VOV4.K’ho- Siar ntìng đĩa đệm là kòp ntìng kồ gơbàn uă ngan mờ sùm gơbàn tàm sơnam cau nggùl să, cau dờng sơnam. Kòp do digơlan lơh gơrềng tơn tus bơta lòt rê, ñă ntàu, bơta niam kis, geh tŭ cau kòp pal kong mờ bơta digơlan gơtìp kuĕt kơlte dilah ờ geh sơm bời gờñ. Den tàng bè hơ̆, broă gĭt wă gờñ bơta gĭt wă bè jơnau bơh tài, tềl tơngŏ đal gĭt mờ broă sơm kòp là dờng màng ngan rlau jơh.

Să jan kòn bơnus geh 3 bơnah: ntìng gòr ngkời ngko (geh siar ntìng đĩa đệm ngko), ntìng gòr ngkời ntơh (geh siar ntìng đĩa đệm ntơh) mờ ntìng gòr ngkời bŭt (geh siar ntìng đĩa đệm bŭt). Siar ntìng  đĩa đệm ntìng gòr ngkời: ngko, ntơh, bŭt ( tàm hơ̆ geh siar ntìng đĩa đệm bŭt là kòp sùm gơbàn ngan rlau jơh), là jơnau dà lơiang đĩa đệm tàm ntìng gòr ngkời gơ dô lik hờ bơdìh anih sùm geh bơh sơnrờp gơ dê lơh gơlik bơta gơ rồn tềng che ơră tơngoh, rơyas che ơră tơngoh mờ ală gùng mhàm gơlam tus bơta jê ngan mờ ờ jai ngan kong.

Kòp siar ntìng đĩa đệm gơbàn uă ngan là tài bơh bơta mờng quèng ơm kis, ñă ntàu lòt rê pah ngai, pơnyơu bè: lơh broă kơn jơ̆ tui, yờ, dăp phan; ală cau lơh broă tàm cơldŭ lơh broă: nggui jŏ ir, nggui uă; gơtìp gơ pừ halà rềs àr gùng lòt gơbàn sồt tềng ntìng gòr ngkời halà bơtờp ală kòp tàm ntìng gòr ngkời, bè: siar ntìng gòr ngkời lơh kuèt, khun, siar ntìng đĩa đệm...Bàr pe jơnau ndai, bè: sơnam, bơh mè deh, tàm bơtờp tàm hìu bơnhă, lơmă ir, sàu sa ờ tơl phan bơkah tơl pràn...kung lơh tơnguh bơta pơhìn siar đĩa đệm sơl, jŏ rơhời gơlam tus siar ntìng đĩa đệm. Ồng Huỳnh Như Đồng- Bác sĩ Chuyên khoa II, Kuang ătbồ Khoa ngoại thần kinh, Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên, pà gĭt: Kòp siar ntìng đĩa đệm đơs bal, ntìng gòr ngkời ngko, ntìng gòr ngkời ntơh, ntìng gòr ngkời bŭt, ngan là ntìng gòr ngkời bŭt là tài bơh gơrềng bơh broă lơh broă kơn jơ̆ halà nggui jŏ ir. Ală cau lơh broă nggờc bè yờ, tui, àñ, tùng halà cau lơh broă tàm cơldŭ lơh broă, bè: cau lơh broă kờp dŭ priă jền, ngân hàng...khi nggui sùm pah ngai, ờ gŏ ñă ntàu...Den tàng tŭ ñă ntàu geh gơtìp jê but halà ñâm ñô bàr đah jơng, halà ngkir.

Tềl tơngŏ siar ntìng đĩa đệm tàm tơl nă cau ndrờm ờ gŏ ndrờm gơ̆p. Bơta do gơ jăt tàm bơta tơngŏ mờ anih siar ntìng mờ cau kòp gơtìp. Mơya, bè ờs den siar ntìng đĩa đệm geh ală tềl tơngŏ, bè: jê bòl ngko, pơnì, ñâm nô jơng tê. Geh ală dơ̆ jê, dơ̆ jê sùm gơ tus jăt 2 tơngai, tơngai jê nisơna mờ tơngai jê tài bơh gơ rồn rơyas che ơră tơngoh. Gơwèt mờ jơnau jê nisơna tŭ cau kòp pơđơl pràn halà gơtìp sồt. Ai gơwèt mờ jê tài bơh gơ rồn rơyas che ơră tơngoh, dơ̆ jê digơlan gơbàn jăt tŭ tơngai halà jê sùm. Jê sùm gơrề uă bơh bŭt tus blàt, tus pơ nô mờ mpàng jơng. Jê gơ tus jê ngan tŭ cau kòp ntas muh, bơsiă halà lòt rê, ñă ntàu tàm tơngai jŏ jòng. Jê sùm gơmù dùl êt tŭ cau kòp ơm rlô.

Kòp siar ntìng đĩa đệm dilah ờ geh sền gŏ gờñ mờ geh broă lơh sơm kòp, lời ală tềl tơngŏ jê, ñâm nô ngai sơlơ uă den geh lơh gơrềng ờ niam ngan tus broă ơm kis lơh lòt pah ngai bơh cau kòp dê, bè jŏ jòng, kòp digơlan lơh ƀa ñòp puăc, lơh gơrềng tus bơta tơl pràn ñă ntàu, lòt rê, mờ geh tŭ tàm bàr pe nă cau gam gơtìp kuĕt kơlte jơng tê tơn. Ồng Huỳnh Như Đồng- Bác sĩ Chuyên khoa II, Kuang ătbồ Khoa ngoại thần kinh, Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên pà gĭt tai: Uă ngan làng bol đơs bal tŭ lơi jê uă den khi hơ̆ sồng lòt kham, dilah jê dùl êt den kung gam tơngộ lòt lơh broă sơl. Pơnyơu bè cau kòp lơh broă sa, den pah tŭ tus kàl lơh sa là lơh ngan nàng gơ in tus jơh kàl, bulah jê ir kung gam tơngộ sơl lơh gơ in tus jơh broă den hơ̆ sồng lòt kham. Ai ală cau bè pơgru halà lơh broă ngân hàng, kờp dŭ priă jền, lơh broă dà lơgar, lơh broă sră pơ àr dà lơgar kung tài bơh broă lơh sơl den tàng kung ờ lòt kham sơl. Hơ̆ là bơta lài ngan, bơta dơ̆ bàr là nùs nhơm bơh cau kòp dê, làng bol đơs bal là lòt kham là rơngòt gŏ kòp, hơ̆ sồng kơlôi rơcăng ơm ờ iang, sơm kòp jơh ir priă jền, lồt dŭt là ơlah lòt kham. Tus tŭ gơbàn kơn jơ̆ ir den hơ̆ sồng lòt kham, mờ tŭ lòt kham den là neh gơbàn kòp rao.

Mò Đinh Thị Châu (55 sơnam) ơm tàm xã Ea Đah, kơnhoàl Krông Năng, càr Dăk Lăk gơtìp kòp siar ntìng đĩa đệm ntìng gòr ngkời tềng bŭt mờ kong ală dơ̆ jê ngan blàt mờ jơng tàm sùm uă nam tơn. Lài hơ̆, tŭ lòt kham kòp, mò geh cau lơh sơnơm sồr reh, mơya mò Châu ờ bài reh mờ blơi is sơnơm yal ngkuàk tàm internet rê hùc, ờ gŏ bời kòp mò tam gơl wơl hùc sơnơm nha chi mơya kòp kung ờ gŏ bời dùl êt sơl mờ ală dơ̆ jê den sơlơ gơguh uă tai, jơng lòt ờ gơtùi tai. Tơnơ̆ hơ̆ mò mŭt tàm hìu sơnơm mờ reh tàm Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên. Mò Đinh Thị Châu ơm tàm xã Ea Đah, kơnhoàl Krông Năng, càr Dăk Lăk pà gĭt: Añ gơtìp siar ntìng đĩa đệm neh uă nam do bloh. Kơno cau đơs bè do bè ne den tàng ờ khin lòt reh. Tơnơ̆ tŭ hùc sơnơm nha chi, sơnơm tàm internet, sơnơm tây kung ờ gŏ bời sơl, lòt tus hờ Sài Gòn, bác sĩ cih sơnơm rê hùc bơh 2 tus 3 nhai tơn mơya kung ờ gŏ bời sơl, kung gam jê sùm sơl den tàng tơnơ̆ hơ̆ añ lòt tus hờ Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên reh. Kòp do geh tơngŏ là gơtìp jê pơ nô, jê jơng, ờ gơtùi lòt rê ñă ntàu. Tơnơ̆ tŭ reh bơh 3 tus 4 ngai, bác sĩ sồr tàp ñă, tàp lòt den tàng tŭ do añ neh lòt di wơl.

Kung jăt ồng Huỳnh Như Đồng- Bác sĩ Chuyên khoa II đơs sơl, uă ngan ală cau lòt kham mờ sơm kòp tŭ bơta kòp neh gơbàn kơn jơ̆ ngan, bè: jơng lòt jơnhoa lòt lơyah, dùl đah jơng lòt, dùl đah jơng rơkhèt, lòt ờ kơ̆, lòt rơgôi ngan, lòt ndang ƀư kwan tê ndang, ƀư kwan tềng kồ krung, kồ kơltăng, ùt kwan jơng, geh tŭ geh uă cau pal nggui rơndeh chồl mờ tê. Halà kung geh sơl cau tŭ tus kham, geh sồr reh, uă cau đơs là, digơlan gơtìp kuĕt kơlte jơng tê là uă ngan den tàng lơh ngan kong jê mờ ờ bài kờñ reh halà sơm is bơh broă pồt nha halà trŭ gơm sơnơm nha chi nàng hùc, hur duh tềng anih jê...bơta do là sơbơng roh ngan. Ồng Huỳnh Như Đồng- Bác sĩ Chuyên khoa II, Kuang ătbồ Khoa ngoại thần kinh, Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên dê yal: Geh bàr pe nă cau lòt kham ờ gŏ gơlơh iang nùs ngan. Kơno đơs reh là dan lòt Sài Gòn. Ngan là tài bơh làng bol tàm Dăk Lăk tŭ do ờ geh jơnau yal bè ntìng gòr ngkời, ờ geh jơnau yal bè kòp siar ntìng đĩa đệm, kơno đơs gơtìp kòp là rơngòt, den tàng khà cau reh dùl anih, tàm càr cau gam kơlôi sơnơng. Ngan tài bơh khi kơlôi rơcăng den tàng ờ bài reh. Ù tiah càr Dăk Lăk geh uă ngan jơi bơtiàn, tơl jơi bơtiàn geh dùl bơhiàn ơm kis krơi is, geh cau pồt nha, geh cau pồt sơnơm, geh cau chu gơ in sin, geh cau hur ồs nàng gơ in duh, gơ in sin tềng anih bŭt gơtìp jê. Mơya geh ală cau pồt nha jŏ ir, pồt sơnơm jăt bơhiàn mờng quèng, tus tŭ lòt ờ gơtùi tai den pơndiang tus hờ hìu sơnơm, pờ tềl sồt sền den hơ̆ sồng gŏ kơltau gơtìp sồt, mpờl ntìng gòr ngkời, geh cau geh tơn rơhài gơ wìn rơngòt ngan. Lài tài bơh ờ gŏ bài reh. Tŭ do, kờñ reh ai cau kòp in kung ờ gơtùi sơl tài bơh pal sơm bời sồt, lời tus geh wơl kơltau pa den hơ̆ sồng reh siar ntìng đĩa đệm tơnơ̆.

Nàng rơcăng sơndră kòp siar ntìng đĩa đệm, ală bác sĩ gah kòp do bơto sồr: tŭ bơsram, lơh broă, ơm kis pal kah sền ngăc să bồ gơ in ring bal, gàr ntìng gòr ngkời gơ in song, pal ñă nggui lơh niam să jan tơnơ̆ tŭ jiơ jŏ jòng lơh broă; pleh lơh bŭt kơn jơ̆ ir; bañ àñ, tùng, tui kơn jơ̆ ir rlau mờ pràn he dê, ngan là broă kun să yờ phan kơn jơ̆; gàr sùm bơta kơn jơ̆ kĭ tàm khà di mơ nàng tơrmù bơta gơ rồn bơta kơn jơ̆ tus đĩa đệm; geh broă sàu sa tơl phan tơl pràn; tơryang tàp pràn să jan nàng lơh puăc să gơ in pràn sùm mờ dong kờl ntìng gòr ngkời, tơrmù broă lơh aniai sồt tus đĩa đệm. Gơwèt mờ cau neh siar ntìng gòr ngkời, pal ngui phan ngui dong kờl bŭt dong gơmù ƀà bơta gơ rồn kơn jơ̆ tus ntìng gòr ngkời mờ đĩa đệm; cau kòp gơtùi lơh jăt broă sơm kòp mờ vật lí trị liệu, tàm hơ̆ rơpoa să jan, jơng tê, siêu âm...nàng dong kơryan kòp gơbàn kơn jơ̆.

Nàng wă loh rơlao tai bè kòp siar ntìng đĩa đệm mờ broă rơcang sơndră mờ kòp do, mpồl cau ai tơngit jơnau đơs do neh geh dơ̆ lùp bác sĩ Chuyên khoa II Huỳnh Như Đồng, kuang atbồ Khoa ngoại thần kinh, hìu sơnơm tiah Tây Nguyên.

Ơ bác sĩ, bác ssĩ gơtùi mblàng loh làng rơlao bè kòp siar ntìng đĩa đệm?

Bác sĩ CK II Huỳnh Như Đồng: Siar ntìng đĩa đệm là dùl nă cau kòp gơtìp đĩa đệm tàm ntìng, lơh să jan gơtùi kun, pờ, sơling đah ma, sơling đah kiao, gơtùi pơdar đah do, pơdar đah ne niam. Mơya tŭ he lơh kơ̆ dùl tiah, lơh ñjơ̆ dùl tiah, rồn kơ̆ den lơh đĩa đệm gơtìp bơcah đah ma ha là đah kiao. Tàm lơma, tàm rùp cau đơs là sền gŏ đah ma ha là đah kiao. Mơya gam sơnđan bal là siar ntìng đĩa đệm. Là tài phan tàm dơlam hơ̆ gơlik bơdìh, ờ ơm tàm dơlam tai den tàng geh sơn đan là siar ntìng đĩa đệm. Mờ tŭ phan do neh lik bơdìh bè hơ̆ geh lơh gơklơn di tềng rơyas tơngoh mờ ală che tơngoh, rơyas tơngoh, ală gùng mhàm geh gơrềng bal tus mờ bàr đah jơng, lơh bàr đah jơng ờ gơtùi ơwañ. Lòt kung jê, jơnđoà kung ngòt jê, mìng geh ơm bic dùl bă tiah hơ̆ sồng ờ jê. Mờ di lah ơm kơ̆ dùl bă tiah ờ ơwañ să, ờ lòt rê den kòp sơlơ jroă rơlao.

Bè hơ̆, ơ bác sĩ, lơh bè lơi nàng rơcang sơndră ờ kòp siar nting đĩa đệm?

Bác sĩ CK II Huỳnh Như Đồng: Lài ngan là lơh broă, bŭ lah lơh broă dờng ha là dềt pal ndrờm bal bàr đah. Lơh broă jăt bơta ñjơ̆ bơh să he ge dờp. Ờ lơh ngan mờ ờ lơh uă dùl đah. Bơdìh hơ̆ tai, kung gơrềng tus mờ cau ùr deh uă kòn. Den tàng cau ùr pal deh kòn geh lơh jăt broă di kơrhia den hơ̆ sồng bơta gơtìp kòp siar ntìng đĩa đệm kung gơmù. Mơya cau lơh broă công chức, viên chức dà lơgar, bè kế toán ha là ngân hàng, nggui uă den pal ntào ơwañ să, gơtùi ntào ĭt dà mờ hùc, den bơh broă lòt bơh să tờm he dê geh lơh mhàm lòt bơh ngkời mù tus tơr-è, tus tàm pơnô mờ tus tàm mpàng jơng hơ̆ sồng wơl tai. Ha là kung gơtùi lòt jă brê, lòt tuh măt… den kung là broă lơh nàng mhàm lòt tàm jơng. Bơdìh hơ̆ tai, pal lơh broă, lơh broă ndrờm bal nàng mhàm lòt niam. Bơdìh hơ̆ tai, di lah bic kơnờl bồ lơyah ir ha là jơnờng kơl dang ir ha là lơbơn ir kung lơh ờ niam tus mờ să he bic, lơh gơtìp siar ntìng đĩa đệm sơl.

Kờñ tơmù bơta gơbàn, gơtìp, tŭ geh tơngơ̆ jê cau kòp pal tus kham gờñ. Bañ blơi is sơnơm hùc. Di lah hùc sơnơm mìng gơmù jê mơya ờ bời kòp. Den tàng tŭ gơtìp jê là pal lòt kham, ha là pal kham bơta pràn kơl dang să jan 3 nhai, 6 nhai ha là 1 nam nàng gŏ gờñ mờ geh sơm kòp di tŭ, pleh mờ gơtìp jroă mờ ngòt rơngơ̆t ngan.

Ơi, dan ưn ngài ală jơnau mờ bác sĩ pa yal!

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến mờ Ndong Brawl