruă [ư\ mkra êgei kơ anak aneh srăng mâo boh tu\ dưn h^n. Tui hluê si thu\n mơ\ng phung hđeh, bác sĩ srăng mâo hdră ktrâo la] mdrao bi djo\. Dưi kah mbha 2 gưl ]ia\ng mdrao êgei ]a\t amâo mâo bi knar leh ana\n jing wưng êgei mâo wa\t êgei mda leh ana\n êgei khua, khăng gơ\ mơ\ng 5- 12 thu\n leh ana\n wưng êgei khua ]a\t ênu\m ênap, khăng gơ\ mơ\ng 12 – 15 thu\n. Ti wưng mâo wa\t êgei mda leh ana\n êgei khua, tơdah êgei ]a\t amâo bi knar hnơ\ng hdjul, drei hluê ngă hdră [ư\ êgei ]ia\ng êgei ]a\t djo\ prue#. Bác sĩ Trần Văn Thông brei thâo: “ Hlăm hdră [ư\ êgei mâo lu hdră mse\ si ruh mtlaih lo\ mko\ phu\n êgei. Du\m mta mnơ\ng yua anei mse\ si 1 [e\ knang êa, krơ\ng kjăp ]ia\ng êgei ]a\t djo\ prue#. Tơdah phung hđeh dưi mdrao hnưm sơnăn boh tu\ dưn năng ai mơ\ng 80- 90%

Hluê si bác sĩ Trần Văn Thông, ]ia\ng hdră anei mâo ba w^t boh tu\ dưn mse\ si klei ]ang hma\ng, phung am^ ama bi mđing brei phung hđeh kă n’nao. Hu^dah ruh w^t mko\ nao. Ti wưng êgei khua ]a\t ênu\m ênap, hđeh dưi [ư\ êgei ]ia\ng mkhư\ gang êgei ]a\t amâo bi knar. Thu\n [ư\ êgei jăk h^n mơ\ng 12 – 15 thu\n. Hdră ngă anei đru bi h’^t phu\n êgei djo\ si klei ]ia\ng. Bác sĩ Trần Văn Thông brei thâo: “}ia\ng [ư\ êgei h’^t kjăp kơ phung hđeh, sơnăn dôk guôn êgei khua ]a\t ênu\m ênap, khăng gơ\ ti thu\n 12, 13, 14, 15 jing mâo boh tu\ dưn h^n. Bi khua thu\n đei êgei gơ\ khăng, ăt dưi mơh [ư\, [ia\dah wưng sui h^n. Khăng gơ\ wưng [ư\ êgei h’^t kjăp hlăm brô mơ\ng 18 truh 24 mlan”.

Mdê ho\ng du\m mta mnơ\ng yua hlăm bruă [ư\ êgei dưi ba yua hdră ruh mko\ tơdah mâo klei ]ia\ng, klei tu\ jăk mơ\ng hdră [ư\ êgei h’^t kjăp jing dưi mko\ h’^t kjăp hlăm êhưl, sơnăn dul [ia\ klei hma^ djo\ klei siam ê[a\t leh ana\n bi mdoh êgei mbah grăp hruê. Kyua ana\n êlâo kơ tu\ ư [ư\ êgei h’^t kjăp, phung am^ ama đru k]e\ kơ anak aneh pô ]ia\ng mhro\ [ia\ du\m klei ju\ jhat êdei ana\p.

Phung Aê mdrao thơ\ng kơ bruă êgei mbah mtă mtăn ]ia\ng răng mgang klei êgei ]a\t amâo bi knar, phung am^ ama mđing dlăng êgei mbah anak aneh pô mơ\ng wưng ]a\t êgei mda mtam, răng mgang klei iêng [ơ\ng êgei mda leh ana\n bu] he\ mơ\ng hnưm. Khăng ksiêm dlăng êgei mbah anak aneh pô, boh nik gơ\ wưng mphu\n ]a\t bi mlih êgei, kyua wưng anei klang êhưl, klang êgei leh ana\n êgei adôk ê-un sơnăn tơdah êgei ]a\t amâo bi knar, bruă [ư\ êgei srăng êlưih h^n. Mhro\ [ia\ du\m klei amâo mâo jăk hlăm phung hđeh mse\ si mlim kngan, kđưl êlah. S^t phung hđeh mâo du\m mta klei ruă hlăm êlan bi êwa, bi mdrao ktang hnưm ktang jăk, mkhư\ gang klei phung hđeh bi êwa ho\ng [a\ng êgei. Boh nik gơ\ ba phung hđeh nao mkă dlăng êgei 6 mlan 1 blư\ ]ia\ng phung Aê mdrao thơ\ng mdrao mgu\n êgei mbah hmao [uh êgei ]a\t amâo bi knar ]ia\ng mâo hdră mdrao djo\ guôp, ba w^t boh tu\ dưn./.