VOV4.Êđê -Yơi jing sa mta klei rua\ tưp. Hlăm djăp thu\n ăt tưp sơăi ho\ng klei rua\ anei, hlăm năn phung hđeh kgu\ 10 thu\n ênưih tưp h^n. Tơdah thâo hdră răng mgang lehana\n mghaih msir klei rua\ yơi, srăng đru kơ phung hđeh amâo mâo truh kơ klei amâo mâo jăk ôh mgi dih. kdrê]: “Klei suaih pral – klei hd^p” hruê anei, hmei la] kơ du\m klei djo\ tuôm ho\ng klei rua\ yơi lehana\n hdră mghaih msir răng mgang.

Klei bi knăl mâo klei rua\ yơi:

Yơi jing sa mta klei rua\ tưp, bi mtưp hlăm êlan bi êwa amâodah djo\ ho\ng êa bah mnuih rua\. Kbia\ hriê mơ\ng sa mta virus hlăm êpul Paramyxo pô ngă, kreh hmăi djo\ hlăm kpung êa bah hlăm miêng ti gu\ knga ba klei rua\, bo\h hlăm kr^ng gu\ kang 1 amâodah jih dua nah. 25% phung mâo klei rua\ yơi amâo mâo [uh klei bi knăl êdah kla\ ôh, [ia\dah lu kreh [uh mse\ snei:

-Êngoh hlơr, tăp năng đ^ hlơr truh 40 độ.

-Bo\k sa nah amâodah jih dua nah gu\ knga, amâodah gu\ kiêng kang.

-Mtu\k amâodah kbia\ êa du\ng.

-Rua\ ko\ lehana\n êgah êman hlăm kđek asa\r.

-Rua\ hlăm tian, amâo mâo ]ia\ng hua\ [ơ\ng.

Leh 14 – 24 hruê djo\ ho\ng virus pô ba klei rua\, mnuih rua\ dơ\ng đ^ êngoh êdu, mâo mb^t ho\ng rua\ ko\ng đo\k, amâo mâo jăk hlăm asei mlei, amâo mâo ]ia\ng hua\ [ơ\ng. Leh kơ năn, gu\ knga dơ\ng bo\k yơh 1 nah amâodah jih dua mtam hlăm 3 hruê lehana\n dơ\ng hro\ hjăn. Anôk bo\k tăp năng lar truh kơ miêng, kơ gu\ kang, amâodah hlo\ng truh kơ đah da.

Klei rua\ yơi kơ phung hđeh mâo klei hu^ hyưt mơ\?

Klei rua\ anei kreh jing amâo mâo klei hu^ hyưt ôh, ]o\ng hlao ma\ hla\m 10 hruê êdei. {ia\dah mâo đa đa hlo\ng ba hriê klei amâo mâo jăk, boh nik ho\ng phung hđeh.

-Bo\k asa\r boh kăm lehana\n kmang boh kăm: 20 35% mâo klei rua\ yơi leh thu\n đ^ pro\ng snăn kreh mâo klei rua\ anei, leh sa gưl đ^ êngoh đ^ bo\k sui hlăm brô 7 hruê. 50% mnuih truh kơ klei rua\ snei hlo\ng pê asa\r boh kăm, ênưih ngă amâo lo\ mâo anak ôh mgi dih.

-Bi mđu] êka sang anak ho\ng phung mniê: 7% phung hđeh mniê mâo klei rua\ yơi leh thu\n đ^ pro\ng snăn ênưih truh kơ klei rua\ mđu] êka sang anak. {ia\dah, hlăm klei anei amâo mâo truh kơ klei plao ôh.

-Ngă amâo mâo jăk kơ arua\t klei m^n, truh kơ klei mđu] êka hlăm dlô amâodah ngă lu] klei thâo gai kdrê] điêt hlăm dlô.

-Ngă m]ah arua\t êrah kso\: Jing klei amâo mâo jăk truh leh klei mđu] êka asa\r boh kăm, ngă k[ah êrah rông kso\, truh kơ klei djiê jhat kđeh kso\.

Si srăng dlăng kriê wiê ênăk phung hđeh mâo klei rua\ yơi?

-Leh [uh hđeh mâo klei rua\ yơi, am^ hlo\ng brei anak dôk kơ sang yơh amâo lo\ brei nao sang hra\ ôh hu^dah mtưp kơ phung hđeh mkăn.

-Tơdah hđeh đ^ êngoh hlơr ktang, am^ bi mnăm anak êa drao bi lưh rua\, lehana\n lưh hlơr, lưh bo\k. Klei mnăm êa drao anei bi tui hluê djo\ ho\ng klei nai aê êa drao ktrâo ata\t.

-Brei hđeh mnăm êa lu.

-Brei hđeh hua\ [ơ\ng djăp ênu\m, ruah mkra mnơ\ng [ơ\ng êun, ênưih [ơ\ng, mđ^ hnơ\ng vitamin C kơ hđeh mbo\ ai ktang kdơ\ng ho\ng klei rua\.

-Mđing bi mdoh adu\ng, [a\ng êgei mbah kơ anak hlăm grăp hruê ho\ng êa hra [h^. Yua ]hia\m doh, lehana\n êa mđao sut asei mlei kơ anak.

-Ba hđeh kơ sang êa drao mtam, tơdah [uh du\m klei bi knăl mse\ snei:

+Êngoh hlơr sa wa hlăm 3 hruê mtam, bo\k sui êbeh 7 hruê.

+Hđeh mâo klei rua\ ktang hlăm anôk bo\k.

+Hđeh amâo mâo thâo hua\, amâo thâo mnăm lehana\n ênưih lu] êa hlăm asei mlei.

+Hđeh mâo klei bi hrut.

Răng mgang klei rua\ yơi kơ hđeh:

Ara\ anei ăt ka mâo mơh êa drao mdrao klei rua\ yơi, [ia\dah phung am^ dưi đru hđeh thâo răng kơ klei rua\ hlo\ng klei tlo\ mgang sa arua\t vaccin. Kno\ng leh 6 – 7 hruê tlo\ mgang, vaccin srăng mđ^ ai kơ asei mlei hđeh mâo djăp ai ktang kdơ\ng ho\ng klei rua\.

Kdrê] “Klei suaih pral – klei hd^p” hruê anei, truh kơ anei rue# yơh. La] jăk kơ diih mâo mđing hmư\ leh. {ua\n bi tuôm ho\ng diih hlăm kdrê] anei hruê kăm êdei.

                                                                                   Y-Khem pô ]ih mkra.