VOV4. Êđê - Mnuih đưm mâo klei blu\ “Êgei lehana\n [u\k jing phu\n kơ klei hd^p”, anei jing klei bi êdah ti êngao ]ia\ng la] kơ klei suaih pral anak mnuih. Kyuadah ho\ng êgei jăk srăng đru drei mmah mnơ\ng [ơ\ng jăk h^n, êgei siam lo\ đru drei mâo klei hơ^t h^n hlăm klei blu\ tlao:

Hlăm klei hd^p grăp ]ô mnuih êgei mâo ]a\t jing mbha nga\ dua gưl: Gưl ]a\t jing êgei mda, lehana\n gưl ]a\t jing êdei kjăp la\ lar. Êgei mda mâo 20 arua\t êgei, mphu\n mâo mơ\ng hđeh dôk hlăm tian am^, leh kkiêng mâo 6 mlan snăn êgei mda dơ\ng ]a\t yơh, lehana\n truh 2 thu\n phung hđeh ]a\t ênu\m êgei mda. Bi phu\n êgei kjăp la\ lar dơ\ng ]a\t jing leh hđeh mâo 6 mlan, lehana\n ti hđeh mâo 6 thu\n êgei anei dơ\ng ]a\t yơh hrô kơ êgei mda. Truh 12 thu\n êgei grăp ]ô mnuih ]a\t ênu\m mâo hlăn brô 28 arua\t, êgei knhal tu], êgei khăm alah, ]a\t hlăm brô 18 -25 thu\n.

Răng kriê êgei mda:

Êgei mda mphu\n ]a\t jing mơ\ng du\m mlan knhal tu] hlăm klei ba tian hlo\ng truh kơ leh kkiêng dua tlâo mlan. Kyuana\n, hlăm wưng dôk ba tian, lehana\n brei anak mam phung am^ brei mđing kơ mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk, ]ia\ng kơ êgei hđeh kjăp đ^ jing siam, bi thiăm mbo\ djăp mta mnơ\ng [ơ\ng mâo lu calsi. Brei hđeh nao mka\ dlăng êgei nanao kăp ksiêm dlăng klei suaih pral.

}ia\ng kơ êgei mda amâo mâo iêng [ơ\ng mơ\ng điêt, snăn am^ brei anak mam ksâo pô, amâo mâo jăk ôh bi mam sui êa ksâo giêt, amâo mâo đei jăk ôh m]iêm hđeh mnơ\ng [ơ\ng mâo lu [ê` hra. Răng kriê bi doh êgei mbah kơ hđeh ho\ng hdră: yua mnơ\ng sut doh din ti kđiêng kngan lehana\n sut êgei kơ phung hđeh, leh hđeh mam, lehana\n [ơ\ng mnơ\ng, ]ia\ng mjing klei bi mưng kơ hđeh thâo ]hao êgei mgi dih. Hđeh mâo 2 – 3 thu\n dơ\ng bi hriăm yơh hđeh ]hao êgei.

Ho\ng êgei kjăp:

Mjing klei bi mưng ]hao êgei mbah nanao leh hua\ [ơ\ng lehana\n êlâo kơ nao p^t. {ia\ êdi ]hao êgei aguah ưm lehana\n tlam mma\t. leh [ơ\ng djăp mta mnơ\ng [ơ\ng bi ksu\ng he\ êgei lu blư\ ]ia\ng bi mdoh êgei lehana\n êhưl. Bi ]hao êgei djo\ hdră ho\ng [rueh ]hao êgei ê’un: }hao nah êngao, nah lam, êgei mmah nah dlông, nah gu\, ]hao bi doh phu\n êgei lehana\n kkuê êgei. Amâo mâo jăk ôh ]hao êgei ho\ng klei dhông ktang, kyuadah ngă mse\ snăn srăng klhuih tal êngao răng mgang êgei, ngă êka êhưl, amâo mâo ja\k ôh dhông mgăn, ênưih ngă kroh êgei, lehana\n êhưl êka mơh. }hao êgei ho\ng klei mdje\, lehana\n thâo răng. Bi êgei ]a\t mđ^ mđăl amâo mâo siam, tơdah êjai adôk mda nao [ư\ he\ bi kpa\ kyuadah êgei ]a\t amâo mâo mtăp kreh jing anôk đuôm mnơ\ng [ơ\ng h^n, ênưih truh kơ klei iêng [ơ\ng h^n. Đăm [ơ\ng lu ôh mnơ\ng [ơ\ng mmih, lehana\n mnơ\ng [ơ\ng hơăi mang, boh nik mnơ\ng mmih, đăm [ơ\ng ôh mnơ\ng [ơ\ng mmih êlâo kơ nao p^t. Yua êa mâo mta flo, kbu ]hao êgei mâo mta flo srăng đru bi hro\ 30% klei iêng [ơ\ng êgei.

Drei kreh mâo klei mưng kđê] êgei ]ia\ng ma\ mnơ\ng đuôm hla\m êgei. Klei yua giê kđê] êgei brei mâo klei thâo răng đăm ôh ngă êka he\ êhưl. 3 – 4 mlan mlih he\ giê ]hao êgei sa blư\. Nao mka\ dla\ng êgei jê` jê` 6 mlan /blư\ ]ia\ng pral thâo [uh êgei iêng [ơ\ng, lehana\n mdrao mtam.

Êngao kơ brua\ bi mdoh êgei, lehana\n êhưl, ăt yuôm bhăn mơh bi mdoh êlah. Kyuadah êlah srăng jing anôk mâo lu kman gam, ênưih ngă truh kơ iêng [ơ\ng êgei, bi mđu] êhưl, lehana\n ba klei [âo [a\ng êgei.

Ho\ng phung hđeh điêt, hdơr gang mkhư\ ya mta klei mưng amâo mâo jăk, ngă hmăi jhat kơ êgei đ^ jing, srăng hmăi amâo mâo jăk mơh kơ klei suaih pral, lehana\n klei siam anak mnuih; đơ klei mưng ana\n tơdah adôk nanao mse\ si: mlim kđiêng, klei tlưng êlah pha\ êgei ana\p, tơdah ngă nanao klei mưng ana\n êgei srăng [rơm. Amâodah klei bi êwa ho\ng [a\ng êgei srăng ngă [a\ng êgei thu, ngă kơ êgei ]a\t jing amâo mâo siam ôh, lehana\n ênưih mơh truh kơ klei djo\ kman hla\m êlan bi êwa. Klei mưng dra\ kang, mlim kđiêng, ke\ kkâo kngan, kriêt êgei, ke\ mnơ\ng khăng…ăt ênưih ngă [hop êgei gu\, ngă klhuih êgei, lehana\n kpe\ êgei.

                                                                        BTV: Y-Khem.