Vượt qua cung đường gần 300km từ thành phố Thanh Hóa, chúng tôi có mặt tại bản Ón xã Tam Chung, huyện Mường Lát khi trời vẫn chưa ngớt mưa. Nhiều đoạn chỉ có thể đi bộ.

Điểm trường mầm non bản Ón nằm ở lưng chừng 1 đỉnh núi cao, cách cột mốc biên giới 270 khoảng 2km theo đường chim bay – nơi đây gọi là ngã 3 tiếp giáp với Lào và tỉnh Sơn La. Lớp của cô Vi Thị Bột có 16 học sinh (4 tuổi), nhưng ngày mưa to, chỉ có 3 em đi học.

Điểm trường mầm non bản Ón có 3 cô giáo cắm bản. Học sinh của các cô từ 3 đến 5 tuổi. Nhớ lại những ngày đầu mới lên công tác, dù xác định trước là sẽ gặp khó khăn chồng chất, nhưng thực tế nơi miền biên viễn lại quá sức tưởng tượng của cô Bùi Thị Thuý. Khó khăn với thầy cô có thể vượt qua được, nhưng với các em học sinh mới lên 3; lên 4, thì quả thật cô Thuý không dám tin vào những gì được chứng kiến:

Cô Bùi Thị Thuý chia sẻ: sáng ngủ dậy các cháu mang cơm đi theo, đem theo túi cơm, nước, thức ăn, 7h30 các cháu đến nơi, tức là phải đi từ sáng sớm, 5 giờ sáng. Các cháu lớp 3 tuổi cũng đi bộ 5-6km đến trường. Lúc đi về nếu nắng ráo các cô gặp sẽ đưa các cháu đi cùng, nhưng đường trơn như hôm nay cô cũng phải đi bộ.

Ảnh minh họa

Bản Ón, xã Tam Chung có 112 hộ đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Số hộ nằm ngoài danh sách hộ nghèo chỉ đếm trên đầu ngón tay. Vì đường xa xôi, khó khăn không thể ra trung tâm học, ngành giáo dục đã đặt 2 điểm trường mầm non và tiểu học cho con em trong bản đến trường được thuận lợi. Những phòng học kiên cố và lắp ghép được dựng lên từ ngân sách nhà nước và sự quan tâm của các nhà hảo tâm giúp thầy trò yên tâm trong những tiết học.

Trường về gần rồi nhưng với học sinh bản Ón, thì sự học vẫn còn xa lắm. Nhà cách trường 4-5km, lại đông em, nên mỗi sáng, khi bố mẹ dậy đi nương cũng là lúc Giàng A Mùa và Lý Thị Dậu địu các em đến trường.

Thầy Vi Văn Chuân, Trưởng điểm trường Tiểu học bản Ón chia sẻ, quãng đường đến trường còn quá xa, nhà trường thì không thể tổ chức ăn bán trú cho các em, vì vậy trẻ 4-5 tuổi tự đi bộ 4-5 cây đến trường là chuyện "cơm bữa" ở vùng này. Từ lớp 3 tuổi, anh cõng em, chị cõng em, chỉ có nhà có điều kiện mới được bố mẹ đưa đi, còn không thì đùm cơm, chị em đi với nhau; tự đi bộ, mệt tý thì nghỉ; 4-5 tuổi thì sàn sàn, vừa đi vừa chơi rồi cũng đến lớp. Mùa đông thì lạnh, mùa hè thì nóng, dẫn đến ảnh hưởng học tập các cháu.

Bản Ón được biết đến là nơi nghèo khó nhất nhì tỉnh Thanh Hoá. Cái nghèo, cái đói đã bó buộc sự học của người dân nơi này hàng chục năm qua. Có thời điểm, vì không đến trường nên tình trạng tảo hôn diễn ra khắp bản. 15 tuổi, thậm chí 13 tuổi đã lấy vợ, lấy chồng. Nhưng giờ thì khác, có trường rồi, xa mấy các em cũng đi, đi mãi cũng đến trường.

Có trường rồi, xa mấy các em cũng đi, đi mãi cũng đến trường

Bí thư chi bộ bản Ón Giàng A Chống là người đầu tiên trong bản có bằng tốt nghiệp THPT, nên được xem là người tiên phong xoá mù chữ, xoá nghèo cho người dân trong bản. Anh quan niệm, khó mấy cũng phải đưa con em đến trường học chữ, chỉ có vậy mới thoát được đói nghèo. 

Với người dân bản Ón và thầy cô nơi đây câu chuyện khó tin về học sinh mẫu giáo phải đi bộ xa gần 5  cây số đến trường thực sự là kỳ tích, “kỳ tích về những bước chân trần vượt núi tìm chữ”. Giờ đây người dân, học sinh đã thay đổi được tập quán, thói quen đến trường học chữ.

Thầy Nguyễn Thế Cường, Phó hiệu trưởng Trường Tiểu học Tam Chung cho biết:  Đây là điểm trường xa nhất của xã, tiếp giáp cả Sơn La, cả Lào; lại là điểm trường lẻ nên số học sinh phải đi học xa rất nhiều, Giáo viên không thể đi, về trong ngày mà phải bám trường, bám bản. Việc duy trì sĩ số rất khó khăn, những hôm trời mưa các em nhỏ quá, xa quá không thể đến được vì đường trơn, bố em không có phương tiện đi đến, buộc các em phải nghỉ ngắt buổi.

Kỳ tích đó không phải tự nhiên mà có. Đó là công sức, quyết tâm của cán bộ bản, của biết bao thế hệ thầy cô giáo nơi đây. Những người như cô Bột, cô Thúy, hy sinh cả tuổi thanh xuân của mình, ngày đêm soạn từng trang giáo án, đem đến cho học sinh nơi miền sơn cước này từng con chữ./.

Sỹ Đức/VOV1