VOV4.Êđê – K`a\m mđ^ lar, ba yua du\m klei ga\l mâo ti kdriêk Tu Mrông, ]ar Kontum, dôk mko\ mjing hdra\ mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê mguôp ho\ng brua\ hưn mthâo du\m mta mnơ\ng brua\ lo\ hma, ana mkra mjing êa drao … Kdriêk ]ang hma\ng hdra\ êlan anei sra\ng đru kriê pioh knhuah dhar kreh ja\k siam mơ\ng mnuih djuê ana Sedang, đru kơ kdriêk Tu Mrông [rư\ hruê [rư\ bi mlih ja\k h^n:

Tu Mrong jing kdriêk kr^ng taih kbưi, dôk hlăm duôr ]ư\ Ngo\k Li` kdrăp k’ah, mâo lu êa hnoh, mâo lu drai êa lehana\n du\m ]uê kmrơ\ng adôk hrôn hre\, adiê jih thu\n êđăp nanao. Mơ\ng klei yăn adiê jăk ana\n yơh mjing leh anôk kơ lu mta hlô mnơ\ng hd^p, lu mta ana kyâo rơ\k ktơ\k yuôm bhăn. Boh nik, kơ anei jing leh anôk phu\n mta êa drao jăk êdi: “êa drao yuôm kơ lăn ]ar jing Sâm Ngọc Linh”.

Tu Mrong jing anôk phu\n kơ klei kru\ kdơ\ng mphu\n dô. Hlăm dăl dua klei bi blah kdơ\ng ho\ng Prăng lehana\n Mi, mnuih [uôn sang Tu Mrong sa ai tiê tui hluê Đảng, tui hluê awa Hô, đru mguôp ai tiê, lehana\n mnơ\ng mnua\ kơ klei bi blah sua ma\ klei êngiê, mhluh lir lăn ]ar. Ara\ anei, Tu Mrong lo\ kriê pioh lu knhuah gru dhar kreh h[uê ênuk, du\m knhuah gru mơ\ng klei bi blah…

Tu Mrong jing anôk mnuih [uôn sang djuê ana Sedang hd^p mda adôk dja\ pioh mơh truh 108 r^ng ]ing, lehana\n kdrăp pe\ tông djuê ana pô mse\ si klông put, đing pơ\ng, ting ning, lehana\n lu ênhiang klei mui` djuê ana. Lu boh [uôn ăt adôk dja\ pioh knhuah kdo\ suang, tông ]ing ]har dhar kreh, pioh djăp knăm djuê ana Sedang. Lu knăm mnuih [uôn sang kơ anei dưi kriê pioh mse\ si knăm mko\ knang êa, knăm ngă [a\ng jang [uôn, knăm mơak sang Roong…

Anôk brua\ Dhar kreh Tu Mrong hgu\m leh mb^t ho\ng brua\ sang ]ư\ êa djăp gưl mprăp leh mâo truh 200 hlâo kdrăp ]u\t h’ô djuê ana Sedang, grăp thu\n truh hruê mâo knăm mơak djuê ana, mdah kdrăp ]u\t h’ô, mdah kdrăp pe\ tông, kdo\ mui`, lehana\n djăp klei mjua\t ktang asei mlei…

Mnuih [uôn sang Sedang ti anei thâo pla leh mdiê lo\ hla\m du\m kping ]ư\, mjing lo\ boh ê`an jăk siam, mtah mda yan mrâo pla, k`^ mđung hla\m yan wia\.

Alu\ wa\l Knơ\ng bruă Đảng ]ar jing anôk hiu ]hưn h[uê ênuk ti Tu Mơ Rông

Ara\ anei, mnuih [uôn sang Tu Mrong hlăk mđ^ kyar ênha\ pla na sâm  Ngọc Linh lehana\n djăp mta ana êa drao mkăn amâo mâo djo\ kno\ng pioh mđ^ kyar klei duh mkra, msir klei ư\ êpa bi hro\ klei [un knap ho\ng klei kjăp [ia\dah lo\ dơ\ng mko\ mjing lu mta mnơ\ng mơ\ng brua\ hiu ]hưn ênguê jia\ knhuah alu\ wa\l pô.

Mơ\ng du\m klei jăk j^n myun mdan mâo ana\n jing lehana\n găl kơ Tu Mrong mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê mguôp ho\ng brua\ dưn yua jih klei knhuah siam mơ\ng dhar kreh, h[uê ênuk alu\ wa\l.

Thu\n 2018, kdriêk Tu Mrong mkăp leh êbeh 500 êklăk prăk kơ brua\ po\k mlar, hưn mdah kơ brua\ hiu ]hưn ênguê hlăm yang [uôn mguôp h^n ho\ng brua\ hiu ]hưn ênguê lăn mnga êa mơak Măng Ri, mkra w^t wa\l knhuah gru h[uê ênuk anôk phu\n brua\ Đảng ]ar ênuk kru\ kdơ\ng hlăm sa\ Măng Ri.

Thu\n 20129, kdriêk Tu Mrong lo\ dơ\ng bi liê hlăm brô 500 êklăk prăk kriê pioh, mđ^ lar knhuah gru dhar kreh djuê ana, sia\ suôr ho\ng knhuah gru h[uê ênuk kru\ kdơ\ng ti sa\ Măng Ri, lehana\n brua\ hiu ]hưn ênguê lăn mnga êa mơak drai lu tal Đăk Chum 2, sa\ Tu Mrong.

Hluê ngă asa\p mtru\n mrô 20 mơ\ng Êpul kia\ kriê brua\ Đảng ]ar Kontum kơ klei hro\ng ruah djăp brua\ phu\n, pioh mđ^ kyar hlăm thu\n 2019, kdriêk Tu Mrong bi kla\ leh hla\m lu mta, hlăm ana\n mâo brua\ mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê lăn mnga êa mơak lehana\n dhar kreh yang [uôn, mb^t ho\ng brua\ hiu ]hưn ênguê war bưn đang sâm… jing leh sa hdră mđ^ kyar brua\ duh mkra ala [uôn hlăm ]ar.

Truh kơ ara\ anei, kdriêk Tu Mrong mâo mko\ mjing leh anôk hiu ]hưn ênguê yang [uôn ti [uôn Pu Ta\ mguôp ho\ng brua\ hiu ]hưn ênguê knhuah gru h[uê ênuk klei kru\ kdơ\ng kđong phu\n brua\ Đảng ]ar ti sa\ Măng Ri lehana\n anôk hiu ]hưn ênguê lăn mnga êa mơak Drai lu tal ti sa\ Tu Mrong, hưn mthâo kơ tuôr hiu ]hưn ênguê lông đ^ truh kơ ]o\ng ]ư\ Ngo\k Linh, nao ]ua\ dlăng war đang sâm Ngọc Linh, lehana\n g^t gai du\m sa\ mkra mjing du\m mta mnơ\ng jia\ knhuah djuê ana pô kơ brua\ hiu ]hưn ênguê.

Knhuah siam ê[a\t mơ\ng lo\ boh ê`an ti să Măng Ri, kdriêk Tu Mơ Rông

A Rin Ka, k’ia\ng khua knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa kdriêk Tu Mrong brei thâo: Hla\m wưng kơ ana\p, knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa kdriêk Tu Mrong g^t gai leh djăp êpul brua\ djo\ tuôm ktuh êyuh duh bi liê, lehana\n iêu mthưr djăp êpul êya, mnuih duh bi liê dưn yua jih klei găl kơ du\m anôk pioh kơ brua\ hiu ]hưn ênguê, mguôp ho\ng brua\ mđ^ kyar ana êa drao. Kdriêk srăng mjing djăp klei găl jăk h^n pioh phung duh mkra hriê duh bi liê, mkra mjing lu mta mnơ\ng jia\ knhuah gru dhar kreh kr^ng wa\l, pioh mđ^ kyar brua\ duh mkra êjai, lehana\n mtru\t mđ^ brua\ hiu ]hưn ênguê êjai.

Hla\m hdră mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê, kdriêk Tu mrong bi kla\ leh sa\ măng Ri yơh jing anôk phu\n kơ brua\ hiu ]hưn ênguê. Kyuadah sa\ adôk kmrơ\ng hrông knông ho\ng kmrơ\ng kriê pioh ana sâm Ngọc Linh, mâo sâm Ngọc Linh jing mnơ\ng hing ang, mâo kr^ng phu\n anôk brua\ Đảng ]ar ênuk kru\ kdơ\ng. Ti Măng Ri mâo du\m boh [uôn mnuih djuê ana Sedang ăt adôk dja\ pioh du\m boh sang hluê knhuah gru djuê ana pô mơ\ng đưm. Sa\ lo\ mâo giăm 200ha lo\ boh ê`an, leh truh kơ anei hlăm du\m hruê knhal jih mlan 10 phung tuê srăng [uh k`^ ahưr kdrăn lo\ dlăng siam êdi.

Nguyễn Bá Thanh, Khua sa\ Măng Ri brei thâo: Mâo bi kla\ brua\ phu\n kơ tuôr hiu ]hưn ênguê mơ\ng kdriêk, alu\ wa\l hlăk dôk ngă ]ia\ng mâo iêu jak lu phung tuê hriê ]hưn, mse\ si mtru\t mjhar mnuih [uôn sang, boh nik [uôn ngă brua\ hiu ]hưn ênguê hlăm yang [uôn Puta\ lo\ kru\ w^t brua\ djuê ana pô đưm, bi mdoh wal hd^p mda, mkra w^t sang krum djuê ana pô pioh kơ brua\ hiu ]hưn ênguê.

Truh kơ Măng Ri srăng mâo 3 mta brua\ hiu ]hưn ênguê ]ia\ng kơ phung tuê hro\ng ruah ana\n jing: Hiu ]hưn ênguê dhar kreh, h[uê ênuk, hiu ]hưn ênguê yang [uôn, mnơ\ng mơ\ng brua\ djuê ana pô đưm, hiu ]hưn ênguê lăn mnga êa siam, hiu ]hưn hlăm klei lông nao du\m anôk hu^ hyưt, lehana\n hiu ]hưn ênguê brua\ lo\ hma.

Mse\ ho\ng Măng Ri, Ngo\k Lei ăt jing sa\ mâo kdriêk Tu Mrong ruah kơ brua\ hiu ]hưn ênguê yang [uôn, mb^t ho\ng brua\ pla mjing. Đặng Quốc Dũng, Khua sa\ Ngo\k Lei brei thâo: Sa\ hlăk mâo hdră êlan mđ^ kyar brua\ duh mkra mnia mblei ho\ng brua\ hiu ]hưn ênguê ]ia\ng hưn mdah kơ ana\n knăl lehana\n klei mnia mblei du\m mta ana êa drao. Ara\ anei sa\ Ngo\k Lei hlăk po\k tuôr hiu ]hưn ênguê Homestay ti du\m boh [uôn, mguôp mb^t ho\ng brua\ bi mguôp dhar kreh ]ing ]har Lăn Dap Kngư, kriê pioh knhuah gru dhar kreh mnuih djuê ana Sedang.

Kdriêk Tu Mrong ]ang hmăng, mđ^ kyar brua\ hiu ]hưn ênguê mguôp ho\ng du\m mta ana êa drao, boh mnga mơ\ng brua\ pla mjing, lehana\n kriê pioh knhuah gru dhar kreh yuôm bhăn mơ\ng djuê ana Sedang, s^t nik srăng đru kơ Tu Mrong [rư\ hruê [rư\ srăng mâo klei bi mlih h^n.

Y-Khem pô ]ih hlo\ng răk