VOV4.Êđê- Hla\m kdrê] Klei suaih pral kơ jih jang mnuih, hmei ]ih la] kơ Hdra\ thia\m mbo\ Vitamin A kơ phung hđeh mơ\ng 6 truh kơ 60 mlan, mb^t ana\n bi mna\m êa drao kmuôt kơ phung hđeh mơ\ng 24 truh kơ 60 mlan ti kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Daklak. Knhal tui] hdra\, aê mdrao Phan Thị Minh, Khua adu\ mdrao thia\m mbo\ mnơ\ng tu\ ja\k, Anôk brua\ ksiêm dla\ng klei rua\ tưp ]ar Daklak sra\ng hâo hưn thia\m klei tu\ yuôm mơ\ng Vitamin A lehana\n hdra\ thia\m mbo\ Vitamin A djo\ guôp.

Ti ]ar Dak Lak, hdră mbo\ Vitamin A kơ phung hđeh mơ\ng 6 truh 60 mlan, mguôp ho\ng êa drao kmuôt kơ hđeh mơ\ng 24 mlan truh 60 mlan dưi mko\ mjing dua gưl hlăm grăp thu\n, hlăm mlan 6 leh anăn mlan12 ti jih jang 15 kdriêk/wa\l krah/[uôn pro\ng. }iăng dưi mâo hdră k`ăm êbeh 98% ]ô hđeh dưi mbo\ Vitamin A leh anăn mnăm êa drao kmuôt, du\m anôk bruă mdrao mgu\n răng mgang mơ\ng ]ar truh anôk bruă nah gu\ g^r po\k ngă lu bruă k`ăm iêu jak klei mđing mơ\ng phung am^ ama.

 Ti anôk mdrao mgu\n să Ea Kiêt leh anăn Ea Tul, kdriêk }ư\ Mgar, phung knuă druh mdrao mgu\n nao ti Anôk bruă hnưm h^n lu mkă ho\ng hruê yang đar kyua digơ\ amâo djo\ kno\ng ngă bruă klam ôh [ia\dah lo\ sut bi doh anôk bruă, dăp anôk dôk, dăp bi kbưi 2 m grăp boh mdho#, rơ\ng du\m klei k]ah mtru\n hlăm klei hưn brei răng mdrơ\ng ho\ng klei ruă tưp Covid -19 mơ\ng Phu\n bruă mdrao mgu\n. Nguyễn Thị Hiền, Khua anôk mdrao mgu\n să Ea Kiêt brei thâo:

Anôk mdrao mgu\n bi k[^n phung ngă bruă mdrao mgu\n hlăm alu\, [uôn leh anăn jih jang phung djo\ tuôm truh hruê mbo\ mnơ\ng tu\ jăk, hluê si gưl 1 thu\n 2 blư\, gưl tal 1 mơ\ng hruê 1-4/6, gưl 2 mơ\ng 1-4/12. Mbha bi knar kơ du\m alu\, [uôn.

Êlâo kơ mko\ mjing Hdră, Anôk bruă mdrao mgu\n mđ^ h^n bruă hâo hưn mtô mblang, g^t gai knuă druh ngă bruă mdrao mgu\n ti alu\, [uôn hâo hưn mtô mblang kơ grăp go\ êsei mâo anak hlăm gưl thu\n, mb^t anăn hưn mthâo klei hâo hưn kơ mmông, anôk mko\ mjing hdră ma\ bruă, iêu jak phung am^ ama ba hđeh nao. Kyua anăn, khă gơ\ mâo lu bruă, phung am^ ama ăt atăt anak pô nao ti anôk mdrao mgu\n ]ia\ng dưi mnăm Vitamin A leh anăn êa drao kmuôt.

 Amai H'Luôr {uôn Yă ti alu\ 4, să Ea Kiêt ba anak êkei 14 mlan truh ti anôk mdrao mgu\n hlăm hruê 1-6. Khă gơ\ ako\ yan hjan jing wưng mphu\n ngă bruă pla mjing [ia\dah kyua klei dưi leh anăn klei suaih pral mơ\ng anak, amai H'Luôr hnê] ba anak pô nao hlăm bruă anei. Amai H'Luôr {uôn Yă yăl dliê:

Kâo dưi thâo Vitamin A jăk snăk kơ klei suaih pral phung hđeh, mđ^ klei ktang mdrơ\ng ho\ng klei ruă, ]ia\ng kơ anak pô huă jăk, djăl pro\ng. Kâo khăng mbo\ Vitamin A kơ anak ho\ng mnơ\ng [ơ\ng mse\ si djam tam mtah, du\m mta boh kroh, hbei mse\ si ca rốt, tei hu\ng...

Amai Nguyễn Thị Nhi ti alu\ 6, să Ea Kiêt mâo anak êkei êbeh 24 mlan leh anăn grăp blư\ mâo hdră anei, `u ba anak nao mnăm êa drao. Amai Nhi brei thâo, mơ\ng bruă tui hriăm leh anăn mâo knuă druh mdrao mgu\n k]e\, `u thâo săng hnơ\ng yuôm bhăn mơ\ng bruă mbo\ Vitamin A leh anăn êa drao  kmuôt kơ phung hđeh hlăm gưl anei, khă gơ\ mâo lu bruă, amai ăt prăp êmiêt ba anak nao ti anôk mdrao mgu\n. Amai Nguyễn Thị Nhi yăl dliê:

Vitamin A jing mnơ\ng yuôm bhăn ho\ng hđeh điêt, đru mđ^ hnơ\ng dlông, kâo khăng brei anak mbo\ Vitamin A ho\ng hdră huă mnăm, mbo\ djăp ênu\m ]^m kan leh anăn du\m mta djam mtam."

}ia\ng rơ\ng gang mkhư\ klei ruă tưp Covid -19, bruă brei hđeh mnăm Vitamin A mguôp ho\ng mdjiê kman dưi mâo anôk mdrao mgu\n ngă djo\ hdră k]ah sa êlan. S^t nao ti anôk mdrao mgu\n, grăp ]ô am^ ama khăng brei truă ]hia\m guôm [o#, rao kngan mdjiê kman pral ti [ăng jang, leh anăn, dưm hră tlo\ mgang amâo dah hră ktuê dlăng ti jhưng kăp drông, phung drông srăng mkă hnơ\ng hlơr, ktro\, boh dlông, ksiêm mkă klei suaih pral, w^t la] klei êmuh, bi kdung phung brei tlo\ mgang, mnăm gưl êdei. Hlăm wưng mko\ mjing hdră bruă, phung knuă druh mdrao mgu\n dôk ti anôk bruă jih hruê mlam ]ia\ng thâo klei hâo hưn leh anăn hmao msir mgaih klei ]ia\ng đru mơ\ng bruă mdrao mgu\n k`ăm rơ\ng êđăp ênang kơ phung hđeh.

  Hlăm hdră gưl tal 1 thu\n 2020, ]ar Dak Lak mâo hlăm brô  3 êtuh êbâo ]ô hđeh hlăm gưl thu\n brei mbo\ Vitamin A leh anăn mnăm êa drao kmuôt. Bruă mdrao mgu\n k]ah hdră k`ăm êbeh 98% ]ô hđeh dưi ngă hlăm hdră, êbeh 85% ]ô am^ leh kkiêng 1 mlan hlăm 6 mlan dưi mnăm Vitamin A.

Mnơ\ng tu\ jăk jing du\m mta mnơ\ng asei mlei jăk kno\ng [ia\ grăp hruê  [ia\dah mâo bruă klam yuôm bhăn hlăm bruă mđ^ lar klei suaih pral. K[ah du\m mta mnơ\ng tu\ jăk jing sa hlăm du\m mta phu\n ngă kơ hđeh ktiêl, ai ktang mdrơ\ng ho\ng klei ruă awa\t leh anăn ênưih mâo du\m klei ruă kjham. Hluê si Anôk ksiêm dlăng mnơ\ng tu\ jăk ala ]ar - Phu\n bruă mdrao mgu\n, Vitamin A jing sa hlăm 3 mta mnơ\ng tu\ jăk phung hđeh Việt Nam khăng k[ah, êngao anăn Iot leh anăn êa drao msei (Fe). Vitamin A đru ală mnga], mđ^ klei dưi gang mkhư\ klei ruă đru mdrơ\ng ho\ng klei ruă bi đui] hlăm phung hđeh. K[ah Vitamin A srăng ngă mmăt ală truh kơ klei bum ală, ktiêl, ênưih mâo klei ruă mse\ si klei ruă hlăm êlan bi êwa, ruă tian... Kyua anăn, phung am^ ama, đăm kyua ya klei mâo ngă hma^ truh kơ klei dưi mơ\ng phung hđeh. Mbo\ Vitamin A djăp ênu\m, djo\ hruê k]ah srăng đru hlăm klei đ^ kyar asei mlei, klei knhâo knhăk kơ phung hđeh.

Klei yuôm bhăn mơ\ng Vitamin A

Hdra\ mâo leh klei bi blu\ hra\m ho\ng aê mdrao Phan Thị Minh, Khua adu\ mdrao thia\m mbo\ mnơ\ng tu\ ja\k, Anôk brua\ ksiêm dla\ng klei rua\ tưp ]ar Daklak sra\ng đru kơ drei thâo sa\ng h^n klei tu\ yuôm mơ\ng Vitamin A ho\ng klei suaih pral phung hđeh.

            - Ơ bác sĩ! Ya klei tu\ dưn mơ\ng Vitamin A ho\ng klei suaih pral anak mnuih? Si klei hma^ djo\ kơ klei suaih pral tơdah k[ah Vitamin A?

            BS Pham Thị Minh: Vitamin A jing 1 mta vitamin lik hlăm êa pra^, mâo klei yuôm bhăn hlăm asei mlei anak mnuih, boh nik gơ\ ho\ng phung hđeh êlăk. Klei tu\ dưn tal 1 bi êdah kơ klei thâo [uh. K[ah Vitamin A ti hnơ\ng hdjul srăng ngă m’măt ală, jing phung hđeh dlăng amâo mâo klă mnga] ôh. Tal 2 mâo klei tu\ dưn hlăm klei đ^ pro\ng mơ\ng phung hđeh, tơdah k[ah vitamin A srăng ngă kơ phung hđeh ênưih mâo klei ruă kdjuôt kdj^ng asei mlei. 1 klei tu\ dưn dơ\ng ana\n jing mkhư\ gang klei bo\k bi ênah, đ^ jing kl^t êpih hlăm êlan bi êwa, kl^t êpul hlăm prô] êhu\ng. K[ah vitamin A phung hđeh ênưih mâo klei rua\ kso\, eh proh lehana\n du\m mta klei ruă bo\k bi ênah mkăn. K[ah vitamin A, kl^t êpih hlăm prô] amâo dưi đ^ jing ôh, du\m arua\t hlăm prô] êhu\ng êbhơr, k[ah ngă kơ phung hđeh kreh eh proh wưng sui. Mơ\ng klei eh proh ngă kdjuôt kdj^ng asei mlei, kdjuôt kdj^ng asei mlei ngă truh eh proh, mâo n’nao klei ruă.

            Phung hđeh kdjuôt kdj^ng asei mlei kjham, k[ah vitamin A kjham, klei bi êdah tal êlâo ana\n jing thu ală, ruă kl^t êpih, êka kl^t êpih anak ală, hlo\ng truh bum ală lă lar, amâo dưi mdrao ôh, ngă klei truh tơl kjham kơ phung hđeh êlăk, kơ go\ êsei, kơ klei hd^p mda lă lar hlăm phung hđeh êlăk. Kyua ana\n, hdră mbo\ vitamin A dưi po\k ngă lu h^n thu\n anei mhro\ ênoh phung hđeh bum ală mta.

- Ơ bác sĩ! Mâo mơh he\ phung hđeh êbeh vitamin A? Lehana\n si klei bi êdah?

BS Pham Thị Minh: Klei êbeh vitamin A hlăm phung hđeh [ia\ đui] mâo, klei anei kno\ng mâo tơdah phung am^ ama ]o\ng brei phung hđeh mnăm mbo\ vitamin A amâo tui hluê klei ktrâo la] mơ\ng bác sĩ, amâo dah ]o\ng mbo\ thiăm vitamin A kơ phung hđeh êgao hnơ\ng.

Tơdah êbeh vitaminA, phung hđeh mâo du\m klei bi êdah: kl^t thu, êluh [u\k, êmăn êmik, amâo ]ia\ng huă [ơ\ng.

- Ho\ng ya phung mbo\ thiăm vitaminA lu h^n ơ bác sĩ? Lehana\n si hdră mbo\ thiăm?

BS Pham Thị Minh: Jing ho\ng hđeh kdjuôt kdj^ng asei mlei. Phung hđeh leh mâo klei ruă kso\; phung hđeh leh mâo klei ruă bo\k u\r wưng sui; phung hđeh leh mâo klei ruă eh pro\h wưng sui. Êngao kơnăn mbo\ thiăm mkhư\ gang klei k[ah vitaminA hlăm êpul êya du\m ]ô hđeh dôk hlăm thu\n mơ\ng 6 mlan truh kơ 60 mlan lehana\n phung am^ leh k’kiêng hlăm wang 1 mlan dưi mnăm vitaminA ]ia\ng vitaminA nao hlăm êa ksâo am^, hđeh ka bo\ mơ\ng 1 mlan truh kơ 6 mlan dưi mbo\ thiăm vitamin A hluê êa ksâo am^.

Brei phung hđeh mnăm vitaminA hluê si hdră mtru\n mơ\ng Phu\n bruă mdrao mgu\n 1 thu\n 2 blư\. Êngao kơnăn, dưi mbo\ thiăm vitaminA hluê mnơ\ng [ơ\ng huă mse\ si du\m mta mnơ\ng [ơ\ng mâo lu vitaminA, mnơ\ng [ơ\ng mâo mta êa ks^ mse\ si tei hu\ng, k`^t, tro\ng msăm, cà rốt, hbei prăng.

-La] jăk kơ bác sĩ lu!