VOV4.Êđê - Klei rua\ êkăl anak ala\ jing klei rua\ mâo lu, lehana\n jing pô phu\n ba klei bum ala\ mta ho\ng mnuih khua thu\n ara\ anei. {ia\dah sa kdrê] kyua k[ah klei thâo săng, lehana\n adôk mâo klei hu^ bi ktro\ kơ anak ]ô, mơ\ng ana\n mơh ala\ mta mnuih khua thu\n đue# nao kơ kjham h^n. Pral thâo kral ala\ pô mâo klei êkăl anak ala\, lehana\n nao blaih mdrao mtam jing hdră jăk h^n đru mnuih khua thu\n lo\ mâo klei hd^p suaih h^n.

Klei rua\ êkăl anak ala\, jing anôk kl^t mnga] luôm anôk ju\ asa\r ala\. Đru krơ\ng mgang, bi hnơ\ng boh mnga], đru kơ asa\r ala\ thâo [uh mnga]. Kl^t êngao luôm juôm ju\m anak ala\ brei jing êngeh mnga] snăn kơh đru kơ hnơ\ng ala dlăng thâo [uh mnga]. Mnuih đue# nao kơ khua thu\n kreh dơ\ng mâo yơh klei rua\ djo\ tuôm ho\ng ala\, mse\ si êkăl anak ala\, êdah êdi hnơ\ng thâo [uh amâo jăk lo\ mnga] ôh, boh mnga] mse\ ho\ng dhul k’ua\, knư\ sui knư\ êkăl h^n. Tơdah amâo mâo mdrao ôh mơ\ng hnưm ênưih truh kơ bum ala\ mta. Kha\dah jing klei rua\ kreh mâo lu ho\ng mnuih khua thu\n, boh nik ho\ng mnuih hd^p hlăm kr^ng taih kbưi amâo thâo nik ôh kơ klei rua\ anei, mơ\ng năn kreh tuôm ho\ng kjham nanao.

Êbeh mkrah thu\n ho\ng anei, aduôn Lộc Thị Pịa 67 thu\n ti să }ư\ K’Bang, kdriêk Êa Sup, ]ar Dak Lak [uh ală pô m’măt he\. {ia\dah bi m^n anei jing klei ruă thu\n khua mduôn, sơnăn aduôn Pịa amâo bi mđing ôh. Hlăm 1 wưng nao mkă dlăng du\m mta klei ruă kơ ală mta ti êpul êya, sơnăn `u mrâo thâo pô mâo klei ruă êkăl anak ală. Klei ruă anei srăng ngă kơ ală `u [rư\ hruê [rư\ m’ăt, êdei kơnăn srăng ngă bum ală tơdah amâo mâo hmao mbla] mdrao. Aduôn Lộc Thị Pịa lac\:

“ Ală kâo m’măt he\ hlăm brô 6 mlan ho\ng anei leh. Kâo amâo thâo ôh pô mâo klei ruă, kno\ng [uh ală m’măt đui]”.

Bi Vũ Đức Hảo, 77 thu\n ti phường Thắng Lợi, [uôn pro\ng {uôn Ma Thuột, ]ar Daklak ăt mâo klei ruă bi êkăl anak ală kyua klei ruă m’iêk [ê` hra. {ia\ [ri mơh ana\n jing Vũ Đức Hảo dê pral mâo aê mdrao ktrâo k]e\, anăn hmao mkă dlăng leh ana\n mdrao mgu\n. Vũ Đức Hảo brei thâo:

“ Kâo mâo klei ruă m’iêk [ê` hra hlăk dôk mdrao ti sang êa drao pro\ng ]ar. Sui ho\ng anei 2 mlan, kâo [uh ală m’măt [rư\ [rư\. Kâo hưn ho\ng bác sĩ khoa nội leh ana\n aê mdrao brei hră ba nao kơ Anôk bruă mdrao klei ruă Ală ]ia\ng mkă dlăng”.

Aê mdrao chuyên khoa II Nguyễn Thanh Hải, Khua kriê dlăng klei hriăm kơ Ală mta, sang hră Đại học Tây Nguyên brei thâo, phung mâo klei ruă êkăl anak ală mbha 3 êpul: klei ruă êkăl anak ală mâo mơ\ng tian am^, klei ruă êkăl anak ală hlăm mnuih khua mduôn leh ana\n klei ruă êkăl anak ală hlăm phung hđeh. Hlăm ana\n, khua ruă khăng mâo lu ho\ng mnuih khua mduôn, mta phu\n kyua kl^t anak ală ti êngao đue# nao khua hluê thu\n.

La] kơ klei bi êdah klă mơ\ng klei ruă êkăl anak ală hlăm mnuih khua mduôn, aê mdrao Nguyễn Thanh Hải brei thâo:

“ Hlăm mnuih khua mduôn, klei bi êdah klă mơ\ng klei ruă ana\n jing ală mmăt [rư\ [rư\ hluê lu mlan, lu thu\n [ia\dah `u amâo mâo nga\ ruă amâodah hrah ală ôh. Ana\n jing klei bi êdah yuôm bhăn h^n êdi. Êngao kơnăn lo\ dơ\ng mâo du\m klei bi êdah mse\ si bi kmla^ ală, dlăng sa jing mdua. Lo\ mâo 1 klei bi êdah hưn răng ưm mơ\ng klei ruă anei, ana\n jing klei ruă mmăt ală đ^ lar, ana\n jing êlâo dih digơ\ khăng ba yua ală k^ng pioh kơ phung mduôn ]ia\ng dlăng giăm, ara\ anei digơ\ amâo lo\ guôn ba yua ală k^ng ôh [ia\dah ăt dưi [uh mơh dlăng giăm”.

Ara\ anei mâo kno\ng sa đui] hdră mdrao klei ruă êkăl anak ală ana\n jing mbla] mlih kl^t anak ală lo\ mjing mă. Ho\ng kl^t anak ală lo\ mjing mă jăk, leh mbla], tơdah amâo mâo ôh ya mta klei ruă mkăn hlăm ală mnuih ruă dưi krơ\ng kjăp truh jih klei hd^p mơh.

La] kơ hdră răng mgang klei ruă êkăl anak ală, aê mdrao Nguyễn Thanh Hải brei thâo: boh s^t, dleh ]ia\ng dưi răng mgang klei ruă anei kơ mnuih khua mduôn, kyua anei jing klei ruă djo\ tuôm kơ thu\n. Khă snăn, dưi thâo [uh hnưm leh ana\n mhro\ tui] hnơ\ng klei hu^ nga\ truh kơ bum ală mta. Aê mdrao Nguyễn Thanh Hải mtă mtăn:

“ Kyua anei jing klei ruă kyua klei bi mlih hluê ho\ng thu\n. Khă snăn, ăt dưi răng mgang mơh hluê hdră nao mkă dlăng nanao ală djo\  gưl. Kbiă kơ ta] c\ia\ng bi truă ală k^ng ]ia\ng mhro\ [ia\ boh mngac\ yang hruê  mtrang hlăm ală, kyua ala ]ar drei jing kr^ng adiê hlơr anăn ênoh mnuih mâo klei ruă êkăl anak ală kyua hma^ djo\ mơ\ng boh mnga] yang hruê srăng lu h^n mkă ho\ng du\m alu\ wa\l mkăn”.

Mnuih khua thu\n, boh nik gơ\ ti kr^ng taih kbưi khăng la]: mmăt ală jing klei khăng mâo kơ thu\n khua mduôn anăn amâo nao bi mkă dlăng ôh. Lu mnuih nao kơ sang êa drao gơ\ hnui đei, ală gơ\ kjham leh ngă truh kơ bum ală. Kyua ana\n, phung aê mdrao mtă mtăn mnuih hlăm sang, hla\m ga\p djuê, bohnik gơ\ anak aneh c\ia\ng bi mđing dlăng kơ ală mta phung mduôn khua.