VOV4.Êđê - Klei ruă tưp Covid-19 ăt hlăk mâo dleh ktuê dlăng ti lu ala čar tar rŏng lăn, klei mâo thiăm mta mrâo mơ̆ng kman Sars - Cov-2 ngă kơ anak mnuih hdĭp hlăm klei huĭ hyưt. Mơ̆ng leh mâo klei ruă tưp, lu ala čar bi êran hŏng hruê mmông čiăng duah mta vaccin mkhư̆ klei ruă anei. Vaccin gang mkhư̆ klei ruă Covid-19 ară anei hlăk jing sa hlăm dŭm hdră msir tŭ dưn mâo Êpul bruă mdrao mgŭn dlông rŏng lăn mtă brei yua kñăm mkhư̆ leh anăn mđing truh kơ bruă msưh kdŭn klei ruă tưp čiăng lŏ wĭt kơ klei hdĭp aguah tlam.

Ăt msĕ hŏng lu ala čar tar rŏng lăn hmăi mơ̆ng klei ruă Covid 19, êbeh 1 thŭn êgao, mnuih ƀuôn sang Việt Nam ƀuh leh klă klei hmăi amâo jăk mơ̆ng klei ruă anei ngă. Amâo djŏ knŏng hmăi truh kơ klei suaih pral mơ̆ng êpul êya yang ƀuôn, klei ruă Covid 19 lŏ ba lu klei truh jŭ jhat mkăn msĕ si: Mnuih mă bruă luič bruă mă, hdră duh mkra toh hroh, lu mta bruă duh mkra mnia mblei êdu awăt, phung hđeh amâo dưi nao sang hră, mnuih mduôn khua tuôm hŏng klei dleh dlan hlăm hdră kriê dlăng klei suaih pral… Leh 3 blư̆ gĭr gang mkhư̆, kdơ̆ng mblah tŭ dưn hŏng klei ruă, ară anei ala čar drei mŭt leh hlăm wưng mrâo anăn jing dưi hdĭp hlăm wưng dôk bluh mâo klei ruă, mguôp hŏng asăp hưn mthâo “Hdĭp mbĭt êđăp ênang hŏng klei ruă Covid 19’’. Mbĭt hŏng bruă hluê ngă kjăp 5 Asăp mtă mơ̆ng Phŭn bruă mdrao mgŭn jing Mdjiê kman, truă čhiăm guôm ƀô̆, dôk kbưi hŏng mnuih mkăn, amâo bi kƀĭn lu mnuih, hưn mthâo klei suaih pral, ară anei kluôm ala hlăk lehanăn dôk mprăp kơ hdră tlŏ vaccine. Aê mdrao Trịnh Quang Trí – Khua anôk bruă ksiêm dlăng kman klei ruă tưp čar Dak Lak brei thâo:Ară anei, mâo leh êbeh 130 êklăk čô mnuih mâo klei ruă lehanăn êbeh 2,8 êklăk čô mnuih djiê kyua klei ruă Covid 19, kyua anăn hdră msir mjêč kñăm gang mkhư̆ klei ruă ară anei jing ba yua vaccine čiăng ksiêm dlăng klei đĭ lar lehanăn bi hrŏ ênoh mnuih djiê. Hdră ba yua vaccine răng mgang anak mnuih ti anăp klei ruă Covid 19 jing sa bruă mjêč. Ti Việt Nam, Phŭn bruă mdrao mgŭn bi mklă leh 2 mta vaccine dưi ba yua mjêč kñăm gang mkhư̆ klei ruă Covid 19 jing Vaccine SPUTNIK V mơ̆ng Nga lehanăn vaccine mơ̆ng anôk bruă AstraZeneca ti Anh.

Dưi lač, tlŏ vaccine dưi dlăng jing sa hlăm dŭm hdră êđăp ênang lehanăn tŭ dưn kñăm gang mkhư̆ lu klei ruă tưp. Mâo lu klei ruă huĭ hyưt dưi msưh kdŭn, kbiă hriê mơ̆ng hdră mkra mjing vaccine msĕ si klei ruă êwiên êwu… Ară anei, vaccine gang mkhư̆ Covid 29 jing bruă mâo lu mnuih mđing dlăng. Mbĭt hŏng dŭm klei mđing uêñ kơ boh tŭ hdră gang mkhư̆ mơ̆ng vaccine, êđăp ênang mơ̆, tŭ dưn mơ̆?... snăn mâo lu mnuih sa ai hŏng bruă tlŏ vaccine anei. Amai Chu Thị Vân ti ƀuôn hgŭm Êa Tam, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, čar Dak Lak lač snei:Kâo kreh ksiêm dlăng nanao klei bluh mâo mơ̆ng klei ruă Covid 19. Dưi thâo, Việt Nam mâo leh vaccine gang mkhư̆ klei ruă, kâo h’ĭt mơh ai tiê. Hlăm wưng ti anăp, Dak Lak srăng pŏk ngă tlŏ mgang vaccine Covid 19, ung mô̆ kâo srăng nao tlŏ mgang čiăng gang mkhư̆ klei ruă anei.

Amai Nguyễn Thị Thanh Trúc ti ƀuôn hgŭm Tân Thành, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, čar Dak Lak lač snei:Klei ruă Covid 19 huĭ hyưt êdi lehanăn hluê si kâo bruă tlŏ mgang vaccịne jing klei čiăng êdi. Grăp čô mnuih drei brei sa ai hŏng hdră tlŏ mgang čiăng hnưm dưi msưh kdŭn klei ruă anei.

Wưng tal êlâo, kluôm ala čar tŭ mă leh êbeh 127 êbâo hnơ̆ng vaccine gang mkhư̆ Covid 19, mđing tal êlâo kơ mnuih huĭ srăng mâo klei ruă ti 13 čar, ƀuôn prŏng dôk mâo klei ruă. Akŏ mlan 4/2021, Việt Nam tŭ mă leh êbeh 811 êbâo hnơ̆ng vaccine gang mkhư̆ klei ruă Covid 19 hluê si klei bhiăn “Dưi ba mbha vaccine gang mkhư̆ Covid 19 kơ tar rŏng lăn”, pia klah čŭn COVAX đru brei. Dŭm čar srăng pŏk ngă hluê si Hdră mtrŭn 21/NQ-CP hruê 26/2 mơ̆ng knŭk kna kơ bruă blei lehanăn ba yua vaccine gang mkhư̆ Covid 19. Hluê anăn srăng mđing tlŏ kơ êpul mnuih nao hlăm hdră gang mkhư̆ klei ruă tal êlâo hĭn mâo: Mnuih mă bruă hlăm anôk bruă mdrao mgŭn, mnuih nao hgŭm hlăm hdră gang mkhư̆ klei ruă (Mnuih mă bruă hlăm anôk bi ktlah, mă bruă ksiêm dlăng mnuih ruă, mkă dlăng kman…); lĭng kahan, kahan ksiêm…mnuih mă bruă ti dŭm êpul êya, anôk bruă kreh bi tuôm hŏng lu mnuih, mnuih ruă kjham, mnuih êbeh 65 thŭn, mnuih hdĭp ti krĭng mâo klei ruă...

Truh ară anei, tar rŏng lăn mâo êbeh 500 êklăk čô mnuih dưi tlŏ vaccine gang mkhư̆ klei ruă Covid 19. Hluê si klei đăo knăl mơ̆ng Êpul bruă mdrao mgŭn tar rŏng lăn, klei ruă tưp srăng dôk mâo dleh dưi ksiêm dllăng lehanăn srăng mâo sui truh kơ 1 – 2 thŭn ti anăp, hlăm brô 70% ênoh mnuih tar rŏng lăn brei dưi tlŏ mgang vaccine čiăng mâo ai bi kdơ̆ng ktang hŏng klei ruă hlăm êpul êya. Vaccine gang mkhư̆ Covid 19 jing sa vaccine mrâo ƀiădah mâo djăp leh ênoh čuăn kjăp hlăm bruă kreh knhâo, klei êđăp ênang lehanăn tŭ dưn. Hluê si aê mdrao Trịnh Quang Trí, Khua anôk bruă ksiêm dlăng klei ruă tưp čar Dak Lak, hlăm ya mta vaccine dưi mkra mjing brei hluê ngă kjăp mơ̆ng hdră lông ba yua hlăm adŭ ksiêm dlăng, lông ba yua ti mnơ̆ng rông lehanăn lông ba yua ti mnuih hŏng hdră kjăp. Vaccine tơdah ba yua brei rơ̆ng kjăp klei êđăp ênang tar êlâo hĭn lehanăn mâo boh tŭ dưi bi kdơ̆ng hŏng klei ruă. Dŭm mta vaccine dưi ba yua mâo leh Êpul bruă mdrao mgŭn tar rŏng lăn ksiêm dlăng kjăp kơ klei êđăp ênang lehanăn tŭ dưn kyua anăn drei h’ĭt ai tiê ba yua.

Khădah boh tŭ hdră gang mkhư̆ klei ruă Covid 19 mâo leh lu ala čar tar rŏng lăn bi mklă, khă snăn hluê si phung thơ̆ng kơ bruă mdrao mgŭn, jih jang mnuih drei amâo dưi dlăng vaccine msĕ si kdrăp mnơ̆ng kjăp phĭt yua hlăm hdră gang mkhư̆ klei ruă ƀiădah čiăng ba wĭt klei tŭ dưn, brei drei hluê ngă kjăp 5 Asăp mtă mơ̆ng Phŭn bruă mdrao mgŭn amâo dah klă nik hĭn jing hluê ngă kjăp klei gĭt gai mơ̆ng Knŭk kna ‘’Hdră êlan mơ̆ng drei jing vaccine + 5 asăp mta, kyua drei amâo dưi ngă ngơi ôh kyua mâo vaccine leh./.