VOV4.Êđê - La\n dap kngư hla\k dôk ga\n du\m hruê adiê mđia\ hlơr ktang ph^t, adiê hjan hla\m tlam mma\t, hnơ\ng h’uh bi mlih nanao hla\m sa hruê. Klei anei hma\i truh kơ klei suaih pral, boh nik ho\ng phung mduôn, phung hđeh kyua ai bi kdơ\ng ho\ng klei rua\ adôk êdu awa\t. Sna\n, si hdra\ sra\ng mdrơ\ng ho\ng adiê mđia\ hlơr lehana\n klei bi mlih hnơ\ng h’uh hla\m hruê. Kdrê] “Klei suaih pral kơ jih jang mnuih”, hmei hưn mthâo kơ du\m hdra\ gang mkhư\ klei rua\ hla\m yan adiê mđia\ hlơr.

Hlăm du\m hruê mđia\ hlơr anei, kha\dah dôk hlăm sang mâo dhia\r kpưh, amâodah êbat hiu hlăm êlan klông, lu mnuih ăt kbia\ êa ho\. Hnơ\ng êa ho\ kbia\ lu, snăn yơh jing pô phu\n ngă kơ hnơ\ng êa hlăm asei mlei kbia\ đue#. Tui si phung thơ\ng kơ brua\ mdrao mgu\n, êa ho\ kbia\ knư\ lu snăn asei mlei ênưih lui] êa. Êjai ana\n, asei mlei dơ\ng nao kơ êmăn, hw^r ko\, ênưih đ^ êngoh, bi tơdah lui] êa kjham êjai êbat hiu hlăm mđia\ srăng ngă kơ mnuih hwa\t hwiêng, rua\ ko\ asei, dleh bi êwa.

Adiê mđia\ hlơr ktang mse\ ho\ng ara\ anei, ba klei amâo mâo jăk ôh ho\ng mnuih khua asei, boh nik ho\ng mnuih mâo leh klei rua\ kboh, klei rua\ êrah đ^… Hlăk hnơ\ng h’uh đ^ h^n, mnuih khua asei dleh dưi tio\ ho\ng adiê kơ êngao, amâo mâo pral mse\ ho\ng hlăk thu\n adôk pral suaih ôh, snăn dleh mơh bi mlih hnơ\ng h’uh hlăm asei bi djo\ ho\ng kơ êngao. Lehana\n dlô mơ\ng mnuih khua asei ăt ngă brua\ êdu awa\t leh, kyuana\n êjai asei mlei k[ah êa, [ia\dah amâo mâo [uh klei bi mhao êa ôh, amâo lo\ hma\r mbo\ ôh êa kơ asei mlei. Mơ\ng ana\n, ênưih ngă kơ asei mlei hw^r ko\ asei kyua adiê hlơr, mơ\ng ana\n djăp mta klei rua\ mâo leh hlăm asei mlei ênưih lo\ đ^ nao kơ kjham h^n hlăm du\m hruê adiê hlơr. Kyuana\n anak ]ô brei mâo klei mđing mta\ mtăn kơ mnuih khua asei mnăm êa jê` jê`, brei phung mduôn [ơ\ng mnơ\ng m’êa bur, [ung… brua\ mbo\ êa srăng đru kơ phung khua thu\n mâo klei suaih pral h^n, mnga] ta] h^n ai tiê klei m^n.

Bi ho\ng phung hđeh, lu mnuih bi la] kyua phung hđeh mnăm lu leh ea ksâo, [ơ\ng bur, ê aboh kroh, snăn amâo lo\ mđing ôh brei hđeh mnăm êa, lehana\n hđeh kreh mnăm ]hu` ma\ sa mbah mdei yơh, leh mnăm êa ksâo, amâodah [ơ\ng mnơ\ng. Boh s^t asei mlei hđeh ]ia\ng lu snăk êa. Ho\ng hđeh thu\n mơ\ng 3-5 thu\n, [ia\ êdi brei mnăm 1 êbâo ml êa, lehana\n 50ml êa ksâo/hruê; Hđeh thu\n dôk hriăm gưl sa jing 1.50ml êa/hruê. Hdơr đăm brei ôh hđeh mnăm êa mâo gas, êa mkra mjing mâo lu mta mmih, ngă kơ hđeh srăng alah h^n [ơ\ng mnơ\ng. Kyuana\n kno\ng brei phung hđeh mnăm êa boh kroh, êa djam, êa nga]…

Mkhư\ klei k[ah êa hlăm asei, phu\n tal êlâo mơ\ng klei mnăm êa jê` jê`, boh nik hlăk kbia\ lu êa ho\. Tui si phung thơ\ng kơ brua\ mdrao mgu\n, mnuih aguah tlam, hnơ\ng êa mbo\ kơ asei mlei jing hlăm brô 2.500ml/hruê, hlăm ana\n êa mnăm mơ\ng 1.000 – 1.500ml. Tui hluê yan, lehana\n mta brua\ knua\ ma\, klei rua\ duam, snăn hnơ\ng êa mbo\ kơ asei mlei, lehana\n bi kbia\ mơ\ng asei mlei mâo klei bi mlih mdê mdê.

Klei mđia\ ngă kbia\ hriê dôk [hu sui hlăm mđia\, amâodah dôk hla\m anôk h’uh hlơr ăt jing hu^ hyưt snăk. Klei mđia\ ngă ênưih ngă amâo mâo jăk kơ arua\t klei m^n boh ko\ kbia\ hriê mơ\ng tia cực tím mđia\ mtrang ti boh ko\, ti tlo\ng tlut… tơdah amâo mâo pral ba do\ng mdrao srăng truh kơ djiê pral snăk.

Du\m klei brei drei mđing:

-Amâo mâo jăk ôh ktit hnơ\ng êđăp mơ\ng masin bi êđăp ê’a\t đei, kăn jăk rei ktit dhia\r kpưh ktang je\ asei mnuih wa\t ho\ng mnuih suaih pral dưn. Hnơ\ng h’uh hlăm adu\ ktit man ti hnơ\ng mơ\ng 25 – 28⁰C lehana\n hlăm adu\ bi mâo dhia\r mđue# êwa h’uh kơ ta], đăm ôh hlăm sang k[ah êwa, kno\ng êwa bi êđăp, kno\ng ksu\n lu mta kman, virus ba klei rua\.

-Đăm kbia\ hiu hlăm mđia\ lu ôh êjai adiê dôk hlơr ktang, boh nik mơ\ng 9h aguah truh kơ 5h tlam. Bi tơdah mâo brua\ ]ia\ng kbia\ hiu kơ ta] bi đua đuôn, h’ô ao dlông păl, trua\ ala\ k^ng guôm [o# mta gang he\ mđia\ mtrang.

-Bi mdoh mnơ\ng [ơ\ng, mkra mnơ\ng [ơ\ng ksa\, mnăm êa tu\k, mđ^ hnơ\ng tu\ jăk hlăm mnơ\ng [ơ\ng grăp hruê, [ơ\ng lu boh kroh, ]ia\ng rơ\ng mâo djăp vitamin, mđ^ ai asei mlei dưi kdơ\ng ho\ng klei rua\.

-Bi mdoh djăp mta mnơ\ng kreh yua grăp hruê, rao sut klo\ kpa\t boh [a\ng, păn ê`an, jhưng mdho#, tur sang, mnơ\ng hđeh hlăp, mnơ\ng hriăm hra\ mơar… ho\ng kbu lehana\n ho\ng êa rao.

-Bi mdoh asei mlei pô, rao kiê kngan ho\ng kbu êlâo kơ mkra mnơ\ng [ơ\ng, êlâo kơ hua\, lehana\n leh w^t tlô. Bi mdoh jê` jê` knga, adu\ng, ko\ng đo\k ho\ng êa hra.

-Bi mdoh jê` jê` sang tlô, phung hđeh eh m’iêk ba tuh bi doh hlăm sang tlô./.