VOV4.K’ho- Ờ bài kờ` ko\ng mờ bơta kal ke, jơgloh r[ah, lơh jat nùs nhơm “Cau ling Wa Hồ dê”, tơngai lài, ală cau ling yau là cau kòn cau tàm càr Bình Phước sùm lơh jat niam nùs nhơm lơh ngan is, pơđơl pràn sơrlèt gan kal ke, jơh nùs lơh broă lơh sa, tơn jơh jơgloh tơrmù r[ah pơgồp bơnah tàm bơta bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tiah do dê.

Rê bơh tiah tam lơh rê wơl mờ hìu bơnhă, ồng Điểu Minh Đoàn ơm tàm thôn 7, xã Long Giang, thị xã Phước Long, càr Bình Phước dê kis tàm hìu rơkàng tìm mờ ja, kơlik căng mờ đơr lơh ing lơm mờ 1 lồ ù sươn. 7 nă cau tàm hìu bơnhă ồng Điểu Minh Đoàn ndrờm bè ờ geh broă lơh kơ\ kơl jăp. Bơta jơgloh r[ah sùm gơtìp tàm hìu “sèt ko\ng nhhat dà mìu ko\ng mờ tơngai jroh tơngai sa” bơh ồng dê.

Geh bơta pơndờm pơnđiang mờ dong kờl di tu\ bơh Mpồl cau ling yau thị xã Phước Long mờ Mpồl cau ling yau thôn 7 dê, nam 2011, ồng Đoàn geh ai càn 35 tơlak priă bơh kes priă Mpồl dê, bơcri blơi 2 nơm kơnrồ mờ 600 tờm kau su sơntìl. Tơnơ\ 6 nam lơh broă lơh sa tơryăng tơryồng ngan, tus tu\ do, hìu bơnhă ồng Đoàn neh geh jền lơh geh dùl nơm hìu pa lơh mờ kiă, sươn kau su ơnàng 8 sào, pah nam lơh geh priă jền pơgăp bàr pe jơ\t tơlak. Ồng Điểu Minh Đoàn pà gi\t:

Lài do, tus nhai puh pah là gơtìp jơgloh, kơnờm bơta bơto pơlam jơh nùs jơh tồr bơh kuang bàng bơto pơlam broă lơh sa sươn sre dê mờ priă càn bơh Mpồl cau ling yau dê mờ tu\ do hìu bơnhă a` den hơ\ sồng geh bè ngai do. Ưn ngài ngan kấp hơđang uă ngan. Tu\ do, a` mìng gi\t kơlôi rơcang tàm broă lơh broă sa lơm. Tus bal lơh broă mpồl bal mờ oh mi.

Ồng Điểu Minh Đoàn siam nhơ\t kơnrồ in

Tu\ tiah tam lơh đah jum mat tơngai mu\t dà lơgar dê neh ờ gam kơno ntas săp ntas cuh phàu, kung là tu\ cau ling yau Điểu Chanh rê wơl mờ tiah [òn tờm he dê tàm thôn Thác Dài, xã Phú Văn, kơnhoàl Bù Gia Mập, càr Bình Phước mờ să jan gam ală sồt pơnời tài bơh [ồm mền bol sò tơm dê.

Rài kis neh kal ke tu\ do sơlơ kal ke rlau tai gơ wèt mờ cau ling sồt să 2/4 do. Mờ bơta lơh ngan pơđơl pràn is bơh să tờm dê, ồng Điểu Chanh neh rơhời ai rài kis hìu bơnhă lơh sa ngai sơlơ bơtàu tơnguh. Tu\ do, mờ broă lơh sươn- tơnau- wàng mờ rlau 2 lồ điều, rài kis hìu bơnhă ồng Điểu Chanh dê bulah ờ go\ jơngkah jơngka` uă mơya kung tơl sơl nàng ròng siam 3 nă kòn lòt bơsram. Ồng Điểu Chanh, đơs:

Bulah tàm dơlam să jan a` kung gam sơl uă sồt mồr tài bơh rài tam lơh, sùm gơtìp kòp tê jê să, mơya sền ală kòn, kòn lơi kung kờ` lơm bơsram den tàng a` kung pal lơh ngan pơđơl pràn sơl. A` ai phan lơyah tơngai ròng phan jo\ tơngai, ngui jơh ală bơta lơi geh tàm bă ù bơh he dê nàng ngui, nàng lơh sa.

Càr Bình Phước tu\ do geh rlau 2.700 nă cau ling yau là cau kòn cau, geh tus rlau 10% kờp jơh khà cau ling yau tàm càr dê. Tàm hơ\, cau ling yau là cau kòn cau r[ah lơ ời geh mờr 200 hìu. Nàng dong ai ală cau ling yau tàm mpồl in klàs bơh r[ah lơh ngan brồ guh tàm rài kis, Mpồl cau ling yau càr Bình Phước neh crơng gơs “Kes priă tàm dong kờl gơ\p sơrlèt gan kal ke”, “Kes priă tài cau lòt ling bal”…mờ khà priă gi\t nđờ jơ\t tơmàn. Bơh priă jền do, ală kấp mpồl cau ling yau neh ai ală cau ling yau r[ah tàm mpồl in càn nàng bơtàu tơnguh lơh sa.

Bơdìh hơ\ tai, mpồl gam hòi jà ală cau ling yau tàm mpồl tàm dong kờl gơ\p bơh sơntìl chi tam, ngai lơh broă, tăc sơnơm sền gàr phan tam, phơng sih tơm priă lơyaì; hòi jà cau tàm mpồl tam gơl bơta kơlôi sơnơng, broă lơh, tam gơl rơndăp tăp sèng tờm chi tam phan ròng, khin cha bơcri priă, đòm jat ngui bơta jak chài pa tàm broă lơh sa.

Đơs bè bơta lơh ngan pơđơl pràn sơrlèt gan kal ke brồ guh bơh ală cau ling yau kòn cau S’Tiêng dê, ồng Lê Đức Hùng – Phó Chủ tịch Mpồl cau ling yau càr Bình Phước pà gi\t:

Hơ\ là ală krơh sơrlèt gan kal ke lơh ngan klàs bơh rài kis r[ah. Tus tu\ do, den khà hìu bơnhă r[ah, hìu bơnhă mờr ndrờm bè hìu bơnhă r[ah tàm Mpồl cau ling yau pơndrờm mờ 4 mpồl cau ndai den Mpồl cau ling yau geh khà lơyah ngan rlau jơh là 0,84% tàm jơh gùt càr mpồl.

Bulah tơl nă cau geh dùl rài kis krơi is, mơya ală cau ling yau tàm càr ndrờm là cau tờm tàm tơrbo\ bal đah gơnoar atbồ tiah do mờ [òn lơgar kòn cau S’Tiêng. Bulah kung gam uă kal ke sơl bal mờ uă ngan bơta kơlôi rơcang bơh rài kis dê, mơya mờ nùs nhơm ờ kờ` bài ko\ng mờ bơta jơgloh r[ah, ală cau ling yau kòn cau S’Tiêng kung sùm pơndờm pơnđiang tàm jà gơ\p bơ\t bơtàu rài kis ngai sơlơ bơtàu tơnguh rlau!

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến