VOV4.K’ho- Tây Nguyên là tiah gam gơtìp kòp Covid-19 uă tàm mpồl bơtiàn. Bal mờ broă lơh ngan bơh gơnoar atbồ ƀòn lơgar, tơl nă làng bol pal tơnguh jơnau git wă tàm broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan, rơcang sơndră mờ kòp gơtờp mờ git ală jơnau kis bal ờ do ờ dă mờ kòp Covid-19.

Jăt ală cau jăk chài gah lơh sơnơm yal, virus Sars CoV-2 gam pơn jăt tai tam gơl să mờ geh kis jŏ jòng mờ kòn bơnus. Den tàng, kis bal mờ virus Sars CoV-2 là ală bơta mờ tơl nă làng bol pal geh rơcang ai să tờm, ai hìu nhă bal mờ mpồl bơtiàn in.

Bơta kuơ màng sơnrờp ngan, làng bol pal lơh jăt broă cit sơnơm vaccine rơcang sơndră mờ kòp Covid-19 tŭ tus dơ̆:

Sơnơm vaccine rơcang sơndră mờ kòp Covid-19 là phan niam ngan mờ rơcang broă lơh niam ngan tŭ do, di gơlan geh dong kờl broă di gơlan gơtìp mờ virus Sars CoV-2 geh cồng nha. Di lah neh cit sơnơm vaccine, geh bal tŭ pa geh cit ding sơnrờp, di lah ờ bơtoah gơtờp mờ virus Sars CoV-2, kòp geh ờ jroă rơlao mờ kal ke nàng gơtìp jroă. Ală sơnơm vaccine rơcang sơndră mờ kòp Covid-19 neh geh ai ngui ndrờm pà gŏ geh cồng nha, pal cit mơ bŭ lah là bơta sơnơm vaccine lơi geh dà lơgar ai cit. Tàm tiah lơi hơ̆ gam geh ờ uă cau ngòt mờ sơnơm vaccine mờ broă sơndră bơh sơnơm, mơya ală bơta sơnơm vaccine geh ai ndrờm neh geh tơl bơta niam ai cit, làng bol iang nùs lơh jăt ală jơnau bơto sồr bơh gah lơh sơnơm tàm ƀòn lơgar nàng cit sơnơm vaccine rơcang sơndră mờ kòp.

Dơ̆ 2 là sùm gàr bơta ngài ờ do ờ dă:

Bơdìh mờ ală cau kis bal tàm hìu, ha là ală cau koèng, ơm kis mờ lơh broă bal pah ngai neh geh ai ờ do ờ dă jăt jơnau bơto sồr, gam tai, pal sùm sền gròi gùt dar mờ gàr bơta ngài ờ do ờ dă jăt jơnau bơto sồr mờ ală cau.

Ngan là, tàm bơta bè ờs pa, ală broă lơh drơng ala broă lơh sa mpồl bơtiàn geh tìp bal neh geh dà lơgar ai lơh bơta ngài ờ do ờ dă, mơya tơl nă cau pal kah gàr ngài là broă lơh tờm jŏ jòng ngan

Dơ̆ 3 làng bol pal kah, chèo bè phan đềt mềr mờ să jan nàng rơcang sơndră mờ gơtờp bơh virus Sars CoV-2:

Bŭ lah chèo ờ di là phan nàng rơcang sơndră ƀă tàm ngan, mơya loh làng geh kơrian mờ broă gơtờp bơh virus Sars CoV-2 bơh dà par ha là ală gar dềt bơh dà tŭ boh bơr, bơsiă ha là ntas. Geh uă ngan bơta chèo geh tăc tŭ do, pal ngui ală chèo neh geh ai ngui. Sền nền nòn broă ngui mờ ngui di pal ngan tàm jơh ală bơta gơtìp pah ngai tàm broă lơh bal mờ tàm rài kis.

Làng bol kung pal kah, geh ờ uă cau tài tềm pềr, ngui wơl chèo neh geh ngui; pơn chèo ờ di pal, ai tê at uă dơ̆ tềng bơdìh chèo. Ală broă lơh do ndrờm ờ di pal, ờ gơtùi kơrian broă gơtờp bơh virus chèo dê.

Dơ̆ 4, tơl nă cau pal tơ-mờng rào tê di tŭ, tơmù broă ai tê ƀư tàm muh măt, bơr:

Kơno cau đơs den ƀuơn, mơya di lah sền wơl jơh ală broă lơh bal mờ rài kis geh lơh tàm dùl ngai, làng bol geh gŏ uă tŭ he neh ờ rào tê mờ lơh kloh vi khuẩn tàm mpàng tê. Broă bơsram bơta mờng rào tê mờ di tŭ, dong kờl kơrian geh cồng nha broă gơtờp bơh virus Sars CoV-2 boh broă tìp mờ ƀư tềng phan ƀơ̆. Ai geh bơta mờng tơmù ƀư tê tềng măt, muh, bơr nàng pleh mờ gơtờp bơh virus Sars CoV-2.

Dơ̆ 5 là tơ-mờng is broă sơnkroh bơr, sơnkroh dờ mờ muh pah ngai:

Tơngai sơnrờp, ală virus Sars CoV-2 đềr uă tềng poăc muh mờ rơnồng dờ. Do là tiah nàng virus tơnguh bơtàu pràn, deh uă. Ờ kờp virus Sars CoV-2 tàm ală tiah do là broă lơh geh cồng nha virus mŭt jrô tàm klờm soh mờ phế nang. Tŭ do, geh uă video bơto sồr tàm broă sơnkroh rơnồng dờ mờ muh bơh ală cau jăk chài gah lơh sơnơm dê, pal sền mờ bơsram mơ. Sơnkroh muh, rơnồng dờp bơh 2 tus 3 dơ̆ pah ngai bè bơta mờng, bơdìh hơ̆ tai pal sơnkroh muh, rơnồng dờ tŭ pa tam cah is lơh broă mờ geh gal cau tus bal, ha là tŭ lĭk bơdìh ală hìu kham sơm kòp ha là pa rê tus tàm hìu...

Dơ̆ 6 là bơsram tàp broă ơ̆t nhơm tàm bơta tìp mờ cau ndai:

Nàng ơ̆t nhơm jŏ den kal ke ngan, mơya ơ̆t nhơm tàm bơh 5 tus 10 giây den cau lơi kung gơtùi lơh. Làng bol pal bơsram tàp ơ̆t nhơm bè là dùl bơta gơlơh is bơh să jan dê. Bè tŭ lĭk lòt tàm gùng, ha là tàm siêu thị, hìu ñô sa... ờ gơtùi tam cah ngài mờ cau ndai lòt sơlơ̆u wơl mờ tus rềp mờ he, ha là gơtìp ni sơna. Loh làng, mờ ală bơta do, he ờ gơtùi gàr bơta ngài di jăt mờ jơnau bơto sồr, bè hơ̆, broă lơh niam ngan là ơ̆t nhơm mờ lòt mhar nàng lik ngài mờ gàr bơta ngài ờ do ờ dă. Tơnơ̆ mờ 1 tơngai bơsram tàp is, ơ̆t nhơm tŭ geh dùl nă cau krơi tus rềp, mờ mìng ơ̆t nhơm tàm 2, 3 jơi là ờ kal ke, mờ rơhời lơh gơs dùl bơta sơndră is ai să tờm he dê.

Dơ̆ 7 là tơnguh uă bơta pràn rơcang sơndră mờ kòp ai să jan in, pơs wàs kloh niam hìu đam:

Geh uă ngan broă lơh nàng tơnguh bơta pràn rơcang sơndră mờ kòp ai să jan in mờ bol añ kung neh bơto sồr uă dơ̆, làng bol gơtùi iăt, jòi nàng sền bơh ală pang sră mùl màl. Tàm hơ̆ geh bal broă sào sa niam, tàp pràn să jan 30 phút pah ngai bè lòt jơng, coh rơndeh coh, re dà..., tơmù ñô ơlăk, bièr, gàr niam bơta ñjơ̆ să jan, bĭc tơl rơngal, atbồ niam bơta kal ke, ngui ală bơta sơnơm yau đông y neh geh anih lơh broă lơh sơnơm ai ngui tàm broă dong kờl tơlik bơta khih mờ tơnguh bơta pràn rơcang sơndră mờ kòp bơh să jan.

Pơs wàs kloh niam hìu đam bè là dùl broă lơh pah ngai, do là broă lơh kuơ màng dong kờl sơbì tiah gơ-ơm bơh virus.

Dơ̆ 8 là yal broă lơh sơnơm tơl jăt mờ jơnau sồr:

Git ală jơnau tơngit gơrềng tus mờ kòp covid-19 tàm ƀòn ơm kis, yal broă lơh sơnơm tơl geh kuơ màng ngan. Geh rơcang lài jơnau tơngit là bơta tờm dong kờl he ai geh să tờm he in broă lơh di pal ngan tàm broă kis bal mờ virus Sars CoV-2 mờ bal mờ mpồl bơtiàn tam dră mờ kòp

Dŭt ndơl là tơnkah broă sền gròi ală kòp neh geh lài mờ bơsram broă sền gàr is să jan di lah ờ bơtoah gơtìp F0 ha là F1

Mờ ală cau dờng sơnam, he ờ gơtùi pleh mờ broă gơtìp ală kòp bè kòp plai nùs, gùng mhàm, kòp đồm sơdàng, kòp lơmă ir, kòp leh... Do là ală bơta di gơlan gơtìp uă gơwèt mờ kòp Covid-19. Nàng kis bal mờ virus niam, geh sền gròi, ndrờm bal mờ broă pal tus bal sơm kòp mờ atbồ niam ală kòp neh geh lài gam geh tàm să jan. Di lah ờ bơtoah gơtìp gơs cau F0 ha là F1, he kung pal rơlĕ, bañ ngòt, ală anih lơh broă lơh sơnơm geh bơto sồr tàm broă tam cah is tơrgùm bal ha là tàm hìu mờ bơsong di jăt mờ kơrnoăt geh ai

Pal sùm jòi nàng git mờ git nền nòn ală jơnau bơto sồr sền gàr is să jan tàm tiah tam cah is tơrgùm bal ha là tàm hìu. Jơh ală tài bơta kờñ dŭt ndơl là kis bal ờ do ờ dă mờ virus Sars CoV-2.

Cau mblàng Ndong Brawl