VOV4.Êđê - Hnơ\ng êrah đ^, jing sa mta klei rua\ kbia\ hriê mơ\ng lu mta klei mdê mdê: Mơ\ng klei rua\ kboh, klei amâo mâo hlăm lam asei mlei, arua\t klei m^n amâo mâo jăk, boh [leh amâo mâo jăk…[ia\dah, mâo sa phu\n gha êdah êdi kơ klei rua\ hnơ\ng êrah đ^ kbia\ hriê mơ\ng klei hua\ [ơ\ng amâo mâo djo\ hnơ\ng, êbeh êbiêr đai protein, [ơ\ng lu đei pra\i ]^m, boh nik lu mta mnơ\ng [ơ\ng mâo lu cholesterol. Amâodah mnuih [ơ\ng hua\ lu đei mnơ\ng tu\ jăk, asei mlei amâo mâo kriăng ep mjua\t, mnuih êmo\ng pro\ng…drei dưi la] mơ\ng klei mưng [ơ\ng hua\ êgao hnơ\ng hmăi amâo mâo truh kơ klei rua\ êrah đ^. kdrê] klei suaih pral klei hd^p hruê anei, la] kơ klei si hua\ [ơ\ng ]ia\ng dưi krơ\ng kơ hnơ\ng êrah đ^.

 Ho\ng phung mâo klei rua\ êrah đ^, brei mđing hlăm klei hua\ [ơ\ng aguah tlam mlam hruê ]ia\ng kơ hnơ\ng êrah hlăm asei mlei hơ^t. Mse\ si:

Đăm [ơ\ng lu protein đei ôh:

{ơ\ng man dưn amâo mâo dưi [ơ\ng lu ôh. Dưi [ơ\ng ti hnơ\ng mơ\ng 0,5 – 1g/kg boh ktro\ asei mlei pô (sitôhmô mnuih mâo boh ktro\ 50kg [ơ\ng hlăm brô 50g ]^m đu] hlăm sa hruê). Ruah [ơ\ng kno\ng kđeh ]^m ko#, mse\ si mnu\, kan jing jăk h^n ho\ng [ơ\ng du\m mta kđeh ]^m hrah, mse\ si kđeh kbao, êmô, u\n… amâo mâo jăk ôh [ơ\ng lu du\m mta ]^m mkra lu mta bi [a\t, mse\ si lạp sườn, su\ks^k, zămbo\ng… amâo mâo jăk ôh [ơ\ng lu u\n mnu\ adôk mda, kyuadah mâo lu nucleoprtein. {ơ\ng lu êtak êbai pioh lo\ thiăm protein kơ asei mlei.

Đăm [ơ\ng lu ôh mnơ\ng prăi (lipit):

Bi hro\ mta prăi, boh nik ho\ng mnuih êmo\ng. {ơ\ng amâo mâo êgao ôh 30g lipit/hruê. Hlăm năn [ơ\ng truh mkrah jing prăi êtak, mkrah jing prăi ]^m.

{ơ\ng kno\ng [ia\ mta kpu\ng mmih (glucid):

Mta kpu\ng mmih, amâo jăk mâo klei jhat ôh kơ mnuih mâo klei rua\ hnơ\ng êrah đ^, [ia\dah tơ [ơ\ng lu ăt srăng ngă kơ mnuih đ^ êmo\ng, jing amâo mâo jăk ôh ho\ng mnuih mâo klei rua\ êrah đ^, mơ\ng năn jăk h^n [ơ\ng bi kria mơh.

{ơ\ng kno\ng [ia\ hra:

{ơ\ng ms^n lu đei, amâodah mnơ\ng bi [a\t dưm lu hra, jing amâo mâo jăk ôh ho\ng mnuih mâo klei rua\ hnơ\ng êrah đ^. Mnuih suaih pral grăp hruê [ơ\ng mơ\ng 5 – 6g hra, mnuih mâo klei rua\ hnơ\ng êrah đ^ kno\ng [ơ\ng ma\ mơ\ng 3-4g hra đu]/hruê. Amâo mâo jăk ôh [ơ\ng mnơ\ng mđam msăm ho\ng hra, kan mđam hra, ]^m mđam hra. Mnuih mâo klei rua\ hnơ\ng êrah đ^ ênưih mâo klei amâo mâo jăk truh kơ kboh, bi bo\k [ri, amâodah le\ hlăm klei rua\ hnơ\ng êrah kjham kyua bo\k hlăm boh [leh, amâodah amâo mâo jăk klei m^n, lehana\n mâo klei rua\ hnơ\ng êrah đ^ ho\ng phung adôk mda asei, [ia\dah amâo mâo thâo b^t phu\n agha, snăn ktang h^n mơh kăm [ơ\ng ms^n. Êngao ana\n, mnuih mâo klei rua\ êrah đ^ đăm dju\p ôh hăt, amâo mâo dưi mnăm ôh kpiê, kphê, êa ]ê khua…

Brei [ơ\ng lu boh kroh, djam mtam hla rơ\k ktơ\k:

Djam mtam boh kroh mse\ si hbei prăng, mtei, boh tei hu\ng mâo lu kali, mâo klei dưi bi kbia\ natri kơ ta]. Hlăm djam mtah mâo lu vitamin K, lehana\n vitamin C đru mđ^ hnơ\ng ion calci hlăm êrah, mkhư\ klei êko\ êrah, đru mkhư\ klei khăng arua\t êrah. Hlăm djăp mta boh kroh mâo boh krue# kuit, boh pom…mâo lu vitamin P, C… đru bi hro\ cholesterol hlăm êrah, mđ^ klei kjăp arua\t êrah, mgang kơ klei m]ah arua\t êrah dlô. Hlăm boh kroh lo\ mâo lu vitamin E jing jăk kơ klei bi kjăp kl^t arua\t, bi hro\ ênoh êrah bi klin, bi hro\ klei ]ia\ng mkăp osi kơ asei mlei, kyuana\n jing guôp ho\ng mnuih mâo klei rua\ hnơ\ng êrah đ^, mâo wa\t klei rua\ mbah arua\t êrah kboh…kyuana\n, [ơ\ng lu djam mtam rơ\k ktơ\k, boh kroh jing tu\ dưn êdi kơ asei mlei, kyuadah `u bi hơ^t hnơ\ng êrah hlăm asei mlei.

{ơ\ng lu mta mnơ\ng [ơ\ng mâo calici lehana\n iod:

Mnuih Việt Nam drei amâo jăk mkăp djăp ôh hnơ\ng caci kơ asei mlei, k[ah calci ăt hmăi amâo mâo jăk kơ klei rua\ hnơ\ng êrah đ^, kyuana\n bi ruah djăp mta mnơ\ng [ơ\ng mâo lu calsi mse\ si êa ksâo, grăp hruê mnăm hlăm brô 250ml êa ksâo, amâodah êa ksâo êtak prăi, srăng mbo\ djăp calsi kơ asei mlei, amâodah lo\ [ơ\ng du\m mta djam mtam mse\ si djam bei, djam pho\k, mmao, mmao knga kuih…ăt mâo hnơ\ng calsi lu mơh. Mnuih mâo klei rua\ hnơ\ng êrah đ^, ăt jăk mơh [ơ\ng lu mta mnơ\ng mơ\ng êa ks^, kyuadah mâo lu iod mse\ si mku\l êa ks^, sứa hla\m êa ks^, djam ki kê` êa ks^, hdang kan êa ks^ ]ia\ng đăm khang ajang arua\t êrah, răng mgang klei rua\ êrah đ^.

Brei mđing: Mnuih mâo klei rua\ êrah đ^ brei mđing mka\ hnơ\ng nanao kơ klei rua\ pô, hluê gưt ênu\m klei nai aê êa mdrao mta\ mtăn. {ia\ hla\m klei hua\ [ơ\ng, klei kăm bia\t ăt jing yuôm bhăn mơh, đăm [ơ\ng ôh lu mta mnơ\ng mâo hnơ\ng tu\ jăk êbeh êbiêr, `u srăng êbeh hlăm asei mlei, [ia\dah kăn dưi lei [ơ\ng hua\ [ia\ đei, hu^dah amâo mâo mkăp djăp mnơ\ng tu\ jăk kơ asei mlei, ênưih ngă kơ asei mlei dlưh awa\t. {ia\dah brei thâo hua\ [ơ\ng djo\ hnơ\ng man djăp ]^m kan, djam mtam. Jăk h^n [ơ\ng kan lu h^n ho\ng [ơ\ng ]^m.

Kdrê] “klei suaih pral klei hd^p” hruê anei, rue# kơ anei. La] jăk kơ diih mâo mđing hmư\ leh. {ua\n lo\ bi tuôm ho\ng diih hlăm kdrê] anei hruê kăm êdei.

                                                          Y-Khem pô ]ih mkra, răk dlăng.