VOV4.Êđê – Mơ\ng du\m kr^ng la\n kdlu\t kdla\t, lui êruh, mnuih djuê ana Mnông ti bon Pi Nao, sa\ Nhân Đạo, kdriêk Dak R’Lấp, ]ar Daknông ho\ng klei đru mơ\ng anôk brua\ sang ]ư\ êa dưi mkra mlih mjing leh kdra\n pla mdiê lo\ ba w^t boh mnga lu, mjưh tui] klei k[ah mnơ\ng [ơ\ng hua\ êlâo kơ yan hrui wia\. Ho\ng yan nga\ brua\ djo\ boh mnga hla\m thu\n dih, mnuih [uôn sang tru\n kơ brua\ rah pla leh hla\m yan puih mnga thu\n anei ]ia\ng hmao kkuh drông yan mnga mrâo.

Dlăng kơ kdrăn lo\ mơ\ng [uôn Pi Nao dưi luôm êđai mdiê mtah mda, [ia\ đui] mnuih thâo ana\n jing 1 wưng bi mlih mnơ\ng pla mjing mơ\ng mnuih [uôn sang djuê ana M’nông. Mơ\ng đưm mnuih [uôn sang kno\ng thâo ]uh ênah buh kjuh hma hang. Yan pla mjing mơ\ng mnuih [uôn sang kno\ng jưh knang kơ êa hl^m hjan thu\n djo\ boh mnga thu\n h’a^, ngă kơ klei hd^p mda tuôm ho\ng lu klei dleh dlan, khăng ư\ êpa hlăm wưng ka truh yan boh mnga.

}ia\ng đru mnuih [uôn sang [uôn Pi Nao bi h’^t kjăp klei hd^p mda, kpưn đ^ msir klei ư\ êpa mhro\ klei [un knap, thu\n 2019 Adu\ bruă Lo\ hma leh ana\n Mđ^ kyar [uôn sang kdriêk Dak Rlấp, ]ar Dak Nông iêu la] mnuih [uôn sang ru\ mkra ênhă lăn trăp trang adôk huơ\ng. Êpul phung êdam êra dưi iêu la] mơ\ng du\m knơ\ng bruă, anôk bruă nao đru [uôn Pi Nao ru\ mkra. Ai máy mb^t ho\ng ai mnuih kno\ng 1 wưng bhiâo du\m klo\ boh tâo, phu\n kyâo dưi hrui m[^n jih. Kdrăn lo\ hma jăk siam pro\ng êbeh 8 ha dưi mbha kơ mnuih [uôn sang hlăm [uôn pla mdiê lo\. Ayo\ng Y Cương ti [uôn Pi Nao brei thâo; kyua mâo mdiê lo\, go\ êsei amâo lo\ hu^ kơ ư\ êpa ôh, k[^n ai tiê kriê dlăng đang k`ul leh ana\n kphê sơnăn dưi tlaih leh kơ klei [un [in, Tit anei hơ\k m’ak h^n:

“Mơ\ng hruê pla mjing mdiê lo\ go\ êsei amâo lo\ hu^ k[ah braih huă [ơ\ng ôh. Mb^t ho\ng klei đru mơ\ng knu\k kna go\ êsei pla mpluă êbeh 2 ha kphê leh ana\n k`ul. Yan mrâo êgao go\ êsei hrui w^t mơ\ng k`ul leh ana\n kphê mâo giăm 30 êklăk prăk. Mơ\ng prăk mkuôm pioh go\ êsei blei thiăm 3 drei êmô pioh rông. Thu\n mrâo 2019, kâo g^r ktưn kriê dlăng mdiê, đang kphê, rông êmô ana mđai ]ia\ng bruă duh mkra [rư\ hruê [rư\ đ^ kyar h^n”.

                                             Kdrăn lo\ Pi Nao

Êlâo dih s^t giăm truh yan hrui mă boh mnga, go\ êsei ayo\ng Y Mam khăng nao hlăm dliê ]oh êbu\ng, pe\ djam dliê, hiu dui` hbei [lang pioh [ơ\ng. Mơ\ng hruê hluê ngă bruă ru\ mkra lăn ala, pla mdiê lo\ go\ êsei amâo lo\ hu^ kơ klei k[ah mnơ\ng [ơ\ng huă. Amâo djo\ kno\ng mâo djăp mnơ\ng [ơ\ng huă kơ go\ êsei, ênoh mdiê adôk ayo\ng Y Mam mâo mkue# pioh ]iêm mnu\, mâo amlơ\k pioh rông u\n mđ^ kyar klei hd^p mda. Ayo\ng Y Mam ]ang hma\ng thu\n mrâo 2019, Knu\k kna mjing klei găl đru brei máy móc ]ia\ng đru mnuih hlăm [uôn ru\ mkra lăn lo\ ]ia\ng mbha kơ mnuih [uôn sang:

“La] jăk kơ Đảng, Knu\k kna duh bi liê kơ mnuih [uôn hlăm [uôn pla mdiê lo\ 10 thu\n ho\ng anei, kyua mâo kdrăn lo\ sơnăn mnuih [uôn sang amâo lo\ ư\ êpa ôh. Ara\ anei hlăm [uôn [rư\ hruê [rư\ mâo lu go\ êsei mrâo, sơnăn mnuih [uôn sang [uôn Pi Nao ]ang hma\ng Đảng, Knu\k kna đru mnuih [uôn sang ru\ mkra lăn lo\ mrâo giăm ana\n mbha kơ mnuih [uôn sang ]ia\ng mnuih [uôn sang mđ^ kyar bruă duh mkra. }ia\ng [uôn sang amâo lo\ mâo ôh go\ êsei ư\ êpa, [un [in”.

{uh boh tu\ dưn mơ\ng bruă pla mdiê lo\, thu\n dih, du\m go\ êsei mnuih [uôn sang hlăm [uôn Pi Nao lo\ dơ\ng ru\ mkra lăn ]ia\ng po\k phai ênhă pro\ng giăm 14 ha. Mb^t ho\ng ana\n, knơ\ng kdơ\ng êa dưi ngă mkra, mâo klei tu\ dưn mđoh mđue# êa hlăm yan hjan, mkăp êa krih hlăm yan bhang. Êlan ngă [ê tông ăt dưi po\k pro\ng nao truh kơ lo\, mjing klei găl êlưih kơ klei êrô êbat leh ana\n du\ mdiăng mnơ\ng mă mơ\ng lo\ hma. Điểu K Bang – khua [uôn [uôn Pi Nao brei thâo; mnuih [uôn sang hlăm [uôn djăp mnuih dưi mbha lo\ hma, tui hluê si ênoh mnuih hlăm grăp go\ êsei. Mnuih [uôn sang amâo djo\ kno\ng dưi mkăp djuê mjeh mrâo đui] ôh, [ia\dah lo\ mâo phung knuă druh mơ\ng Adu\ bruă Lo\ hma ktrâo la] hdră pla mjing, sơnăn hnơ\ng mâo mdiê đ^ h^n:

“Hlăk êlâo dih mnuih [uôn sang ka mâo klei thâo, ka thâo hdră ngă lo\, sơnăn hnơ\ng mâo [ia\ đui], 1 sào kno\ng hrui w^t hlăm brô 300 – 400 kg. Êdei kơnăn mâo phung knua\ druh ktrâo la] thiăm, ba yua hdră mnê] mrâo, ba yua hbâo pruê, êa drao kriê dlăng mnơ\ng pla mjing, sơnăn hnơ\ng mâo đ^ h^n, mse\ si yan puih mnga thu\n 2017 – 2018 mrâo êgao, đ^ mơ\ng 5 – 7 ton hlăm 1 ha. Mnuih [uôn sang ara\ anei [rư\ hruê thâo ba yua hdră mnê] mrâo hlăm bruă duh mkra, sơnăn hnơ\ng mâo ăt đ^ h^n”.

Phạm Quốc Vượng, khua Adu\ bruă Lo\ hma leh ana\n Mđ^ kyar [uôn sang kdriêk Dak R’lấp, ]ar Dak Nông jing mnuih mâo klei m^n ru\ mkra kdrăn lo\ anei brei thâo; bruă pla mdiê lo\ ho\ng mnuih [uôn sang M’nông ti [uôn Pi Nao jing knhuang đ^ kyar yuôm bhăn. Hd^p siă suôr ho\ng kr^ng lăn anei êbeh 35 thu\n, Phạm Quốc Vượng thâo săng klă klei blu\ tlao bruă ngă mơ\ng mnuih [uôn sang M’nông, mb^t ho\ng mnuih [uôn sang tru\n hlăm lăn lu\ êlam ]ia\ng kđê] mă boh tâo, mkra guê lo\ krơ\ng êa, ktrâo la] hdră hli lo\ leh ana\n rah pla mdiê. Grăp thu\n, ]ar đru brei djuê mjeh mdiê, hbâo pruê, mtio\ nao phung knuă druh mtô mblang hdră pla mjing. Truh kơ ara\ anei, mnuih [uôn sang djuê ana M’nông ti [uôn Pi Nao thâo raih leh bruă pla mdiê lo\ hnơ\ng mâo boh mnga đ^ h^n. Phạm Quốc Vượng m`ă klă, mb^t ho\ng mdiê lo\, mnuih [uôn sang Pi Nao lo\ đru brei du\m pluh êbâo phu\n mjeh kphê pioh lo\ pla w^t, pla mpluă hlăm đang k`ul, s^t nik hlăm du\m thu\n kơ ana\p srăng đ^ kyar h^n:

“Kơ klei mđing dlăng ho\ng du\m boh [uôn, mnuih [uôn sang djuê [ia\ hlăm alu\ wa\l, kơ mta bruă nah gu\ 100% ênoh alu\, [uôn mâo pui kmlă, mâo êlan klông, mâo sang hră, mâo sang êa drao ênu\m ênap. Khă sơnăn klei mđing dlăng h^n hlăm hdră bruă mko\ mjing kr^ng [uôn sang mrâo ăt jing hnơ\ng ]ua\n mrô 13 kơ bruă duh mkra pla mjing. Hdră tă ]ua mơ\ng knơ\ng bruă lo\ hma kdriêk Dak R’lấp thu\n 2019 srăng msir mghaih păt dah grăp boh [uôn ăt mâo mnơ\ng pla [ia\ hruê mlan, boh nik gơ\ mđing dlăng kơ mnuih [uôn sang djuê [ia\ ti ana\n srăng mâo êpul bruă nao hlăm grăp alu\, [uôn ktrâo la] klă kơ mnuih [uôn sang bi mlih mnơ\ng pla djo\ guôp ho\ng hnơ\ng thâo pla mjing mơ\ng mnuih [uôn sang djuê [ia\”.

Bi ktlah ho\ng mnuih [uôn sang [uôn Pi Nao leh yang hruê le\, dlăng mdiê mtah mda leh ana\n [o# mta hơ\k m’ak mơ\ng mnuih [uôn sang leh w^t ]ua\ lo\ hma. Khă gơ\ amâo mâo hưn la] ôh, [ia\dah jih jang mâo 1 klei ]ang hma\ng 1 yan hrui w^t lu boh mnga dơ\ng truh ho\ng mnuih [uôn sang M’nông [uôn Pi Nao hlăm thu\n mrâo Kỷ Hợi 2019.

                                                H’Mrư pô ]ih hlo\ng răk