VOV4.Êđê - Klei ruă hlăm jơ\ng kngan, [a\ng êgei jing klei ruă tưp khăng mâo hlăm phung hđeh gu\ 5 thu\n. Klei ruă mâo jih thu\n bhang, [ia\ hlăm wưng bi mlih yan, adiê ê’ăt, snăn kman ba klei ruă đ^ lar ktang h^n. Ti hnơ\ng djul, klei ruă hlăm jơ\ng kngan, [a\ng êgei êlưih mdrao hlao leh ana\n amâo ba klei ruă mkăn ôh, bi tơdah kjham sra\ng ba truh klei ruă mkăn, anăn a\t nga\ truh kơ djiê mơh.

Klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei jing sa mta virus hlăm êlan prô] tian mâo ana\n jing kman Enterovirus pô ngă. Hlăm ana\n tuyp Enterovirus 71 (EV 71) dưi lo\ mđ^ klei rua\ truh kơ kjham mse\ si rua\ hlăm kso\, rua\ hlăm dlô. Klei rua\ kreh mâo hlăm yan puih mnga lehana\n mâo ai tưp lar pro\ng snăk, kyuana\n phung hđeh hd^p hlăm sang rông, sang hra\ hđeh điêt kreh mâo klei rua\ tal êlâo Aê mdrao Phạm Văn Lào, Khua anôk brua\ răng mgang klei rua\ tưp ]ar Daklak brei thâo: “ Ara\ anei, virus pô ba klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei hlăk dôk mâo hlăm [uôn sang, kno\ng tuôm ho\ng wưng găl srăng bluh đ^ mtam. Phung hđeh kno\ng nao hlăm du\m anôk mâo virus, amâodah so# djo\ hla\m mnơ\ng mâo leh kman srăng hlo\ng mâo klei rua\ mtam”.

Kha\dah klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei ênưih đ^ nao truh kơ kjham lehana\n djiê mnuih, [ia\dah klei đ^ nao kơ kjham amâo mâo jăk lu ôh. Klei yuôm bhăn h^n jing phung am^ ama brei mâo klei thâo săng bi s^t ho\ng klei rua\ anei, ]ia\ng mâo hdră răng mgang bi djo\.

Klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei mtưp mơ\ng mnuih anei kơ mnuih adih mơ\ng k]a\i êa du\ng êa bah amâodah mơ\ng eh m’iêk mnuih rua\. Ma\ so# mnơ\ng hlăp, mnơ\ng yua mơ\ng mnuih rua\, amâodah [ơ\ng hua\ mnăm djo\ mnơ\ng mâo kman virus. Tơdah mâo leh klei rua\, phung hđeh kreh đ^ êngoh hlơr, rua\ đo\k, alah hua\ [ơ\ng, bi mđu] m[le\ hlăm pla\ kngan, pla\ jơ\ng, hlăm [a\ng êgei mbah. Tơdah truh kơ kjham srăng mâo du\m klei bi knăl mse\ si đ^ êngoh hlơr sa wa, đhăn hia, p^t hwa\t hwiêng, tăp năng bi kdjăt he\.

Ti hnơ\ng hdjul, mnuih rua\ dưi đih mdrao kơ sang, ho\ng hdră yua êa drao paracetamol ]ia\ng bi lưh hlơr. Bi mbo\ êa kơ asei mlei ho\ng hdră mnăm êa oresol, êa kp^ mơ\ng êa boh kroh. {ơ\ng mnơ\ng [ơ\ng m’iê, mnơ\ng ênưih lik. Bi tơdah hđeh pro\ng leh ngă klei bi ktlah hđeh brei mdei sang hra\. Kăp răng kơ klei đ^ nao kơ kjham pral ba hđeh truh kơ sang êa drao mka\ dlăng mdrao mgu\n bi pral.

Klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei ara\ anei ăt ka mâo mơh vaccin răng mgang klei rua\, lehana\n ka mâo mơh êa drao mdrao hlao klei rua\. {ia\dah virus pô ba klei rua\ anei ăt ênưih snăk djiê ho\ng du\m mta êa drao mkhư\ kman, kyuana\n hdră jăk h^n jing răng mgang klei suaih pral kơ phung hđeh, ho\ng hdră: Hua\ [ơ\ng bi doh, anôk dôk bi doh, hlăp mbul hlăm anôk doh. Phung am^ ama lehana\n mnuih rông hđeh bi rao kiê kngan jê` jê` ho\ng kbu mdjiê kman kơ asei pô lehana\n kơ phung hđeh hđeh, boh nik êlâo kơ mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng, êlâo kơ m]iêm hđeh [ơ\ng, leh w^t tlô, sut dhông bi doh pưk sang, bi mnga] ta] piăt êmiêt bi mdoh mnơ\ng hđeh hlăp ho\ng kbu, amâodah ho\ng êa mtlai êa drao cloramin B. Aê mdrao Phạm Văn Lào, Khua anôk brua\ răng mgang klei rua\ tưp ]ar Daklak lo\ mta\: “ Sa klei yuôm bhăn h^n jing wa\t mnuih pro\ng lehana\n phung hđeh, boh nik hlăm kr^ng [uôn sang bi nao tlô hlăm sang tlô, đăm duah dliê tlô ]a ]ua\t kyuadah ana\n jing êlan kơ kman mtưp klei rua\ jơ\ng kngan [ơ\ng êgei mơ\ng eh yơh. Tơdah eh mdjah hlăm djăp anôk jing hu^ hyưt êdi kơ klei rua\ bluh đ^ ktang”.

Mrâo anei ]ar Daklak mâo leh sa ]ô mnuih djiê kyua klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei tal êlâo hlăm thu\n. Ana\n jing sa ]ô hđeh mniê mrâo 2 thu\n dôk ti Khối 1, wa\l krah Krông Kmar, kdriêk Krông Bông. Kyuana\n, dhar brua\ mdrao mgu\n mta\ kơ am^ ama hđeh brei mâo klei uê` mđing răng mgang kơ klei rua\ anei, boh nik hlăm yan nao sang hra\ mơar lehana\n hlăm yang adiê bi mlih đ^ nao kơ êa\t mse\ ho\ng ara\ anei.

                                           Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k.