VOV4.Êđê - Hla\m wưng anei, Dap kngư dôk bi mlih mơ\ng yan bhang nao kơ yan hjan. Brua\ gang mkhư\ klei rua\ kơ phung hđeh hla\m yan anei jing mđing dla\ng êdi, kyuadah phung hđeh êlưih djo\ mâo klei rua\, tơdah amâo mâo hdra\ ra\ng mgang klei rua\ dja\p ênu\m leh ana\n pral mdrao mgu\n, klei rua\ sra\ng đ^ kơ ktro\. Kdrê] Klei suaih pral kơ jih jang mnuih hruê ka\m anei la] kơ hdra\ gang mkhư\ leh ana\n ra\ng mgang klei suaih pral kơ phung hđeh hla\m yan hjan.

Yan hjan jing yan kê] [loh bluh đ^ lu. Kyuana\n, du\m mta klei rua\ mơ\ng kê] [loh mtưp srăng đ^ lar, lehana\n ho\ng phung hđeh năng mđing êdi jing klei rua\ êngoh bi [le\ êrah.

Yan hjan ăt  jing yan lu mta kman siêu vi hlăm êlan bi êwa. Boh nik kreh tuôm êdi jing siêu vi hdrak. Kman siêu vi ba truh klei rua\ hlăm 3 anôk: Rua\ buôr, rua\ đo\k, lehana\n rua\ ala\ hrah. Boh nik lu êdi jing rua\ đo\k, lo\ pia jing djo\ kman hlăm êlan bi êwa.

Êngao ana\n, hlăm yan hjan ăt jing yan kreh mâo klei rua\ tian, mse\ si rua\ tian eh, rua\ tian eh êrah, êngoh thương hàn, pia jing djo\ kman hlăm êlan prô] tian.

Hlăm yan hjan, du\m mta klei rua\ kreh tuôm ho\ng phung hđeh, lehana\n ênưih truh kơ djiê mơh, jing 3 mta klei rua\: Êngoh bi [le\ êrah, du\m klei rua\ hla\m êlan bi êwa, lehana\n du\m klei rua\ hlăm êlan prô] tian.

Snăn si srăng ngă ]ia\ng dưi răng mgang 3 mta klei rua\ ana\n?

Êngoh bi [le\ êrah jing sa mta klei rua\ hu^ hyưt snăk. Phung hđeh êjai dôk hlăp mse\ si aguah tlam, bhiâo riâo rit đ^ êngoh hlơr ktang, ka mâo êa drao bi lưh hlơr, ka mâo ôh sa mta êa drao kháng sinh dưi mdrao hlao klei rua\ anei. Klei rua\ kreh ngă bi kbia\ êrah hlăm lu anôk: Hdjul [le\ êrah adu\ng, [le\ êrah phu\n êgei, kjham truh kơ klei o# êrah, eh êrah, m’iêk êrah, lehana\n đung êrah gu\ kl^t…Tơdah truh kjham hlo\ng hwa\t hwiêng, amâo lo\ thâo săng, jơ\ng kngan êa\t s’ra\, kkuih tăp êdu.

{ia\dah, dưi răng mgang kluôm dhuôm klei rua\ anei. Klei rua\ êngoh bi [le\ êrah kbia\ hriê mơ\ng sa mta siêu vi pô ngă. Kman siêu vi anei mtưp kơ mnuih mơ\ng kê] [loh ke\, lo\ pia jing kê] kdruêh. Mta kê] anei hd^p hlăm sang, boh nik hlăm anôk h’ăp msah, anôk mma\t, mse\ si hlăm kiêng sang, hlăm ktai mnơ\ng, gu\ jhưng, gu\ hip… ~u đ^ lê] hlăm yan hjan, jing yan h’ăp msah.

}ia\ng dưi răng mgang klei rua\ êngoh bi [le\ êrah, boh nik jing mdjiê kê] [loh. Răng kriê pưk sang bi doh mnga], djăp anôk bhung doh. Hđeh p^t đih yang hruê dưn brei đih hlăm mu\ng mơh. Hđeh hriăm hra\ dôk hriăm hra\ mma\t bi ]u\t ]hum ao dlông, amâo mâo brei kê] [loh ke\ ôh, lehana\n ]uh brui pruh kê] gu\ jơ\ng jhưng, amâodah krih êa drao kê] grăp hruê.

Ăt hlăm yan hjan, du\m mta kman siêu vi ngă kơ êlan bi êwa đ^ lê] pral mơh. Mâo lu phung hđeh kbia\ êa adu\ng, mtu\k, mâo êa k’hak, bi êwa dleh. Ana\n jing klei rua\  hla\m kuôp kso\, rua\ kso\, amâodah pia jing rua\ hlăm êlan bi êwa. Djăp mta siêu vi, kman pô ba klei rua\ đ^ lê] hlăm yan hjan, hlăm adiê h’ăp msah, lehana\n ênưih snăk mtưp klei rua\.

}ia\ng dưi răng mgang djăp mta klei rua\ hla\m êlan bi êwa, am^ ama hđeh brei mâo klei mđing: Amâo mâo brei ôh hđeh hlăp hlăm krah hjan, amâo mâo hiu hlăp truh krah mlam ôh. Du\m hruê adiê đ^ êa\t, snăn bi mnei anak ho\ng êa mđao. Tơdah anak mtu\h, kbia\ êa du\ng, snăn ba mka\ dla\ng kơ sang êa drao mtam, boh nik ho\ng phung hđeh kgu\ 5 thu\n, kyuadah hlăm thu\n anei, klei rua\ ênưih sna\k đ^ nao kơ kjham ho\ng klei pral.

Yan hjăn ăt jing yan klei rua\ tian đ^ lê] mơ\ng siêu vi ngă mse\ si rua\ tian eh, rua\ tian eh êrah, êngoh thương hàn. Hyưt h^n êdi jing ho\ng klei rua\ tian eh kreh ngă lu] êa hlăm asei mlei, lehana\n du\m mta tu\ dưn hlăm asei mlei, du\m mta ana\n jing yuôm bhăn kơ asei mlei. Klei lu] êa hlăm asei mlei ngă kơ hđeh toh hroh asei mlei pral snăk, dah amâo mâo klei răng truh kơ djiê amâo mâo yo\ng thâo.

Klei rua\ tian eh êrah, jing klei rua\ nao eh lu blư\ hlăm ruê, [ia\dah grăp blư\ eh kno\ng [ia\ kbia\ eh, hlăm ana\n mtlai êa adu\ng lehana\n êrah. Mnuih rua\ ngă bi rua\ tiut, eh ara\n, suăi êmăn, toh hroh asei mlah pral êdi.

Klei êngoh thương hàn jing sa mta klei rua\ hu^ hyưt snăk:

Mnuih rua\ đ^ êngoh sa wa, sui hruê, [rư\ [rư\ ngă kơ hđeh hwa\t hwiêng, tăp năng truh kơ klei amâo lo\ hdơr êa êpa êsei ôh…

Brei jih jang drei mđing krơ\ng bi mđao, lehana\n bi mdoh asei mlei hđeh. Brei hđeh [ơ\ng ksa\, mnăm tu\k, yua êa doh hla\m klei hd^p grăp hruê. Brei hđeh rao mngan ho\ng kbu êlâo kơ hua\ [ơ\ng, leh w^t dliê tlô, leh w^t mơ\ng anôk hlăp… Tơdah hđeh mâo klei bi knăl rua\ duam, ba mtam hđeh kơ sang êa drao mka\ dlăng bi pral.

Yan hjan, jing yan mâo lu mta klei rua\, hlăm ana\n mâo lu mta klei rua\ jing hu^ hyưt ho\ng phung hđeh, ]ang hmăng mnuih [uôn sang drei mâo klei uê` mđing, dlăng kriê rông ba anak aneh bi jăk k`ăm mâo klei suaih pral kơ phung hđeh./.

                                     Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k.