VOV4.Êđê – Dôk ti êlan gia\m tui] êlan Trần Nhật Duật, [uôn hgu\m Tân Lợi, [uôn pro\ng {uôn Ama Thuột; [uôn Ako\ Dhông jing sa hla\m [ia\ sna\k boh [uôn mnuih djuê ana Êđê ara\ anei a\t dôk kriê pioh kja\p du\m boh tu\ yuôm du\m knhuah gru dhar kreh djuê ana ja\k siam mâo mơ\ng đưm mơ\ng mnuih Êđê. Hla\m [uôn, mb^t ho\ng êlan bêtông doh bhung jing du\m boh sang dlông đưm, lehana\n hla\m du\m boh sang ana\n a\t dưi kriê pioh du\m boh ]ing ]har, brua\ pơ\k m`am djuê ana, kna\ kpiê ]eh, du\m mta mnơ\ng mka\n mse\ si ]ing, kpan, ]eh… mb^t ho\ng du\m klei bhia\n nga\ yang, kna\m m’ak mơ\ng mnuih djuê ana Êđê. Du\m boh tu\ yuôm djuê ana anei mjing leh sa knhuah ja\k siam êdi ti kr^ng {uôn Ama Thuột, ]ar Daklak.

Hmei nao ti [uôn Ako\ Dhông hlăm sa hruê ako\ mlan 3, êlan bê tông nao mu\t hlăm [uôn doh siam, dua ktuê êlan mâo mnư\ pal ana kyâo dưi bi msiam,mâo mnga blang siam hlăm adiê mđiă. Boh nik klei bi hdơr kơ phung nao ti nei jing du\m pluh boh sang dlông djiê ana ho\ng [r^k sô leh ho\ng du\m boh sang pro\ng siam dưi ru\ mdơ\ng ho\ng hdră ru\ mdơ\ng mrâo mrang.

Ho\ng mnuih Êđê, sang dlông jing klei bi knăl kơ dhar kreh, jing kboh, kđeh êrah, jing klei siă suôr yuôm bhăn djuê ana pô. Sang dlông amâo djo\ kno\ng jing anôk hd^p mda mơ\ng go\ sang đui] ôh [ia\dah jing anôk dhar kreh, anôk mko\ mjing du\m knăm ngă yang...

Amai  H’Len Niê, khua kphê Arul, pô mâo dua boh sang dlông hlăm [uôn Ako\ Dhông brei thâo: Kyua ]ia\ng kriê pioh dhar kreh djiê an, `u mjing sang dlông mơ\ng go\ sang jing anôk jăk siam, mdê hjăn. Hluê anăn, hlăm sang dlông đưm, `u dưm mnơ\ng, ba kdrăp mnơ\ng khăng yua aguah tlam mnuih Êđê mse\ si ]ing, ]eh, kpan, hgơr, mran, bu\ng, kdrăp h'ô djuê ana, kdrăp tông ayu\ djuê ana. Bi hlăm sang dlông mrâo, `u pioh anôk siam ]ia\nghg kơ phung tuê mnăm kphê. Amai H'Len brei thâo, khă gơ\ mâo leh sang dlông đưm, [ia\dah kyua ]iăng kriê pioh knhuah gru djuê ana, ]ia\ng kơ lu mnuih thâo kơ klei lu jơr mơ\ng Dhar kreh Êđê kyua anăn `u g^r lo\ ru\ mdơ\ng sa boh sang dlông. Kyua tui si `u, hdră tu\ dưn h^n ]iăng kriê pioh dhar kreh aduôn aê, grăp ]ô anak ]ô djuê ana anăn ]o\nh kriê mgang leh anăn mđ^ lar.

“Klei m^n mơ\ng grăp ]ô mnuih jing yuôm bhăn h^n, tơdah klă s^t khăp phung mko\ mjing [uôn sang anei snăn brei ngă bruă, kriê pioh, kyua dhar kreh djuê ana pô kno\ng kriê pioh đui], amâo guôn hlei pô ngă brei kơ pô ôh.  Kno\ng ]ia\ng grăp ]ô phung drei thâo săng, grăp ]ô kriê pioh srăng mâo sa go\ sang mâo klei jăk siam, mơ\ng năn srăng mâo sa êpul êya jăk siam."

                               Amai H’ Len Niê ti djiêu sang krum pô

Hgao mơ\ng leh mko\ mjing [uôn sang truh kơ đ^ kyar, klă s^t mâo leh wưng klei hd^p mơ\ng mnuih [uôn sang [uôn Ako\ Dhông mdro\ng kyua pla kphê, lu mnuih yap truh kơ bruă mdlưh sang dlông ]iăng ru\ mdơ\ng sang mrâo mrang. Ti anăp klei s^t anăn, khua mduôn Ama H'Rin - sa hlăm du\m  phung tal êlâo ru\ mdơ\ng sang dlông ti [uôn - bi trông leh ho\ng bruă sang ]ư\ êa [uôn k]ah klei bhiăn, k]ah ti go\ êsei ru\ mdơ\ng sang mrâo hluê si hdră mrâo mrang ăt ngă ti tluôn sang dlông djuê ana, kyua anăn khă gơ\ mâo lu boh sang pro\ng siam dưi ru\ mdơ\ng, [ia\dah sang hđăp ăt adôk, anăn jing klei bi mklă  kơ bruă ngă sang mơ\ng aduôn aê.

Yang [uôn [rư\ hruê [rư\ đ^ kyar, klei hd^p mlih mrâo, [uôn Ako\ Dhông ăt mâo klei bi mlih. Mơ\ng sa boh [uôn kriêp `ăt, êđăp ênang ti krah [uôn pro\ng, [uôn Ako\ Dhông ara\ anei thâo ngă bruă hiu ]hưn ênguê ho\ng bruă dhar kreh djuê ana pô. Di`u drông leh anăn duh kơ phung tuê ho\ng du\m mmăt tông ]ing ]har, ]uh dram pui, kdo\, mmui`, khan leh anăn mnăm kpiê ]eh hlăm du\m boh sang dlông.

Amai H'Min Niê - mnuih [uôn sang hlăm [uôn brei  thâo: go\ sang amai ara\ anei ăt dôk kriê pioh hdră pơ\k m`am, êlâo dih am^ `u, leh anăn `u m`am ho\ng pioh yua hlăm sang, mơ\ng leh đ^ kyar bruă hiu ]hưn ênguê leh anăn du\m mta mnơ\ng dhơ\ng mơ\ng alu\ wăl mse\ si kphê, tiu...

“M`am kpa` jing bruă djuê ana pô, êdei anei kâo [uh [uôn pô mâo phung tuê hiu ]hưn anăn kâo am^ kâo m`am ti sang leh anăn ]h^ ti sang mtam. Hlăk sui ho\ng anei du\m pluh thu\n snăn sang dôk, êlan klông đ'điêt, ara\ anei mâo klei bi mlih, boh nik mơ\ng leh [uôn pô ngă bruă hiu ]hưn ênguê lu snăn mâo klei bi mlih. Mâo sang ]h^ kphê, mâo sang ngă bruă tông ]ing ]harr. Sang kâo m`am snăn ăt m`am mơh. Ti sang knă kpiê ]eh snăn ăt knă kpiê ]eh mơh, du\m du\m boh sang dlông thơ\ng pioh kơ knăm mơak, phung tuê huă mnăm snăn ăt ruah du\m mta djam tam mnuih Êđê."

Klei bi mjing ayo\ng adei mâo mnuih [uôn sang [uôn Ako\ Dhông mko\ mjing ti [uôn mtam

Hluê si Y Pun Niê, Khua [uôn Ako\ Dhông, ara\ anei [uôn ăt mâo 278 go\ êsei, 1050 ]ô mnuih, hlăm anăn mâo 63 go\ êsei mnuih djuê [ia\ ho\ng 305 ]ô. Hlăm [uôn amâo mâo ôh go\ êsei [un leh anăn du\m go\ êse mâo prăk hrui w^t grăp thu\n du\m êtuh êklăk prăk/thu\n [rư\ mâo lu. Bruă duh mkra đ^ kyar, mnuih [uôn sang mđing kơ klei hd^p ai tiê leh anăn mđ^ klei thâo săng kriê pioh, mđ^ lar du\m knhuah gru djuê ana pô. Êngao kơ du\m boh sang dlông, wa\l dhar kreh ]ing ]har ăt mâo mnuih [uôn sang kriê pioh. Klei dhar kreh djuê ana, knăm mơak, tông ]ing ]har, mmui` khan, m`am kpa`, knă kpiê ]eh, klei bhiăn hd^p mda mse\ si gui bu\ng nao hma, blu\ hrăm ho\ng klei blu\ pô, hd^p siă suôr ăt mâo mnuih [uôn sang kriê pioh leh anăn mâo ho\ng klei klă mnga]:

“Grăp boh sang ăt dôk kriê pioh kdrăp ]u\t h'ô djuê ana, leh anăn sui sui ăt ngă yang asei kơ am^ ama. Kơ Klei bhiăn mse\ si êmuh ung mo$ ăt adôk mâo klei bhiăn đưm [ia\dah ăt mâo klei bu mlih ho\ng đưm mse\ si mă ngăn pnu\ sa drei kbao snăn ara\ anei mă bi hmô đui], hlăm brô 10-15 êklăk prăk mse\ si prăk brei kơ am^ ama êlâo kơ bi dôk ung mo#. Bruă djuê ana mse\ si kdrăp m`am djuê ana, knă kpiê ]eh aduôn aê ăt lo\ bi hriăm kơ anak ]ô."

Bruă [uôn Ako\ Dhông ăt kriê pioh leh anăn mđ^ lar du\m knhuah dhar kreh djuê ana, mjing leh du\m klei mdê hjăn ti krah [uôn pro\ng {uôn Ama Thuột. Klei anei, iêu jak leh lu phung tuê hiu ]hưn leh anăn dôk jưh s^t mâo gưl hriê  ]hưn ti  Dak Lak. Amai  Nguyễn Đỗ An, tuê hiu ]hưn hriê mơ\ng [uôn pro\ng Đà Nẵng yăl dliê, anei jing gưl tal 3 `u hriê ti Dak Lak leh anăn jih 3 blư\ `u nao ti [uôn Ako\ Dhông, kyua amai khăp kơ klei jăk siam mơ\ng [uôn sang ti krah [uôn pro\ng:

“S^t kâo ho\ng [^ng găp hriê ti nei snăn khă gơ\ ti krah [uôn pro\ng lu mnuih [ia\dah knhuah dhar kreh ti anei grăp ]ô kriê pioh mse\ si đưm, anăn jing klei pô khăp snăk.

Buôn Ako\ Dhông hlăk [rư\ đ^ kyar, hmao klei hd^p mrâo mrang mơ\ng [uôn pro\ng [ia\dah ăt pioh hlăm pô klei jăk siam mơ\ng đưm leh anăn jiă kma ai tiê djuê ana. Klei bi mguôp knhuah gru djuê ana leh anăn mrâo mrang mjing sa klei tluh tlui` mdê hjăn, mjing klei jăk siam mơ\ng [uôn sang ti krah [uôn pro\ng kno\ng mâo ti {uôn Ama Thuột.

H’Zawut pô ]ih hlo\ng răk