VOV4.Êđê - Mnâo mna` yan mnga hlăk bluh đ^ hla\m djăp ]ar kwar kluôm ala. Tar [uôn êlan ti Lăn Dap Kngư, hlăm mđia\ mnga], kwang ênai ]ing, djăp go\ sang bi kuh ku\m ênu\m ênap. Hlăm du\m hruê ako\ thu\n mrâo 2017, mnuih [uôn sang djuê ana Sedang, ti [uôn Kon Hring, sa\ Êa Hđ^ng, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Daklak hơ\k mơak mko\ mjing Knăm hua\ êsei mrâo, ]ang hmăng jăk êa hl^m hjan, thu\n bhang mrâo mơak m`ai.

Mnuih [uôn sang nga\ yang mna\m hua\.

Hrăm mb^t ho\ng ênai ]ing mơak m`ai, mnuih [uôn sang [uôn Kon Hring, lehana\n phung tuê mơ\ng [uôn je\ giăm taih kbưi hriê bi kdo\ ]huang hơ\k mơak knăm yan mdiê mrâo Jôju. Ti ana\p gơ\ng drai dlông dj’dju\k krah ta], ho\ng djăp ênu\m mnơ\ng tui si klei bhiăn, mâo ]eh kpiê, ko\ u\n, kđeh ]^m… Mduôn [uôn A Sơn kreh iêu jing Pe Sương, po\k kơ knăm: “ Iêo yang ]ư\, yang êa, yang lăn, dliê, ana kyâo!. Hruê anei jih jang mnuih [uôn sang mko\ mjing klei hua\ [ơ\ng mơak yan mdiê mrâo, akâo kơ phung yang mđing bi hmư\ klei kwưh akâo. Thu\n mrâo, ]ia\ng kơ [uôn sang mơak m`ai, êđăp ênang. Akâo kơ yang brei kơ jih jang mnuih hlăm [uôn mâo klei suaih pral, grăp boh sang bi hgu\m mguôp, thâo bi khăp, thâo bi đru, ]ô anak đ^ hriê kơ pro\ng, thâo gưt asa\p am^ ama, hriăm hra\ mơar jing mnuih tu\ dưn kơ asei mlei, kơ [uôn sang, hmăng hmưi kơ jih jang mnuih, grăp go\ êsei duh [ơ\ng tu\ jing, mâo klei hd^p trei mđao, jăk yâo”.

Mnơ\ng myơr nga\ yang.

Mna\m kpiê c\eh m’ak Tit.

Anh pah đ^ng Klông Put.

Kdo\ mui` ênhiang djuê ana.

Klei mduôn [uôn ngă yang ana\n `u\ kma mb^t ho\ng ênai ]ing, lehana\n mnuih [uôn sang bi ]huang kdo\ mơ\ng phung êkei êdam mniê êra. Kơ kdrê] po\k knăm `u je\ giăm ho\ng mnuih [uôn sang, kdrăm k’ah lehana\n êdu êun. Leh klei po\k knăm, jih jang mnuih [uôn sang [uôn Kon Hring, lehana\n phung tuê hrăm mb^t bi mnăm kpiê ]eh, [ơ\ng djăp mta mnơ\ng tui si klei bhiăn djuê ana pô, lehana\n hơ\k mơak hlăm dhar kreh Lăn Dap Kngư. Klei bi kdo\ bi ghat phung êkei êdam bi êdah klei ktang kdơ\ng ho\ng klei jhat. Phung mniê êra êdu êun hlăm êlhiang kdo\ djuê ana, djo\ ho\ng djăp ênhiang ]ing. Phung mduôn khua kưt mu`, hlăp klông put, đ^ng t^ng n^ng… ngă leh kơ lu phung tuê bi kngăr…

Kdo\ mui` ênhiang djuê ana.

Hlăm ai êwa knăm mơak, A Nit, kreh iêo jing Pe Hnem, khua [uôn Kon Hring, yăl dliê, knăm mơak hua\ êsei mrâo jing wưng ]ia\ng kơ jih jang mnuih hlăp mơak, hua\ [ơ\ng ]hưn hrăm leh sa yan duh [ơ\ng. Knăm mơak thu\n anei srăng djăp ênu\m h^n, tơdah mse\ si thu\n êgao, amâo mâo găn ôh klei mđia\ không ngă kơ lu mnuih lu] boh mnga. A Nit brei thâo, kyua yan adiê ngă, snăn knăm mơak thu\n anei amâo mâo [ơ\ng pro\ng h^n kơ du\m thu\n êlâo ôh:“ Thu\n leh êgao mđia\ không sui, snăn boh mnga amâo mâo jăk djo\ ôh, mâo đa đa go\ êsei hlo\ng kplu\t aguah k[ah tlam, boh kphê ăt hro\, kno\ng knar 2/3 thu\n êlâo. Kyuana\n, mnuih [uôn sang m^ndah amâo mâo dưi mko\ mjing ôh klei hua\ mnăm mdiê mrâo thu\n anei. {ia\dah leh mâo brua\ sang ]ư\ êa mtru\t mjhar hmei ăt ngă dja\ pioh knhuah gru djuê ana pô, amâo mâo lui k[ah he\ ôh. Ngă ho\ng klei hdjul, [ia\dah ăt dưi mko\ mjing nanao hlăm grăp thu\n. lehana\n klei bi mtuôm ho\ng mnuih [uôn sang gưl kdriêk, phung bi ala ăt mtru\t brei dja\ pioh knhuah gru dhar kreh mơ\ng aê aduôn pô, g^r lo\ mko\ mjing, thu\n anei dleh dlan snăn ngă điêt, thu\n kơ ana\p djo\ boh mnga jăk êa hl^m hjan srăng mko\ mjing pro\ng h^n”.

Mnuih [uôn sang nao hla\m kna\m m’ak.

La] jing [ơ\ng điêt, [ia\dah mka\ ho\ng yăng đar thu\n, knăm hua\ êsei mrâo thu\n anei mnuih [uôn sang mâo ka\ truh 60 boh kpiê ]eh, ta\ u\n giăm 200 kg, ka yap ôh ho\ng djăp mta mnơ\ng mâo mơ\ng dliê, mơ\ng lo\ hma, mse\ si kđeh kkuih, aj^k krak, êbu\ng msăm… mơ\ng phung hđeh êdam mbrua\ mâo hiu duah leh. Mnơ\ng mnua\ yua thâo mkiêt mkriêm, [ia\dah dhar kreh djuê ana pô ktang h^n mơh brei mpu\ mđ^. A Kiên, khua êpul tông ]ing ]har [uôn Kon Hring la]:“ }ia\ng kơ hdră anei tu\ jing, hmei hriăm tông mâo leh sa hruê kăm. Mse\ si hruê anei hmei hriăm mơ\ng 1h tlam. Kâo [uh knăm hua\ êsei mrâo thu\n anei mâo prăp êmiêt kjăp h^n kơ yăng đar thu\n, snăn pô hrăm mb^t ngă bi jăk mơh ]ia\ng kơ djăp mta brua\ siam sơăi”.

Mnuih [uôn sang nao hla\m kna\m m’ak.

Lehana\n mơ\ng lu thu\n ho\ng anei leh, knăm yan mdiê mrâo amâo lo\ djo\ kno\ng jing kơ hjan djuê ana Sedang ôh, [ia\dah lo\ jing leh knăm mơak kơ jih jang mnuih [uôn sang [uôn Kon Hring, wa\t mnuih djuê lar, lehana\n mnuih djuê [ia\. Aduôn Nguyễn Thị Đào kreh iêu am^ Tú `u mtam yơh jing mnuih sa ai êdi hlăm brua\ đru mkra mnơ\ng [ơ\ng, brei thâo:“ Ara\ anei ti anôk hma, knua\ hua\ kơ ana\n”, “Ya boh [ơ\ng đru mgang boh ana\n” hmei hd^p kơ anei sui leh snăn hmei tui klei bhiăn ti anei. {uôn sang anei ăt jing jing [uôn sang mb^t jih jang mnuih [uôn Hring. Êjai prăp êmiêt mko\ mjing kâo hrăm mb^t ho\ng jih jang mnuih [uôn sang, amâo mâo ]ih yap mnuih djuê lar amâodah mnuih djuê [ia\, mnuih mâo klei đăo, amâodah ka đăo hrăm mb^t bi mguôp sơăi”.

Klei hla\p c\hưn kdo\ mui` djuê ana.

Kdo\ mui` hruê m’ak.

Knăm mơak yan mdiê mrâo mơ\ng mnuih djuê ana Sedang ti [uôn Kon Hring mâo mko\ mjing hlăm ako\ thu\n mrâo lehana\n brua\ anei mâo mko\ mjing nanao leh mơ\ng hlăk thu\n 1994 tru\h kơ ara\ anei. Knăm mơak anei mâo leh mnuih [uôn sang je\ giăm taih kbưi, lehana\n tuê ênguê hriê mơak hrăm mb^t, kyua klei tu\ dưn jăk siam jing: Bi mguôp yang [uôn, h’ê] hmưi kơ thu\n mrâo mâo klei suaih pral, pla mjing djo\ boh mnga, [uôn sang trei mđao. A Cha\, kreh iêo jing Pe Choar, khua brua\ Đảng [uôn Kon Hring, sa\ Êa Hđ^ng, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Daklak, brei thâo:“ Leh hrui êmiêt ênu\m boh mnga mnuih [uôn sang bi trông mb^t, kna\ kpiê, mkra mnơ\ng [ơ\ng hua\ iêu jih jang mnuih [uôn sang hriê ngăn yang, la] jăk kơ yang adiê duh brei sa yan djo\ boh mnga, lehana\n mnuih [uôn sang mâo klei suaih pral. Leh kơ ana\n lo\ kwưh kơ thu\n mrâo duh [ơ\ng tu\ jing h^n, jăk êa hl^m hjan, djo\ boh mnga h^n, lehana\n brei kơ [uôn sang anak ]ô suaih pral thâo gưt asa\p”.

                                                                                                H’Nga pô ]ih mkra.