------------------------------------------

VOV4.Êđê –Pla mjing mdiê lo\ jing brua\ yuôm bha\n êdi hla\m klei hd^p êpul êya lehana\n gra\p go\ sang mnuih djuê ana Sedang ti sa\ Mường Hoong, kdriêk Đa\k Glei, ]ar Kontum. Mâo lu kna\m m’ak djo\ tuôm kơ klei đ^ jing mơ\ng ana kphê, hla\m ana\n mâo kna\m ba w^t mdiê pioh hla\m hjiê, anei jing sa kna\m yuôm bha\n a\t dưi kriê pioh truh kơ ara\ anei.

Ti Mường Hoong, grăp thu\n, mnuih [uôn sang kno\ng pla mjing 1 yan mdiê, [ia\dah du\m ana\n ăt djăp go\ êsei huă [ơ\ng hlăm jih thu\n. Mdiê dưi pla mjing hlăm du\m lo\ boh ê`an dlông mơ\ng gu\ hnoh êa truh kơ ]o\ng ]ư\. Truh yan hrui mă boh mnga, du\m lo\ boh ê`an ana\n mdiê ksă [hư dlăng siam êdi.

Mnuih [uôn sang ti anei bi m^n sơnei; grăp yan pla mjing găl êlưih, djo\ boh mnga kyua mâo yang adiê mđup brei, bi tơdah amâo mâo hrui w^t ôh boh mnga kyua yang adiê ăl. Kyua ana\n, grăp thu\n, mnuih [uôn sang khăng mko\ mjing lu klei ngă yang jih 1 yan mdiê, mphu\n mơ\ng buh pla, truh kơ hrui mă boh mnga, ba w^t mdiê kơ hjiê. Hlăm ana\n, tit mdiê ba w^t kơ hjiê dưi dlăng jing 1 hlăm du\m klei ngă yang yuôm bhăn êdi.

Hluê si A Ban – K’iăng khua g^t gai bruă Đảng să Mường Hoong, tit mdiê w^t kơ hjiê siă suôr ho\ng knăm m’ak huă êsei mrâo. Knăm m’ak huă êsei mrâo mko\ mjing leh mdiê hlăm lo\ boh ê`an ksă [hư rư, mnuih [uôn sang prăp êmiêt hrui wia\ mdiê mrâo. M’ak huă êsei mrâo jing wưng ]ia\ng mnuih [uôn sang bi êdah ai tiê khăp ]ia\ng hdơr knga ho\ng yang, lăn adiê mđup brei mnơ\ng pla mjing djo\ boh mnga, mb^t ana\n, bi êdah ai tiê khăp ]ia\ng, klei mpu\ ho\ng asa\r mdiê, ]ang hmang mdiê hlăk ksă hlăm lo\ hma ktro\ amung, amâo mâo hlô mnơ\ng, ]^m ]ap, k’kuih [ơ\ng bi rai, mnuih [uôn sang jih thu\n mâo djăp mnơ\ng [ơ\ng huă amâo mâo ư\ êpa ôh.

S^t mko\ mjing knăm huă êsei mrâo, hlăm grăp đang lo\ hma digơ\ ruah mă du\m amung mdiê pro\ng h^n, siam h^n, ksă bi knar kt^ ba w^t. Bruă ngă anei ksă êmă. Du\m amung mdiê bo\ asa\r, amung siam kt^ mă mơ\ng mdê đang lo\ hma. Sang mâo du\m đang lo\ hma sơnăn ruah mă djăp ênoh mdiê hlăm du\m đang lo\ hma ana\n.

     Hjiê mdiê 1 go\ êsei mnuih Sêđăng ti Mường Hoong

Du\m amung mdiê dưi kt^ ba w^t bi kah 2 hnư. Mkrah wah ba dưm hlăm hjiê mdiê ( pia jing “ mdiê kăm”) pioh ba yua hlăm wưng tit mdiê w^t kơ hjiê; mkrah wah adôk ana\n, mnuih [uôn sang knă êsei pioh ngă yang kơ yang adiê. Leh rue# knăm m’ak anei, digơ\ mphu\n k]ưm bruă hrui wia\ mdiê kuê.

S^t leh jih jang go\ êsei hlăm [uôn hrui êmiêt rue# riêng mdiê kuê, mdiê [hu thu ba dưm hlăm du\m boh hjiê mdơ\ng djiêu sang amâo dah ti êngao [uôn, mduôn [uôn srăng ruah 1 hruê pioh mko\ mjing knăm tit mdiê w^t kơ hjiê. Grăp go\ êsei ti Mường Hoong khăng mâo [ia\ êdi 1 hjiê mdiê, sang mâo lu truh 2-  3 boh hjiê mdiê. Hjiê mdiê jing ngăn do\ mơ\ng du\m go\ êsei mnuih [uôn sang, jing êa k’ho\ k’hang, ai tiê ngă bruă jih 1 thu\n sua^ êmăn, sơnăn djăp mnuih bi răng mgang, kriê pioh.

Mdiê yan hđăp amâo dưi dưm hlăm hjiê ôh, [ia\dah ba nao hlăm sang dưm mdê mơh yap mơ\ng kih mdoh hjiê prăp êmiêt wia\ mdiê mrâo. Kyua hluê si klei m^n mơ\ng mnuih Sêđăng ti Mường Hoong, mdiê mrâo hrui wia\ leh ana\n mdiê hđăp amâo dưi dưm mb^t ôh, ngă mse\ sơnăn yang mdiê srăng ăl, bi kmhal, yan adiê amâo mâo hrui w^t boh mnga ôh. Hlei sang adôk mdiê hđăp sơnăn huă jih mdiê hđăp, sơnăn kơh dưi huă mdiê mrâo.

Mduôn [uôn A Toả ti [uôn Tu Hoong brei thâo: Hlăm knăm tit mdiê w^t kơ hjiê, du\m go\ êsei srăng mă du\m amung “ mdiê kăm” mơ\ng hjiê, knă êsei pioh ngă yang kơ yang adiê. Hlăm grăp go\ êsei, pô khua thu\n h^n srăng tu\ đua klam bruă dăp dưm mnơ\ng ngă yang. Mnơ\ng ngă yang dưi dưm ti anôk kdrăm h^n hlăm sang, khăng gơ\ giăm ho\ng kpur pui. Pô ngă yang srăng ngă yang, hâo hưn ho\ng yang adiê kơ boh tu\ dưn bruă mă, hdơr knga kơ yang adiê. Mnơ\ng ngă yang amâo mâo lu ôh, sang thâo mâo ]uh u\n, bi tơdah amâo mâo ôh u\n, sơnăn kno\ng 1 drei mnu\, 1 boh ]eh kpiê leh ana\n amâo dưi k[ah ôh êsei knă ho\ng braih “ mdiê kăm”.

Hruê êdei, mnuih [uôn sang srăng bi k[^n ti sang rông ]ia\ng mko\ mjing tit mdiê w^t kơ hjiê mb^t mơ\ng jih [uôn sang. Du\m go\ êsei srăng đru mguôp kpiê ]eh, hrăm mb^t ]uh u\n, ]uh mnu\ êlâo kơnăn mnuih [uôn sang bi mguôp leh prăk blei pioh ngă yang kơ yang lăn, yang mdiê, yang adiê. Digơ\ mko\ mjing klei huă [ơ\ng m’ak, kdo\ mui` mtluk mtlak. Anei jing wưng mnuih [uôn sang bi êdah ai tiê pô khăp ]ia\ng ho\ng ]ư\ dliê, ho\ng đang lo\ hma dưi mjing lu mta ngăn do\ ]ia\ng mâo klei hd^p mda trei mđao… Hlăm wưng anei, mnuih [uôn sang hlăm [uôn dưi bi êdah, bi kah hdăng găp du\m mta bruă hlăm klei hd^p mda, amâo tu\ yap du\m klei bi mneh msao êlâo kơnăn.

Leh huă [ơ\ng, du\m go\ êsei lo\ dơ\ng jak iêu hdăng găp nao hlăm djăp sang ]hưn m’ak, huă mnăm, jih sang anei nao kơ sang mkăn. Djăp mnuih hơ\k m’ak leh ana\n wơr jih du\m hruê ngă bruă sua^ êmăn.

Anei ăt jing wưng găl ]ia\ng phung khua mduôn yăl dliê kơ phung anak aneh pô atâo atiêt, klei bhiăn, du\m klei yăl dliê đưm đă, du\m klei thâo hlăm bruă duh mkra pla mjing, lua mnah hlô mnơ\ng… Knăm m’ak anei lo\ jing wưng ]ia\ng phung êkei êdam mniê êra bi mtuôm, mui` bi kmlah, bi êdah ai tiê khăp ]ia\ng….

       Mduôn A Toả ba dưm mdê mdiê hđăp hlăm sang

Leh rue# hruê mko\ mjing tit mdiê w^t kơ hjiê, jih [uôn dôk ti sang 1 hruê dơ\ng, amâo mâo hlei pô dưi kbiă mơ\ng [uôn. Digơ\ bi m^n mrâo hơ\k m’ak, nao kbưi srăng tuôm ho\ng klei amâo mâo jăk, yang adiê bi kmhal. A Ban, K’iăng khua g^t gai bruă Đảng să Mường Hoong, hlak mblang: “ Ana\n jing klei bi m^n đưm đă, bi hluê hdră ênuk mrâo mrang sơnăn djăp mnuih bi huă [ơ\ng trei bo\, ako\ dlô amâo lo\ mnga] ta] ôh, asei mlei amâo lo\ kjăp, tơdah nao kbưi srăng mâo klei truh. Đưm adih, tuôm ho\ng hlô mnơ\ng jho\ng amâo dưi bi kdơ\ng ôh, tăp năng lo\ bi mneh msao bi k]^k ]a\m ho\ng mnuih ti êngao”.

Tit mdiê w^t kơ hjiê kruăk knăl mjưh rue# 1 yan ngă bruă duh mkra leh ana\n mnuih [uôn sang srăng k]ưm yan mdei msăn, hlăp ]hưn, mko\ mjing du\m knăm m’ak mơ\ng [uôn sang, mơ\ng djuê ana. Yan m’ak anei mơ\ng mnuih [uôn sang Sêđăng ti Mường Hoong srăng sui truh kơ wưng mnuih [uôn sang mko\ mjing knăm m’ak mko\ knang êa ]ia\ng k]ưm kơ yan pla mjing mrâo.

                                    H’Mrư pô ]ih hlo\ng răk